Anksiyete nedir, nasıl mücadele edebiliriz?

Getty Images

Kaygı, insanın en temel hislerinden birisi.

Tehdit edici yahut zorlayıcı olarak algılanan durumlara karşı doğal bir reaksiyon olarak ortaya çıkıyor.

Zaman vakit yaşanan korku, bizi muhtemel tehditlerle yüzleşmeye hazırlayan hayatın olağan bir modülü.

Ancak çok, daima, denetim edilmesi güç yahut orantısız olduğunda meselelere yol açabiliyor. Bu telaş bozukluğuna anksiyete ismi veriliyor.

Kaygının farklı biçimlerde ortaya çıkma biçimlerini anlamak, onu yaşayan beşerler ve verilebilecek dayanak için çok değerli.

ANKSİYETE NEDİR?

Anksiyete ruhsal açıdan dehşet ve huzursuzluk hissi olarak isimlendirilebilir.

Tehlike beklentisinden kaynaklanan telaş, gerginlik yahut tedirginlik olarak da tanımlanabilir.

Bu durum kendi fikirlerimizden yahut etrafımızdaki olaylardan kaynaklanabilir.

Vietnam ve ABD’de psikoloji ve eğitim alanlarında çalışan Dr. Phuong Le’ye göre, “Kaygı bazen o kadar güçlü olur ki bunu yaşayanlar fizikî acıya benzetebilir. Bu da akıl sıhhati üzerindeki tesirinin boyutunu gösteriyor”.

Dr. Phuong Le, daha hafif formlarında tasanın yararlı olabileceğini, potansiyel tehlikelere karşı farkındalığı artıran ve hazırlık ve dikkati destekleyen bir ihtar sistemi vazifesi görebileceğini söylüyor.

Getty Images Problemlerinizi, benzeri durumlardan muzdarip beşerlerle paylaşmak tasayı azaltabilir

Ancak gelecekteki olaylara dair kaygı çoka kaçtığında olağan fonksiyon görme yeteneğimizi engellediğinde bu bir ruhsal bozukluğa işaret edebilir.

ANKSİYETENİN GERİLİMDEN FARKI NE?

İşle ilgili yetiştirilmesi gereken şeyler yahut ailevi problemler üzere aktüel zorluklardan kaynaklanan gerilim, bu durumlar çözüldüğünde çoklukla azalır.

Ancak anksiyete birden fazla vakit bariz bir nedene bağlı olmadan, içsel kanılar tarafından yönlendirilerek ortaya çıkar ve gerilimden daha uzun sürer.

Getty Images Anksiyete insanın en temel tecrübelerinden birisi ve tehdit edici yahut zorlayıcı olarak algılanan durumlara verilen doğal bir yansıdır

Anksiyete; dehşet, tedirginlik, telaş ve çok tasa hislerini içerir.

ANKSİYETE BİZİ NASIL TESİRLER?

Anksiyete, uzun müddet devam ettiği için genel ömür kalitesini ve ruh halini etkileyebilir.

Dr. Phuong Le, uzun vadeli yahut kronik gerilimin telaş bozukluklarının kıymetli bir tetikleyicisi olabileceğini söylüyor:

“Uzun bir mühlet boyunca fazla gerilim yaşamak, ruh halini düzenlemekten sorumlu olan beyindeki nörotransmiterlerin (sinir taşıyıcısı) hassas istikrarını bozabilir.

“Bu daima baskı, sonunda hem ruh hali hem de anksiyete bozuklukları dahil olmak üzere uzun vadeli sıhhat sıkıntılarına yol açabilir.”

Getty Images Rahatlama ve nefes antrenmanları telaşla uğraş etmenin yollarından

Günlük ömrün tasayı tetikleyebildiğini anlatan Dr. Phuong Le şöyle devam ediyor:

“Araştırmalar ayrıyeten gerilimli olayların uzun vadede tasa hassaslığındaki artışlarla alakalı olduğunu ve uzun müddetli gerilimin bireyleri anksiyete semptomları yaşamaya karşı daha savunmasız hale getirebileceğini gösteriyor.

“Bu nedenle, dert bozuklukları ve öbür olumsuz ruh sıhhati sonuçları geliştirme potansiyelini azaltmak için gerilimi tesirli bir formda yönetmek çok kıymetlidir.”

ANKSİYETE BEDENİMİZE NELER YAPAR?

Devam eden telaş, genel sıhhat üzerinde büyük bir tesire yol açabilir.

Dr. Phuong Le, kronikleşen tasanın kalp hastalığı, kalp krizi, yüksek tansiyon ve felç üzere kardiyovasküler (kalp ve damarla ilgili) meselelerin riskinin artmasıyla irtibatlı olduğunu söylüyor.

Anksiyete ayrıyeten, huzursuz bağırsak sendromu (IBS), ülser, mide bulantısı, ishal ve kabızlık üzere sindirim meselelerine da yol açabilir.

Kronik dert, bağışıklık sistemini zayıflatarak bizi enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı daha hassas hale getirebilir.

Uyku problemlerine neden olabilir ve bu da daha fazla tasa yaratır.

Baş ağrıları ve kronik ağrılar çoklukla dertli olduğumuzda ortaya çıkar ve kronik korkuyla otoimmün problemlerin gelişmesi ortasında bir temas olabilir. Bu sıkıntılar enfeksiyonlarla savaşma yeteneğimizi azaltır.

Anksiyete, depresyon ve uyuşturucu bağımlılığı üzere başka ruh sıhhati bozukluklarının gelişme riskini artırır.

Getty Images Anksiyete uykusuzluğa neden olabilir

Sonuç olarak, anksiyete hayat kalitesini kıymetli ölçüde düşürebilir ve günlük hayatta, işte ve şahsî alakalarda zorlukları artırabilir.

Şiddetli olaylarda, insanların intihar riskini artırabilir.

ANKSİYETE İLE NASIL BAŞA ÇIKABILİRİZ?

Genel İdare Teknikleri:

Semptomları tanımak ve yönetmek için günlük hayatta çeşitli teknikler kullanabiliriz.

• Farkındalık

Yargılamadan şimdiki ana odaklanan farkındalık uygulamaları, tasayı azaltmada ve bizi buraya ve şimdiye geri getirmede epey tesirlidir.

Yavaş ve derin nefes alma, kademeli kas gevşetme ve kimi manzaralar hayal etme üzere gevşeme teknikleri, bedenin gerilim yansısını sakinleştirmeye ve gerginliği hafifletmeye yardımcı olabilir.

• Nefes Alma

Vücudun diyaframını kullanarak yanlışsız nefes alma tekniklerini uygulamak, tasanın yaygın bir fizikî belirtisi olan hiperventilasyonu (gerekenden daha süratli ve/veya daha derin nefes alma) önlemeye yardımcı olabilir.

Küçük, ulaşılabilir adımlarla kaygılarla kademeli olarak yüzleşmek, bireylerin korkularını test etmelerine ve özgüven oluşturmalarına yardımcı olabilir.

• ‘Endişe zamanı’

Bazı beşerler, telaşların öteki vakitlerde denetimi ele geçirmesini önlemek için gün içinde belli bir “endişe zamanı” planlamayı faydalı buluyor.

Kaygının ne vakit ortaya çıktığını takip etmek ve muhtemel tetikleyicileri belirlemek için bir günlük tutmak yararlı olabilir.

• ‘Hadi bu hususta konuşalım’

Güvendiğiniz arkadaşlarınızla, aile üyelerinizle yahut ruh sıhhatiyle ilgili yardım sınırlarıyla hisleriniz hakkında konuşmak takviye ve duyulma hissi sağlayabilir.

Destek kümeleri, tecrübeleri paylaşmak ve misal zorluklarla karşılaşan insanlardan öğrenmek için inançlı bir alan yaratabilir.

Keyifli ve rahatlatıcı hobiler de tasayı azaltabilir.

Getty Images Anksiyete, çocukluğa kadar dayanan olaylar tarafından bile tetiklenebilir

Bilişsel Davranışçı Terapi Teknikleri:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), korkuyu yönetmek için formüller sunar ve yardımcı olmayan niyet kalıplarını belirlemeye ve bunlara meydan okumaya odaklanır.

Bu, istikrarlı bir bakış açısı kazanmak için olumsuz kanılar lehine ve aleyhine delilleri incelemeyi içerir.

Farkındalık, ekseriyetle yargılanmadan fikirleri gözlemlemeye yardımcı olmak ve duygusal düzenlemeyi uygunlaştırmak emeliyle kullanılır.

Getty Images Nefes tekniklerini içerebilen küme terapileri meselelerimizi benzeri durumdaki beşerlerle paylaşmamıza yardımcı olabilir

• Davranışsal aktivasyon

Bu, ruh halinizi uygunlaştırmak ve korkuyu azaltmak için ödüllendirici ve manalı aktivitelere odaklanan bir BDT tekniğidir.

Kaygı bozuklukları için BDT’nin temel bir ögesi olan maruz bırakma terapisi, kaçınma davranışını azaltmak ve tolerans oluşturmak için korkulan durumlar, fikirler, duyu ve hislerle denetimli bir halde kademeli olarak yüzleşmeyi içerir.

• Rahatlama teknikleri

Bilişsel davranışçı terapi, hudut sistemini sakinleştirmeye ve genel tasayı yönetmeye yardımcı olmak için çeşitli rahatlama ve gerilim azaltma tekniklerini içerir.

Bir günlük yahut niyet kaydı tutmak, olumsuz hisleri izlememize ve kalıpları belirlememize yardımcı olabilir.

• Bilişsel tekrar yapılandırma

Bilişsel tekrar yapılandırma – yahut “yeniden çerçeveleme” – olumsuz fikir kalıplarına yakından bakmayı ve bunları daha faydalı ve gerçekçi bir halde tekrar düşünmeye çalışmayı içerir.

Getty Images Terapi, tasayla başa çıkmak için çeşitli teknikler içerebilir

ANKSİYETE İLAÇLARI TASAYI NASIL AZALTIR?

Sertralin (Lustral bunu içeren markalardan biridir) ve Fluoksetin (Prozac bunu içeren markalardan biridir) üzere seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) ilaçları beyindeki serotonin düzeylerini dengelemeye yardımcı olur.

Serotonin, ruh halini ve hisleri etkileyen bir kimyasaldır.

Düşük düzeyler telaş ve depresyonla temaslıdır.

SSRI’lar, beynin serotonini çok süratli bir halde tekrar emmesini önleyerek, ruh halini düzgünleştirmek ve korkuyu azaltmak için daha fazlasını mevcut tutarak çalışır.

Getty Images Rahatlama teknikleri korku düzeyinizi düşürmenize yardımcı olabilir

Phuong Le, ilaçların başka yollarla birlikte kullanılması gerektiğini öneriyor:

“Bunlara bilişsel davranışçı terapi (BDT) üzere terapi, antrenman ve diyet ayarlamaları üzere ömür biçimi değişiklikleri, farkındalık ve rahatlama teknikleri ve gerilim idaresi stratejileri dahildir.”

Ancak Phuong Le ilaçların herkese yarar sağlamayabileceğini söylüyor:

“Birçok kişi için, antidepresanlar (SSRI’lar dahil) üzere reçeteli ilaçlar ruh hallerini ve başa çıkma marifetlerini güzelleştirmeye yardımcı olabilir.

“İlacın sizin için yanlışsız seçenek olup olmadığını anlamak için bir hekimle görüşmeniz değerlidir, size ilacın nasıl çalıştığını, mümkün yan tesirlerini açıklayabilir ve ferdi gereksinimleriniz için en uygun yaklaşımı bulmanıza yardımcı olabilirler.”

Getty Images Serotonin molekülleri beyninizdeki hudut hücreleri ortasında bildiriler taşır

ANKSİYETE HAKKINDA YANLIŞ BİLİNENLER

Phuong Le, genç jenerasyonlar ortasında artan telaşın çoklukla zayıflık olarak algılandığını söylüyor.

Ancak olumlu bir adım olarak, farkındalığın ve yardım alma isteğinin artmasıyla bildirilen hadise sayılarının da arttığını söylüyor.

Bilgi fazlalığı, toplumsal medya, akademik gerilim ve değişen toplumsal dinamikler bilhassa gençleri etkiliyor.

Getty Images Serotonin düzeylerini artıran SSRI ilaçları depresyonu azaltmak için kullanılıyor

Phuong Le, telaş hakkındaki yanlış anlamaların gerçeklerle ele alınması gerektiğini vurguluyor.

Yaygın bir efsanenin derdin çok reaksiyon vermek yahut çok fazla endişelenmek olduğunu söyleyen Phuong Le şöyle devam ediyor:

“Gerçek şu ki telaş bozuklukları, süreksiz tasa yahut kaygıdan daha fazlasını içeren önemli tıbbi durumlardır; beyin işlevlerinde ve yapısında gerçek değişikliklere yol açabilirler.”

Bir öteki yanlış anlaşılma ise yalnızca zayıf insanların kaygılanabileceği fikri.

Aslında dert bozuklukları herkesi etkileyebilir ve sıklıkla biyolojik, çevresel ve genetik faktörlerden kaynaklanır.

Getty Images Gençlerde anksiyete, birtakım kültürlerde geçmişe kıyasla daha fazla görülüyor

Kaygının resen geçeceği fikrinin de birçok kişi için yanlış olduğu konusunda uyaran Phuong Le şunları söylüyor:

“Tedavi olmadan anksiyete devam edebilir ve hatta vakitle berbatlaşabilir, lakin semptomları kıymetli ölçüde güzelleştirmek için tesirli tedaviler mevcuttur. İlaç bir seçenek olsa da, bunun tek tesirli tedavi olduğu efsanesi yanlıştır.

“Psikoterapi, hayat biçimi değişiklikleri ve çeşitli bütünsel uygulamalar da dahil olmak üzere birden fazla tesirli yaklaşım bulunuyor.

“Kaygı hakkında konuşmanın onu daha da kötüleştirdiğine dair inancın tersine, açıkça tartışmak aslında anlayış ve dayanağı teşvik edebilir, bireyleri yardım aramaya yöneltebilir ve izolasyon hislerini azaltabilir.”

Phuong Le’ye nazaran, bir öbür efsane de korku bozukluklarının ender olduğu.

Kaygının en yaygın zihinsel bozukluk kategorisi olduğunu ve tüm bedeni etkileyen çok çeşitli fizikî semptomlara neden olduğunu söylüyor.

Getty Images Sizi neyin kaygılandırdığını düşünmek için vakit ayırmak, korkuyla başa çıkmanın bir yolu olabilir

Özetle, korku kıymetli ruhsal ve biyolojik boyutları olan karmaşık bir olgu.

Belirli durumlarda performansımızı artırabilse de, çoklukla bir dizi teknik ve vakit zaman ilaçla müdahale etmeyi gerektiren bir bozukluğa dönüşebilir.

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve denetim edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisi için yapay zekadan da faydalanıldı.