Türkiye, Lahey Grubu ortak bildirisini imzaladı, UNCLOS maddelerine şerh düştü… Bu ne anlama geliyor?

İsrail’in Gazze’ye yönelik akınlarına karşılık milletlerarası türel ve siyasi tedbirlerin tartışıldığı Lahey Kümesi Harika Bakanlar Konferansı, 15–16 Temmuz tarihlerinde Kolombiya‘nın başşehri Bogota‘da düzenlendi.

Aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 30 ülkenin temsilcileri, İsrail’e yönelik 6 unsurluk aksiyon planı üzerinde uzlaştı.

Türkiye, Ortak Bildiri‘ye imza atarken, bildiride geçen Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Mukavelesi (UNCLOS) maddelerine şerh düşerek, “bu kontrata ait ulusal tavrında bir değişiklik olmadığını” vurguladı.

Dışişleri Bakanlığı, kamuoyunda Türkiye’nin plana katılmadığı tarafında ortaya atılan tezlere yazılı bir açıklamayla cevap verirken, bildiride yer alan tedbirlerin büyük kısmının Türkiye tarafından halihazırda uygulandığını öne sürdü.

DIŞİŞLERİNİN AÇIKLAMASI

İsrail’e karşı alınabilecek tedbirlerin ele alındığı dorukta Türkiye’yi Dışişleri Bakan Yardımcısı Zeki Levent Gümrükçü temsil etti. Doruğun akabinde yayımlanan ortak bildiride, Türkiye’nin şerhi şu formda tabir edildi:

Türkiye Cumhuriyeti, Ortak Bildiride 10 Aralık 1982 tarihli ‘Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne yapılan atıflarla bağlı değildir. Türkiye Cumhuriyeti’nin bu Ortak Bildiriye katılması, kelam konusu Sözleşme’ye ait mevcut tüzel tavrında rastgele bir değişiklik doğurmayacaktır.

Öte yandan Dışişleri Bakanlığı, İsrail’e karşı alınacak 6 unsurluk tedbirin yer aldığı Ortak Bildiri‘de Türkiye’nin aksiyon planına katılmadığı tarafındaki argümanlar üzerine bir yazılı açıklama yayınladı.

Açıklamada şu sözler yer aldı:

Toplantı sonunda yayımlanan Ortak Bildiride yer alan konulardan kimileri, ülkemizin memleketler arası tüzel yükümlülükleri bakımından kurumlararası eş güdüm gerektirmektedir. Bu çerçevede, Ortak Bildiriye iştirak öncesinde ilgili tüm kurum ve kuruluşlarımızın gerekli hazırlıkları tamamlaması icap etmektedir. Esasen, Ortak Bildiride zikredilen önlemlerin tamamına yakını ülkemiz tarafından halihazırda uygulanmaktadır. Türkiye, bundan evvel olduğu üzere, bundan sonra da Filistinlilerin haklarını koruyan her türlü teşebbüsü en güçlü biçimde destekleyecektir.

ŞERH KOYULAN MADDELER

ANKA’da yer alan habere nazaran 2. husus, “Gemilerin İsrail’e silah, mühimmat, askeri yakıt, ilgili askeri teçhizat ve çift kullanımlı materyalleri taşıma hedefiyle kullanılma riskinin açıkça bulunduğu tüm durumlarda; kara sularımız ve limanlarımızın soykırım, savaş kabahatleri, insanlığa karşı cürümler ve öbür memleketler arası hukuk ihlallerini mümkün kılan yahut kolaylaştıran faaliyetlere aracılık etmemesini teminen; kendi yetki alanımızda, uygun olduğu hallerde, UNCLOS dahil olmak üzere ilgili milletlerarası hukuk kurallarına tam riayetle, rastgele bir limanda gemilerin geçişine, demirlemesine ve hizmet almasına mahzur olunması” önlemini öngörüyor.

3. hususta ise, “Bayraklarımızı taşıyan gemiler aracılığıyla İsrail’e silah, mühimmat, askeri yakıt, ilgili askeri teçhizat ve çift kullanımlı gereçlerin taşınmasının önlenmesi; bu yasağın ihlali halinde, bayraktan çıkarma dahil olmak üzere tam hesap verebilirliğin sağlanması; bu süreçte UNCLOS dahil olmak üzere ilgili memleketler arası hukuk kurallarına tam riayetle hareket edilmesi ve İsrail’in İşgal Altındaki Filistin Topraklarındaki hukuka ters varlığının sürdürülmesine hiçbir surette yardım yahut takviye sağlanmaması” tarafında bir önlem öngörülüyor.

TÜRKİYE NEDEN ŞERH KOYDU?

Türkiye, Lahey Kümesi İnanılmaz Bakanlar Konferansı sonucunda yayımlanan ve İsrail’e karşı alınması öngörülen altı unsurluk Ortak Bildiri’ye imza atarken, bildirinin 2. ve 3. hususlarında yer alan Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne (UNCLOS) yapılan atıflara şerh koydu.

Peki, bu karar neden alındı ve ne manaya geliyor?

Dışişleri kaynaklarına nazaran, kelam konusu hususlarda öngörülen önlemlerin uygulanmasında açık şekilde ‘UNCLOS’a tam riayet’ vurgusu yer alıyor.

Ancak Türkiye, 1982 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne taraf değil. Ankara, kontratın bilhassa Ege Denizi’ndeki kara suları, kıta sahanlığı ve adaların deniz yetki alanları üzere mevzularda Türkiye’nin aleyhine kararlar içerdiğini savunuyor.

Bu nedenle Türkiye, uzun yıllardır UNCLOS’u imzalamıyor ve bu kontrata yapılan atıfların memleketler arası dokümanlarda yer almasına temkinli yaklaşıyor.

Diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin Ortak Bildiri’ye imza atarken kelam konusu iki unsura şerh koymasının nedenini, bu cins atıfların Ege ve Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanlarına ait mevcut tavrını zayıflatmamak olduğunu vurguluyor.

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da daha evvel yaptığı açıklamada, bildirideki UNCLOS atfı nedeniyle Türkiye’nin bu iki unsura çekince koyduğunu söz etmişti.