Ne Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ne İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı ne de başka bir kent başsavcılığı, özel olarak Türkiye çapında ya da belirli bir bölgede yer bakımından yetkilidir. Yetkisiz savcılık işlemlerine karşı yetkisizlik itirazları da değerlendirm

Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu, Türkiye’de bir “Türkiye Cumhuriyeti Başsavcılığı” olmadığını vurgulayarak “Ne Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ne İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, ne de diğer bir kent başsavcılığı özel olarak Türkiye çapında ya da belli bir bölgede yer bakımından yetkilidir” dedi. Yetkisiz savcılık süreçlerine karşı yetkisizlik itirazlarının da değerlendirmeye alınması gerektiğini belirten Kanadoğlu, “Aksi taraftaki karar, anayasa gereği adil yargılanma hakkına alışılmamış olacaktır” görüşüne yer verdi.

Cumhuriyet’in son devirde tartışmaya yol açan kimi soruşturmalardaki savcılık yetkilerine ait sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Kanadoğlu, mahkemeler ve savcılık teşkilatı bakımından yetkinin, yer bakımından sınırlandırıldığına değinerek, “Dolayısıyla isimli makamlar isimli yetkilerini, yer bakımından yetki hudutlarına riayet etmek kaydıyla kullanabilir. Bu tespit, sırf ilkesel bir tespit olmayıp CMK ve Teşkilat Kanunu kararlarında de müspet hukuk temelleri mevcuttur” dedi. Kanadoğlu, mevzuya ait şu bilgiyi verdi: “

Savcılık teşkilatı bakımından da tıpkı mahkemeler üzere, yer bakımından yetki düzenlemeleri kelam bahsidir. Muhakkak bir cumhuriyet Başsavcılığı, kendi yer bakımından yetki alanında soruşturmayı yürütebilir. Şayet bir cumhuriyet savcısı, isimli vazifesi yeterince nezdinde misyon yaptığı mahkemenin yargı etrafı dışında bir süreç yapmak gereksinimi ortaya çıkarsa, bu konuda o yer Cumhuriyet savcısından kelam konusu süreci yapmasını ister (CMK m. 161/1, cümle son) ve cumhuriyet savcısı, lakin hâkim tarafından yapılabilecek olan bir soruşturma sürecine gerek görürse, istemlerini bu sürecin yapılacağı yerin sulh ceza yargıcına bildirir (CMK m. 162, cümle 1). Keza bir soruşturmada kendisinin yer bakımından yetkili olmadığını düşünen bir savcı, yetkisizlik kararı vermelidir; belgenin kendisine gönderildiği savcı da yetkisiz olduğunu düşünmekte ise bu halde CMK m. 161/7 kararına nazaran yer bakımından yetki sorunu çözümlenir.

Bu izahat Türkiye’de savcılık teşkilatının, mülki yönetim hudutları çerçevesinde – belli istisna kararlarının de mevcudiyetine rağmen – düzenlendiğini göstermektedir. Ayrıyeten Türkiye’de bir ‘Türkiye Cumhuriyeti Başsavcılığı’ mevcut değildir. Münasebetiyle; ne başşehir olması nedeniyle Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ne de en kalabalık kent olması prestijiyle İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı ne de diğer bir kent başsavcılığı, özel olarak Türkiye çapında ya da makul bir bölgede yer bakımından yetkilidir. Ağır ceza mahkemelerinin yetki alanında öteki savcılıkların yetkisi, büyükşehir belediye hudutlarındaki yetki ile devlete karşı cürümlerin bir kısmı ile terör hataları bakımından özel yetki düzenlemesi hariç, (adli istikametten yargı yetkisinin tanınması da dahil olmak üzere) mülki yönetim teşkilatlanması, savcılık teşkilatının da yargı yetkisinin hududunu çizmektedir.

İNTERNET ÜZERİNDEN İŞLENEN CÜRÜMLER

Yer bakımından, yetki bakımından aktüel bir sorun alanı ise internet üzerinden işlenen hatalardır. Örneğin, internet üzerinden işlenen bir hakaret hatasında, ülkenin her yerinden bu içeriğe erişimin olabileceğinden hareketle her savcılığın harekete geçebileceği halinde bir kabule uygulamada ilgi gösterilmektedir. CMK m. 12/5 kararı (Görsel yahut işitsel yayınlarda da bu unsurun üçüncü fıkrası kararı uygulanır. Görsel ve işitsel yayın, mağdurun yerleşim yerinde ve oturduğu yerde işitilmiş yahut görülmüşse o yer mahkemesi de yetkilidir.) ile CMK m. 12/6 kararı de (Bilişim sistemlerinin, banka yahut kredi kurumlarının ya da banka yahut kredi kartlarının araç olarak kullanılması suretiyle işlenen hatalarda mağdurun yerleşim yeri mahkemeleri de yetkilidir.) mağdurun bulunduğu yerde açılan soruşturmalar bakımından, son vakitlerde uygulanan kararlardır. Uygulamadaki her savcının harekete geçebileceği istikametindeki kabule karşılık, internet aracılığıyla işlenen hakaret kabahati açısından da CMK 12/5 yahut 12/6 uygulanmalı mağdurun yerleşim yeri savcılığı ve mahkemesinin yetkili olduğu kabul edilmelidir. İnternet üzerinden işlenen bir hakaret hatasında, CMK kararlarından yararlanılmalı ya da bu kararlarla kıyas yapılmalıdır. Bu durumda da genel yetkiye müsaade verilemeyeceği açıktır.”

SAVCIYA İTİRAZ HAKKI

Ceza soruşturması sürecinde şüphelinin, soruşturmayı yürüten savcılığın yetkisizliğine yönelik bir itiraz hakkının CMK’de düzenlenmediğine dikkat çeken Kanadoğlu, “Nitekim uygulamada da bu taraftaki itirazlar cumhuriyet savcıları tarafından reddedilmektedir. Buna karşılık CMK 161/7 kararları kıyas yoluyla uygulanarak şüphelinin yetkisizlik itirazları da değerlendirmeye alınmalıdır. Aksi taraftaki bir karar, hak arama hürriyetinin önüne geçerek anayasanın 36. hususunda düzenlenen adil yargılanma hakkına ters olacaktır” dedi.