Yeni teori: Zaman üç boyutlu ve uzay yan etki
Zamanı sırf ileriye akan bir çizgi olarak mı algılıyoruz, yoksa çok daha derin, çok boyutlu bir gerçekliğin modülü mı? Tahminen de içinde yaşadığımız uzay, vaktin çok katmanlı dokusundan doğan bir gölge yalnızca. İşte bu çarpıcı bakış açısıyla ortaya çıkan yeni bir teori, kainatın temel yapısını yine düşünmemizi istiyor. Alaska Fairbanks Üniversitesi’nden jeolog Gunther Kletetschka, vaktin üç boyutlu olduğunu ve uzayın bu yapının sırf bir yan eseri olduğunu öne sürüyor.
Donanımhaber’in aktardığı üzere Kletetschka, vaktin üç boyutunun kainatın “asıl tuvali” olduğunu belirtiyor. Ona nazaran, uzay hâlâ üç boyutlu olsa da, bu yapı “tuvalin üzerindeki boya” üzere. Bu çarpıcı benzetme, vaktin daha evvel pek çok defa “dördüncü boyut” olarak ele alınmasının ötesine geçiyor. Bu yaklaşım, Einstein’ın geliştirdiği ve vakit ile uzayı tek bir bütün olarak ele alan “uzay-zaman” kavramından besbelli formda ayrılıyor.
ZAMANIN X, Y, Z EKSENLERİ
Üç boyutlu vakit fikri daha evvel de ortaya atılmıştı. Fakat ekseriyetle teknik ve ulaşılması güç sözlerle anlatılıyordu. Yeni üç boyutlu vakit teorisi, tıpkı uzayın uzunluk, genişlik ve derinlik üzere eksenleri olduğu üzere, vaktin da üç bağımsız tarafı olabileceğini öne sürüyor. Günlük hayatta deneyimlediğimiz “ileriye gerçek akan zaman”, bu boyutlardan yalnızca biri. Öteki ikisi ise paralel vakit çizgileri ortasında geçiş ve bu çizgilerin farklı sonuçlarını deneyimleme kapasitesi olarak tanımlanıyor.
Örneğin, bir yolda yürüdüğünüzü düşünün. Bu, vaktin ileriye gerçek akışı. Fakat o anda bu yola dik bir diğer zamansal yola geçiş yapabildiğinizi hayal edin. Burada birebir günün farklı bir versiyonu (zamanda geriye yahut ileriye gitmeden) sizi bekliyor olabilir. Bu tıp geçişler, vaktin ikinci ve üçüncü boyutlarını temsil ediyor.
YENİ YAKLAŞIM
Kletetschka’nın altı boyutlu formülü (üç vakit + üç uzay), sadece matematiksel bir teklif değil. Araştırmacı, bu çerçevenin elektron, müon ve kuark üzere parçacıkların kütlelerini mevcut fizik kuramlarından daha yanlışsız formda yine üretilebildiğini argüman ediyor. Bu da teorisini deneysel olarak test edilebilir hâle getiriyor.
Kletetschka’ya nazaran bu model, parçacıkların kütlesinin kökenini anlamaya yardımcı olabilir ve tahminen de kuantum mekaniği ile yerçekimini birleştirecek “her şeyin teorisi” için bir adım olabilir. Bu teori, tabiatın dört temel kuvvetinden (elektromanyetizma, güçlü nükleer kuvvet, zayıf nükleer kuvvet ve yerçekimi) üçüne açıklık getiren Standart Model ile Einstein’ın yerçekimini açıklayan genel görelilik teorisi ortasındaki çatışmayı çözmeyi amaçlıyor.
Her ne kadar teori heyecan verici olsa da, bilimsel geçerliliği şimdi kanıtlanmış değil. Makale, nispeten düşük tesir alanına sahip Reports in Advances of Physical Sciences isimli bir mecmuada yayımlandı. Teori, hala ön kıymetlendirme sürecinde ve deneysel olarak doğrulanmış değil. Uzmanlar, bu türlü savlı bir fikrin kabul görmesi için saygın fizik mecmualarında yayımlanması, bağımsız deneylerle test edilmesi ve mevcut ispatlarla uyumlu sonuçlar üretmesi gerektiğini vurguluyor.
Yine de vaktin tabiatı hâlâ tam manasıyla çözülememişken, bu cins gözü pek teoriler fizik dünyasında yeni bakış açılarına ilham verebilir. Vaktin üç boyutlu olması, yalnızca kuramsal fiziği değil, cihanı algılayış biçimimizi de büsbütün değiştirebilir.
