Selim Evci’nin yazıp yönettiği “Savrulan Zaman” vizyonda: İlişkilere tutulan ayna

Film, uzun vadeli bir münasebetten ayrılan ve hayatında yeni bir yol çizmeye çalışan Alper’in (Selim Evci), iş yerinde yaşadığı ani bir olay sonrası yaşadığı iç hesaplaşmasına ve arayışlarına odaklanıyor, bireyin kendini yine keşfetme sürecini ele alıyor. Bunları aile, kadın-erkek, arkadaş ve iş arkadaşlığı ilgileri üzerinden tartışmaya açıyor. Hem bayana, hem erkeğe, hem de topluma bir ayna tutuyor.

İranlı kurgu yönetmeni Mastaneh Mohajer’in kurgu masasında oturduğu sinema, 12. Boğaziçi Sinema Festivali’nde “en âlâ kurgu” mükafatına bedel görülmüştü.

Evci ile sineması üzerine konuştuk.

KLİŞELERİ KIRAN EMPATİ

-Savrulan Vakit, bir periyot savrulmuş bir ruhun ortaya çıkardığı bir tablo üzere duruyor önümüzde. Yaratıcısına sorayım: Nasıl gelişti sinema süreci?

Güzel bir benzetme. Yaşarken içeride biriken tortular, sinema yazma sürecinde sizi sarmalayabiliyor. İnsan en güzel bildiği deneyim ettiği mevzularda yazarken kendini daha inançta hissediyor. Benim de geride bıraktığım gri periyot diye tabir ettiğim hatta savrulduğumu hissettiğim bir kainatın yansıması Savrulan Vakit.

-Son yılların en beğenilen konusu bağlantılar. Sinemada karşımızda hiç evlenmemiş, günümüz şartlarının ender orta sınıf yalnız erkeği Alper ve onun etrafında tekrar bağlantılar ağıyla ilerleyen bir anlatı. Toplum baskısı da cabası…

İlişkiler hayatın merkezi. Akşam meskene gelirsin kapıyı kapatırısın her şeyi dışarıda bırakabilirsin, alaka 7/24 seninle. Uygun bir ilgi her insanın ideali. Sinemanın edebiyatın müziğin, tüm sanat kollarının merkez hususlarından. İçinde bulunduğumuz çağda insanın farkındalık düzeyi giderek yükseliyor. Her mevzuda. Sanki bu bir paradoks mu? Farkındalığı yükseltmek insanlık için her vakit uygun mi? Öte yandan hayatın (toplumun) dayatmaları dediğimiz şeyler kolay bir birikim değil, binlerce yıllık damıtılmış sıkıntılar ve bu çağın farkındalığı ile çatışıyor bazen. Kendini birey olarak var etmek tekil olmak da bunlardan biri. Bu bahisler sinemanın alt teması.

Bu sinemada yalnızlığı yalnızca erkeğin “tercihi” olarak göstermemeye bilhassa dikkat ettim. Bu bir klişe. Günümüzde bayanlar da yalnızlığı seçebiliyor, bunu bir idealleştirme biçimine dönüştürebiliyor. Sinemadaki bayan karakterlerde de bu his var. Yani sıkıntı yalnızca “erkek yalnızlığı” değil. Alper’in yalnızlığı bir kişisel durum olarak ortaya çıksa da, bayan izleyicilerin bu yalnızlıkla empati kurabilmesi benim için çok değerli. Zira bu empati, klişeleri kırıyor, günümüz gerçekliğine temas ediyor.

-Bir yanıyla karanlık, bir yanıyla çok açık. Kelamını sakınmadan söyleyen bir sinema birebir vakitte. Bunu bilhassa mi kurguladınız?

Hayat kadar olması için. Saklamak, duruma uygun şeyler söylemek hayatta da pek yapabildiğim şeyler değil. Öte yandan açık sözlülük, süreksiz bir negatif his yaratabilir ancak uzun vadede inanç inşa eder. İnsan içtenliği sezgisel olarak tanır. Açıksözlülük karakterin zaafları açısından ise evet. Bu cins sinemalarda buna dikkat etmezseniz karakteriniz bir kahramana dönüşür bu da hayat hissini azaltır.

-Yukarıdaki soruyla kontaklı olarak şunu sormak isterim: Sinemada hem bayanlara hem de erkeklere, alakalar özelindeki davranışlarını cesurca ayna tutuyorsunuz, herkesin mazisinde yer eden anlara… Fakat bunun bir de dezavantajı olabilir, izleyicilerin nezdinde. Hangi taraftasınız; çorabını koltuğunun ortasına sıkıştırıp, partnerinin onu kaldıracağı günü bekleyen erkeğin mi yoksa birlikte alınan eşyaların “daha değerli” gördüklerini partnerine sormadan kendine saklayan bayanın mı?

Aslında bu küçük ayrıntıların fark edilmesi beni keyifli ediyor. Zira hayat dediğimiz şey tam olarak bu ayrıntılarla şekilleniyor. Sinemanın da büyük olaylara gereksinim duymadığını düşünüyorum.

Buradan günümüz içerik dünyasına ufak bir tenkit getirmek isterim: Bugün ana akım tanınan platformlar seyirciyi büyük, süslü olaylara esir etti…

Çorap ve eşyalar konusunda ise; derdim taraf olmak değil. O çorabı oraya bırakan da biziz, o eşyaları kendine saklayan da. İnsan o kadar karmaşık ki…

SINIFLAR ORTASI İLİŞKİLER

-Aslında sırf kadın-erkek bağlantısına odaklı bir sinema olarak görmüyorum dersem, yanılır mıyım? Aslında bir sınıflar ortası bağlantılara de değiniyor. Küçük ölçekli de olsa bir işverenin çalışma arkadaşlarına yaklaşımı, konutundaki gündelikçiye olan tavrı… Kıza sahneler lakin ince nüanslar. Siz ne söylersiniz?

Aslında sinemadan çıkardığım birtakım sahneler var, orada personel patron sorunu, sınıflar ortası münasebetlere dair daha çok kelam söyleniyordu. Ancak şu hali ile de belirli oranda hissediliyor.

Anlatması güç sorunlar ilgimi çekiyor. İşçi-işveren sıkıntısı bilhassa hassas bir bahis. Birine para veriyorsunuz ve sizin işinizi yapıyor. Bu, her vakit tuhaf bir his oluşturmuştur bende. Ne kadar profesyonel bir çerçeve içinde gerçekleşse de, o münasebette görünmeyen bir eşitsizlik hissi derinlerde yaşıyor..

Bu bağlantının karşı tarafı da var: Patronun otoritesi karşısında çalışanın gösterdiği tavır, o dengeyi kurma uğraşı, kırılganlık, mesafe… Tüm bunların psikolojisi sinemasal açıdan çok varlıklı bir alan.

-Film, günümüzdeki öteki üretimlere nazaran kısa. Lakin bu kısalıkta anlatmak istediğinizi çok açık anlatıyorsunuz. Bu kısalık, savrulan vaktin metaforuna eklemli mi?

Aslında bu kıssa üç sinemadan oluşan bir yapı. Tahminen de üçünü art geriye izleyince tek bir uzun sinema hissi verecek. Bu kısım kendi başına biraz kısa kaldı lakin bu şuurlu bir tercihten çok kurgu sürecinin doğal bir sonucu oldu.

İranlı kurgucu Mastaneh Mohajer ile kurguda oldukça uğraştık. Biraz fazla kesmişiz heralde müddeti bu türlü oldu. Besbelli bir sebebi yok.

Şu anda 2. kısım olan senaryoyu yazıyorum. Küçük bir ailenin merkezde olduğu bir yapısı var.

-Biraz özel olarak sorayım, sinemadaki Alper, ne kadar Selim Konutçu?

Biraz benden, biraz etrafımdaki insanlardan.

Açıkçası bu soruya çalıştım ve en “politik” yanıtı bu oldu diyebilirim. (Gülüyor.) Lakin latife bir yana, çizgiyi tam olarak nerede çektiğimi ben de bilmiyorum. Zira sezgilerle sinema yapmaya çalışıyorum.

Elbette insan evvel kendine bakıyor, içeriye dönüyor. Ancak bu bir gaye değil benim için. “Kendimi anlatmalıyım” üzere bir motivasyonla yola çıkmıyorum. Etrafımda gözlemlediğim, duyduğum, vakitle senaryoya sinmiş çok fazla şey var.

Sinema benim için bir cins kolaj yapmak üzere. Ancak bu kolajın gereci çoğunlukla hayatın içinden geliyor. Edebiyattan ya da öbür bir sanattan değil; direkt ömürden, sokaktan, histen, küçük anlardan…

-Akbank Kısa Sinema Şenliği yöneticisisiniz. Bu yılın onur konuğu da Zeki Demirkubuz’du. Nasıl geçti, nasıl bir tecrübeydi?

Bir evvelki yıl da Nuri Bilge Ceylan’ı konuk etmiştik. Geçen yıl ise Zeki Demirkubuz onur konuğumuzdu. İki büyük usta, iki kıymetli sinemacı… Her ikisi de sinemanın istikametini etkileyen, sinemalarını insan tabiatının derinliklerinden besleyen isimler. Bu cins ustaları gençlerle buluşturmak çok değerli.

Tüm sanat kolları için geçerli: Senden evvel üretene bakarsın. Sanatın transfer döngüsü bu türlü işliyor. Ve o döngüde, el değiştirdikçe her şey dönüşüyor da aslında.

Usta-çırak ilgileri bu yüzden çok kıymetli. Mesela Abbas Kiyarüstemi’nin yazdığı Kanlı Altın sinemasının senaryosunu Cafer Panahi’ye vermesi ya da Carlos Reygadas’ın Amat Escalante’nin yapımcılığını üstlenmesi… Bunlar yalnızca kişisel dayanak değil, tıpkı vakitte sanatın geleceğine yapılan katkılar…