Türkiye-Irak boru hattı anlaşması sona erdi: ‘Türkiye yeni bir anlaşma metni istiyor’
Türkiye ile Irak ortasında 1973 yılında imzalanan ham petrol boru sınırı muahedesinin Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 2026 yılında sona erdirilmesi kararı 20 Temmuz tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştı. Bu kararın 17 Temmuz 2025’de Bağdat ve Erbil ortasında ham petrol ihracatını devam ettirme muahedesi imzalanması üzerine verilmesi dikkat çekti.
TEPAV Güç ve İklim Değişikliği Çalışmaları Merkezi Yöneticisi Dr. Mühdan Sağlam, Türkiye’nin yeni bir mutabakat metnini istediğini vurgulayarak “Fesih Türkiye’nin Irak’tan petrol almayacağı manasına gelmiyor. Irak’ta bir petrol aranacaksa Türkiye bunun paydaşı olmak ister” dedi. CHP’li Deniz Yavuzyılmaz sürece reaksiyon gösterdi ve “AKP, Türkiye’nin tekrar başını belaya sokma yolunda” dedi.
Türkiye ile Irak ortasında 1973 yılında imzalanan “Hampetrol Boru Sınırı Anlaşması” en son 2010 yılında 15 yıl mühletle uzatılmıştı. Lakin, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasıyla 20 Temmuz 2025 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yeni karara nazaran; iki ülke ortasında Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Çizgisine ait mutabakatların geçerliliği 27 Temmuz 2026 tarihinde sona erecek. Milletlerarası Ticaret Mahkemesi 2014-2018 yılları ortasında Kuzey Irak idaresinin çıkardığı petrolün Bağdat’ın onayı olmadan ithal etmesi nedeniyle Mart 2023’te Türkiye’yi, 1 buçuk milyar dolarlık tazminat cezası ödemeye mahkum etmişti.
Beraberinde, Kerkük’ten Ceyhan limanına ulaşan boru sınırıyla petrolün sevkiyatı Ankara tarafından durdurulmuştu. İki yıl sonra ise, 17 Temmuz 2025’te, Bağdat ve Erbil ortasında ham petrol ihracatını devam ettirme istikametinde anlaşıldı. Cumhurbaşkanlığınca imzalanan ihracata son verme kararının ise bu muahededen 3 gün sonra verilmesi dikkat çekti. Akıllara mutabakatın neden bitirildiğine ait sorular gelirken, Erdoğan’ın geçtiğimiz Mayıs ayındaki İstanbul Doğal Kaynaklar Tepesi’nde söylediği, “Türkiye’yi doğal gaz ve petrol arama alanında global bir aktör haline getireceğiz” sözleri gündeme geldi.
ANLAŞMA OTOMATİK UZAYACAKTI
TEPAV Güç ve İklim Değişikliği Çalışmaları Merkezi Yöneticisi Dr. Mühdan Sağlam, Cumhuriyet’e değerlendirmelerde bulunarak, “Öncelikle Türkiye’nin muahedeyi 1 yıl evvelce feshedeceğini resmi gazetede duyurmasının nedeni mutabakatın 22 unsurundan kaynaklanıyor. Türkiye-Irak ortasında yapılan mutabakatın 22. unsuru der ki: Muahedenin bitmesine 1 yıl kala fesih bildirimi yapılmazsa 5 yıl otomatik uzar. Münasebetiyle Türkiye’de 1 yıl kala fesih bildiriminde bulundu. Pazartesi günü bu duyurulmamış olsaydı mutabakat kendi unsurunu ihmal edeceği için uzatılacaktı” dedi.
‘TÜRKİYE YENİ BİR MUTABAKAT METNİ İSTİYOR’
Türkiye’nin bu adımı atmasının en kıymetli nedenlerinden birisi tahkim davası olduğunu belirten Sağlam, “Birincisini zati kaybetmişti o nedenle Nisan 2023’ten beri hatta faal bir akış kelam konusu değildi zira mutabakatın ilgili hususları Türkiye’yi tahkimde zora sokmuştu. Bu nedenle Türkiye muahedeyi feshetti lakin bu Türkiye’nin Irak’tan petrol almayacağı manasına gelmiyor. Türkiye yeni bir muahede metni istiyor. Daha esneklikleri olan, Bağdat’la daha şimdiki duruma nazaran ilgi kurabileceği bir formatta istiyor zira mutabakat metni 1973’te imzalandı. Basra’dan bir sınırın Kerkük’e bağlanarak bu hatta entegre edilmesini öneriyor. Böylece hatta yaşanan transfer aksaklıklarının ortadan kalkabileceğini düşünüyor. 2025-2026’da Türkiye’nin güç gereksinimleri ve bölgenin değişen dinamikleri uyarınca tekrar masaya oturulmak isteniyor. Irak’ta bir petrol aranacaksa Türkiye bunun paydaşı olmak ister” tabirlerini kullandı.
‘1 MİLYAR DOLARLIK CEZA’
CHP Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığından Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz ise gelişmeleri toplumsal medya hesabı üzerinden kıymetlendirdi. Sürecin tarihi art planını açıklayan Yavuzyılmaz, “AKP, 2014-2018 yılları ortasında; Irak Merkezi Hükümeti’nin onayı olmadan Kuzey Irak Kürt İdaresi ile anlaşarak Irak-Türkiye ham petrol boru sınırından petrol taşıdı. Irak Merkezi Hükümeti, Türkiye’yi bu müsaadesiz taşımayla ilgili, Irak ve Türkiye ortasında 1973 yılında imzalanan bir milletlerarası muahedeyi destek göstererek dava etti. Memleketler arası Tahkim Mahkemesi aldığı kararla, 1973 imzalı mutabakata dayanarak; Türkiye’yi müsaadesiz petrol taşıdığı için 1 buçuk milyar dolar ödemeye mahkum etti. Türkiye’nin her yıl Irak’tan alması gereken boru çizgisi fiyatından, o yıllar içinde yoksun bırakılması nedeniyle, Türkiye’nin 500 milyon dolar alacağı olduğuna karar verdi” diye konuştu. Şimdiki kurla cezanın 40 milyar liraya eş kıymet olduğunu belirten Yavuzyılmaz, “AKP bir kurnazlık yapayım derken her şeyi eline yüzüne bulaştırdı. Türkiye’yi 1 milyar dolarlık bir cezanın altına soktu” dedi.
Alınan yeni karara ait görüşlerini belirten Yavuzyılmaz, 1 milyar dolarlık cezanın motamot mevcut olduğuna dikkat çekerek, “Anlaşılıyor ki, AKP ilerleyen yıllarda tekrar Irak Bölgesel Kürt İdaresi üzerinden petrol taşımanın yollarını arıyor. 1973 imzalı muahede olmazsa tahkime destek kalmaz ve yeni cezada almayız savından hareket ediyor. Yani yeni kurnazlıklara, yeni tahkimlere, yeni cezalara kapı aralıyor. AKP, Türkiye’nin yeniden başını belaya sokma yolunda!” dedi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın dün El Salvador Dışişleri Bakanı Alexandra Hill ile yaptığı ortak basın toplantısında ise bu mevzu gündeme gelmedi.
