Seçilmiş Hatay Milletvekili TİP’li Can Atalay 3 yıldır tutuklu bulunduğu Silivri Cezaevi’nden sorularımızı yanıtladı: 19 Mart direnişini nasıl yorumluyor?

Silivri’de Seyahat aksiyonları davası kapsamında Nisan 2022’den beri tutuklu bulunan ve hakkında 18 yıl mahpus cezası verilen Hatay’ın seçilmiş milletvekili TİP’li avukat Can Atalay’ın milletvekilliği Anayasa Mahkemesi’nin kararına rağmen engelleniyor. Atalay, üç yıldır tutulduğu hücresinden Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.

Meclis’te sizinle ilgili kararın okunması siyaseti ve yargı tartışmalarını tekrar alevlendirdi. Bu mevzuyu siz nasıl yorumluyorsunuz?

Gezi Davası için heyet huzurunda söyledim: Bu artık bir yargılama değil politik faaliyettir.

İlk derece mahkemesinin ceza veremeyeceğine neredeyse herkes emindi. Lakin o denli bir hırsla muhatabız ki değil lokal mahkemeyi Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin o beş üyesinin neler neler yaptığını herkes gördü. Seyahat Davası’nın “bazıları” için ne manaya geldiğini çocuklar bile anladı.

Epeydir benimle ilgili durum “Can Atalay Olayı” olarak anılıyor. Her ne kadar ismim geçse de “Olay” “ilgili şahıs”tan daha çok direkt Seyahat Direnişi’yle ilgilidir.

“İktidar” dur durak bilmeyen pervasız adımlar atmaya yıllar öncesinden niyetlendiğinden ve bu adımlarına karşı da küçük/büyük ses çıksın istemediğinden “Gezi”nin üzerine şiddetle gitti. En ağırından mahkûmiyet kararlarıyla gözdağı vermek için çiğnemediği Anayasa, yasa, şura, kural bırakmadı. Yinelemeye gerek yok. Cezaevi kapısında verilen tutuklamalar, tanınmayan AYM, AHİM kararları, tekrar edilen yargılamalar… AYM üyeleri hakkında kabahat duyurusu…

Olaylara ve yeni bir krize neden olan “Meclis’te AYM Kararı’nı Okumak” bu sürecin devamıdır. İktidar, ne değerine olursa olsun “Gezi” sınırında bir gedik açtırmamaya kararlıdır. Çoğunluğun gücüne dayanarak Anayasa tanımadan fiili durumlar yaratmaktadır.

Hataylı yurttaşlarımızın seksen bine yakın oyuyla milletvekili seçildiğimde hükümlü değildim. Anayasa kararı gereği çabucak vekillik vazifesine başlamam gerekiyordu. Çok sayıda emsal mevcuttu.

Ancak… Sonrası biliniyor, süratli geçiyorum. Yargıtay ilgili dairesi tahliyeyi reddetti. Tam AYM’nin “reddi” görüşeceği gün kararını açıkladı. AYM, “derhal Can Atalay’ı tahliye edin – 1” dedi. Yargıtay yine direndi. AYM, tekrar “derhal Can Atalay’ı tahliye edin – 2” dedi. 

Baktılar olmuyor, bu kere Meclis’i de hukuksuzluğa bulaştırdılar. Meclis’te, 30 Ocak 2024’te Anayasa Mahkemesi’nin iki kere “yargılaması durdurulsun, Can Atalay milletvekilliği misyonuna başlasın” kararı hiçe sayıldı. Kararsız bir “Yargıtay yazısı” Genel Kurul’da okundu. Anayasa, yasa kıymetli değildir, değerli olan çoğunluktur anlayışıyla Hatay halkının 80bine yakın oyuyla verdiği milletvekilliği vazifem fiili durumla engellendi. Meclis’te “çoğunluk” Anayasa tanımazlıkla bir “fiili” durum yarattı.

“Fiili durum” tanımlaması şahsen Anayasa Mahkemesi’ne aittir. AYM, “Türk Hukukunda verilmesi mümkün olmayan bir karar” olarak tanımladı. Daha ağır ne söylenebilir? Anayasa Mahkemesi durumu yine görüşerek Şubat 2024’te Meclis’in uygulamasının “yok hükmünde” olduğuna hükmetti. Kararı Temmuz 2024’te Resmî Gazete’de yayımlandı. 

“Milletvekilliğimin Tartışılmazlığı” üzerine artık söylenecek bir kelam, yapılacak bir süreç kalmamıştı. Nasıl “Yargıtay yazısı” Meclis’te okunduysa Anayasa Mahkemesi’nin Resmî Gazete’de yayımlanan ve Meclis’e de yollanan “kesin, herkesi bağlayıcı hükmü” de Meclis’te okunacak ve “Olay”a bir nokta konulacaktı.

Meclis Başkanı tam sekiz ay Türkiye’nin tamamının öğrendiği, okuduğu kararı Meclis’ten sakladı.

Ancak kuruluşunun 105. Yılında iki yavuz bayan milletvekili bu utanç gölgesini Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin üzerinden kaldırmak için adım attı. 16 Nisan 2025 tarihli Meclis oturumunu yöneten sayın Gülizar Biçer Karaca, Anayasa Mahkemesi kararını kâtip üye sayın Sibel Suiçmez’e okuttu. Okuma süreci Meclis Tutanakları’na da geçti. Her ikisini -elbette takviye veren milletvekillerini ve siyasi partileri- de kutluyor ve teşekkür ediyorum.

Bu etapta yapılması gereken çok açıktır: Can Atalay Meclis Kütüğü’ne kaydedilmelidir. Bu işlem Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş’un hem vazifesi hem de evvelki yanlışından dönmesi için bir fırsattır.

Konuyu yanlış yorumladıkları İçtüzük, yöntem tartışmalarıyla boğuntuya getirmeye çalışıyorlar. Burada tarz tartışmasına girmeyeceğim. Eski Meclis Başkanı Bülent Arınç “karar okunmuş, bu iş bitmiştir” dedi. Tarz tartışmak isteyen herkese Murat Sevinç’in “Can Atalay’ın yeri TBMM’dir ve Gülizar Biçer Karaca anayasanın ‘varlığını’ hatırlatmıştır” ve içtüzük uzmanlarından Prof. Dr. Fahri Bakırcı’nın “Can Atalay ‘dipnotu’” yazılarını okumasını öneririm.

Tekrar ediyorum, bugün yapılması gereken Meclis Kütüğü’ne kayıttır. Durumu “milletvekilliğinin iade edilmesi” üzerinden tartışanlar var. Yanlıştır. Zira AYM her üç kararında da “Can Atalay milletvekilidir” demiştir. Tekrar mevzuyu Yargıtay, birinci derece mahkemeye buyruk, “tahliye” üzerinden tartışanlar var. Bu başka bir bahistir. Bugünün konusu açık ve net Meclis Kütüğü’ne kayıttır. Bu da Meclis Başkanı’nın misyonu ve sorumluluğudur.

Aylar evvel Meclis’te Anayasa’yı yok sayarak yapılan okuma sonrasında “Can Atalay Olayı kapandı” beyanatları verildi. Bakın, kapandı denilince kapanmıyor. Sekiz ay sonra döndü dolaştı “Meclis Krizi” olarak önlerine geldi.

“Can Atalay Olayı”nı Anayasaya nazaran halletmedikleri sürece “Meclis Krizi” devam edecektir. İki mert bayan milletvekili, sayın Gülizar Biçer Karaca ve sayın Sibel Suiçmez “Olay”ı nasıl Anayasa’nın emrettiği tabana taşıdılarsa Meclis’te Anayasa’ya bağlı, fiili duruma boyun eğmeyen siyasal partiler ve onların sayın milletvekilleri “Olay”ı olması gereken sonuca ulaştıracaklardır. Öncelikle Can Atalay’ı “Kütük”e kaydettirecek ve devamını getireceklerdir.

Meclis’le birlikte demokratik kamuoyunun ilgisi ve takviyesi de çok kıymetlidir. Aslında yükselen toplumsal muhalefetin kıymetli gündem başlıklarından birisi de “Gezi Tutsakları”dır ve de o denli olmalıdır. Meclis’teki gelişmeler başta da söylediğim üzere “Gezi Direnişi”ne alınan tavırla direkt ilişkilidir.

Anayasa’yı askıya alarak fiili durum yaratanlar, Meclis’te ve Meclis dışında Anayasa’yı savunan demokratik toplumsal muhalefet karşısında tutunamayacaklardır.  

Saraçhane hareketlerinin akabinde başlayan toplumsal hareketliliği nasıl değerlendiriyorsunuz?

Tek cümleyle tanımlarsam: 19 Mart Direnişi ülkeyi uçurumun kenarından aldı. Ve daima teyakkuzda olmak gerekiyor.

Sanıyorum çok farklı ve çok geniş toplumsal kesimler, 2023 Cumhurbaşkanlığı Seçimi mağlubiyetinden sonra iktidarın operasyonlarla hedeflediklerini başarırsa geride bir şey kalmayacağını derinden hissetti. Buna kitlelerin içgüdüsü diyelim. Şayet İBB, Baro, CHP kayyuma teslimi güçlü bir direnç görmeden başarılsaydı artık yine nerede ve nasıl bir savunma sınırı kurabilirdi, kestirmek güç. Elbette her şeyin bittiği, imkanların tükendiği anlar çok enderdir. Tekrar de iktidarın kazanacağı inisiyatifi, toplumsal muhalefetin yaşayacağı zahmetleri varsayım etmek güç değil.

19 Mart Direnişi, ortak demokratik korkularda birleşmiş çoğulcu, çok renkli, farklılıkları bir ortada barındıran bir hareket. Aslında gücü de buradan geliyor. Öbür bir değerli özelliği de direkt politik, iktidarı hedefliyor, iktidarı değiştirmek için siyaset alanında var olmaya genişleyerek devam ediyor.

Tam burada kıymetli bir kayıt düşmek isterim: Önünde sonunda düğüm “seçim”de çözümlenecek. Zira iktidar bütün ataklarını “seçim” için yapıyor. Seçim yapılır mı yapılmaz mı, yapılırsa hangi şartlarda yapılır tahlilleri de kıymetli. Lakin her ne halde ise sandık gelecek, düğüm seçimlerde çözümlenecek. Önümüzde kazanılması gereken bir seçim var. Her birimizin ve hepimizin bu şuur ve sorumluluk ile düşünmesi, söylemesi, eylemesi gerekiyor kanısındayım. Değilse “atı alan Üsküdar’ı geçer”.

Sonuç olarak sorunuzdaki “Saraçhane hareketlerinin akabinde başlayan toplumsal hareketlilik” iktidar ve seçim sıkıntısına odaklandığı ölçüde kendini tamamlayacak ve muvaffakiyete ulaşmış olacaktır. 19 Mart’ın ivmesiyle gençlik, çiftçiler, çalışanlar içinde kıymetli hareketlenmeler görülmekte. Burada özel bir “öğrenci hareketi” başlığı açmayacağım. Sırf 19 Mart Direnişi’ne “öğrenci hareketi”nin verdiği kitlesel dayanağın, en az onun kadar moralin ve coşkunun altını çizmekle yetineyim. Elbette bu hareketlerin örgütlenmesini güçlendirmek ve yaygınlaştırmak özel bir dikkat gerektiriyor. Fakat bütün hareketler biliyor ki “iktidar ve seçim galibiyeti” olmazsa hukuksuzlukların arkası gerisi kesilmeyecek.

Bütün toplumsal ve siyasal hareketler “üst başlık olarak” “iktidar ve seçim”i dikkat merkezlerinde tutmalıdırlar, diye düşünüyorum. 

Son günlerde bir de erken seçim tartışmaları yapılıyor Can Atalay bunu nasıl yorumluyor?

Yanıtım çok net: Çabucak seçim, derhal seçim.

Yerel seçimlerden çabucak sonra toplumsal muhalefetin bir kısmı çabucak erken seçim siyasetine geçilmesini istiyordu. Uzun süredir CHP’de erken seçimi tek siyasi seçenek olarak belirledi. Günümüzde muhalefetteki “sağ partiler” dahil toplumsal muhalefetin tamamı erken seçim talebinde birleşmiş durumda.

19 Mart Direnişi ile iktidarın operasyonunun başarısız olması kitlelerin ruh halini derinden dönüştürdü. Öncesinde “Meclis’te iktidar çoğunluk, neden erken seçime evet desin” görüşleri “yurttaş istiyorsa erken seçim kapısı açılacaktır. Kâfi ki yurttaşın kararlı tavrı ortaya konabilsin” tarafında süratle değişti.

Bu nedenle artık erken seçim “Meclis içi bir durum” olmaktan çıkmıştır. Kelam ve karar yurttaşa geçmiştir. Bir yanda yönetilemeyen Türkiye gerçeği öteki yanda asıl karar verici olduğunun şuuruyla erken seçim talebini yükselten yurttaş “derhal seçim”in önünü açacaktır.

Emek hareketinin kıymetli isimlerinden birisi olarak 1 Mayıs’a ait davetiniz nedir? Taksim’e yönelik davet yapılmasını isteyenler de var mevzuyu buraya hapsetmemek gerekir diyenler de var… Siz ne düşünüyorsunuz? 

1 Mayıs 2025 hepimize kutlu olsun. 

Öncelikle yurttaşlarımız ülkenin her yanında gerçekleşecek 1 Mayıs mitinglerine takviye vermeye çağırıyorum. Güçlü, kitlesel 1 Mayıs’lar tam da bu devir en çok muhtaçlık duyduğumuz eylemselliklerdir.

1 Mayıs, Emeğin Bayramı’dır. Tam ismiyle söylersek “Birlik, Dayanışma ve Gayret Günü”dür. Bu nedenle her 1 Mayıs öncesinde ve sonrasında kıymetlendirme ölçütümüz birebirdir niyetindeyim: “En şimdiki, can alıcı taleplerimiz nedir? Demokratik toplumsal muhalefet 1 Mayıs’ta neyi vurgulamalı? 1 Mayıs sonrasında da emsal sorular: Yeni çaba taleplerimizi etkilice somutlayabildik mi, taleplerimizin gerisinde güçlü bir kitlesellikle birlik ve dayanışmayla durabildik mi, taleplerimizi gerçekleştirmek için 1 Mayıs’tan birliğimizi ve dayanışmamızı güçlendirerek çıktık mı?”

1 Mayıs’ın “Taksim Emek ve Cumhuriyet Meydanı” ile bağı çok özeldir. Hepimizin gönlündeki yeri apayrıdır. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM) kararında “mekân”ın tabir özgürlüğünün kolektif kullanımında “hakkın özüne ilişkin” olduğunu söyler. Anayasa Mahkemesi (AYM) hak ihlali kararı münasebetinde de “Taksim ile emek hareketi ortasında özel bir tarihî hafıza vardır” denilmektedir.

Buradan anlamaya çalıştığım kadarıyla 1 Mayıs 2025’te sendikalar ve kıymetli kısım toplumsal ve siyasal hareket iki başlığı öne alıyorlar. Birincisi “1 Mayıs’ı kent merkezine taşımak”, ikincisi “kitlesellik”. İki başlığı da önemserim, 1 Mayıs’ın manasına denk saptamalar olarak görüyorum.  AYM hak ihlali kararından ve 19 Mart Direnişi’nden sonra Taksim’in hedeflenmesi gerektiğini savunanların olduğunu da okuyor ve işitiyorum. Farklı vurgularımız vardır, olacaktır. 

Mevcut durumda bir “çağrı” yapmam gerekiyorsa çağrım, her geçen gün daha da pervasızlaşan otoriterliğe karşı gayrette 1 Mayıs’ta “birliğimizi, dayanışmamızı ve mücadelemizi” daha da güçlendirmemizdir. Sendikaların ve demokratik kitle örgütlerinin değerlendirmelerine ve önermelerine dikkatle kulak vermeliyiz. Her öneriyi, her farklı sesi duyduklarını, değerlendirdiklerini, direnişi ilerletmek istikametinde ağır bir gayret içinde olduklarını görüyoruz.

1 Mayıs 2025’ten daha da güçlenerek çıkacağımıza inanıyorum.