Yankılarla örülü bir vicdan hikâyesi: Markiz’deki Kadın
Yazar, Botter Apartmanı ile kurduğu şehir-mekân-hatıra üçgenini bu kere daha da derinleştiriyor ve İstanbul’un tarihî belleğinde yankılanan bir bayanın iç dünyasına ayna tutuyor. 1970’li yılların politik çalkantıları, toplumsal baskılar ve ferdî özgürlük çabası içinde, hem dönemsel hem de üniversal bir bayan öyküsü anlatıyor: Nilüfer’in öyküsü.
Roman, klasik bir aşk anlatısının çok ötesinde konumlanıyor. Markiz’deki Bayan, bir bayan karakterin aşkla, aileyle ve toplumla verdiği hesaplaşmayı, derin bir vicdan öyküsüne dönüştürüyor. Nilüfer karakteri sırf kişisel bir geçmişin değil, tıpkı vakitte bir neslin bastırılmış seslerinin, suskunluğa mahkûm edilmiş isteklerinin taşıyıcısı. Anlatının kalbinde yer alan Markiz Pastanesi, Mısır Apartmanı ve Sansaryan Han üzere yerler sadece fizikî yerler değil, romanın atmosferini şekillendiren birer anlatı öğesi olarak fonksiyon görüyor.
Ayşe Övür’ün anlatımı, yerleri neredeyse karakterleştirerek özgün bir estetik kuruyor. Markiz Pastanesi’ndeki İlkbahar Panosu’nda resmedilen bayana yüklenen mana, bir simge olmaktan çok daha fazlası: Nilüfer’in içsel yalnızlığının, direnişinin ve aşkın bedeline dair mukadderatçı bir kabullenişin izdüşümü. Bilhassa Nilüfer ile Selim ortasındaki sarsıcı diyalog, bir aşkın vedasından çok, bir ideolojik karanlığın içinde verilen ahlaki bir sınavı andırıyor.
Romanın en güçlü istikametlerinden biri de, bayan karakterler ortasındaki münasebetleri çok katmanlı bir biçimde ele alması. Nilüfer ile annesi Aliye Hanım ortasındaki tansiyon, göç, sınıfsal yükselme dileği ve ferdî özgürlük arayışı bağlamında derinleşiyor. Bilhassa Mısır Apartmanı’nda dikilen elbiselerin, periyodun toplumsal kodlarını taşıyan bir tıp metafora dönüşmesi, romanın gündelik hayatla kurduğu ince bağı güçlendiriyor.
MASKE Mİ YOKSA DİRENİŞ BİÇİMİ Mİ?
Övür’ün lisan kullanımındaki ölçülülük ve şiirsel yoğunluk, anlatıya estetik bir derinlik kazandırıyor. Muharrir, dramatik öğeleri ajitasyona düşmeden sunmayı başarıyor; hisleri estetize ederken okuru boğmadan yönlendiriyor. Nilüfer’in yüzündeki tebessümün arkasında taşıdığı yük, romandaki en çarpıcı metaforlardan biri hâline geliyor: Bu tebessüm, bir maske mi yoksa bir direniş biçimi mi? Bu sorunun karşılığı her okurda farklı bir yankı bulacaktır.
Markiz’deki Bayan, aşkın sırf kişisel değil, toplumsal bir sıkıntı olduğunu hatırlatıyor. Kimi vakit bir kardeşin canını, kimi vakit bir annenin onurunu, kimi vakitse bütün bir toplumun yükünü omuzlayan bayanların öyküsünü anlatıyor. Ve bu anlatının merkezinde, sessizliğin bile yankılandığı bir İstanbul var: Taşları kadar anılarıyla da ağır bir kent.
Sonuç olarak Ayşe Övür, bu romanıyla edebiyatımızda kadınlık hâllerini tarihî, toplumsal ve ferdî düzlemlerde muvaffakiyetle işleyen güçlü bir metne daha imza atıyor. Markiz’deki Bayan, okuruna sadece bir periyot portresi değil, tıpkı vakitte varoluşsal bir soru da bırakıyor:
Bir insan, sevdiklerini kurtarmak uğruna kendinden ne kadar vazgeçebilir?
