RTÜK’ten dayatma: YouTube üzerinden yayın yapan Cumhuriyet TV’ye lisans zorunluluğu getirildi

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), 27 Aralık’ta yaptığı genel konsey toplantısında Cumhuriyet gazetesi YouTube kanalı Cumhuriyet TV’ye yönelik lisans zaruriliği kararı aldı. RTÜK’ün lisans talebinde bulunduğu birinci YouTube kanalı Cumhuriyet TV oldu.

RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin, geçen yıl eylül ayında katıldığı bir TV programında YouTube’da nizamlı program yapan yayıncılara lisans alma mecburiliği getireceklerini söylemişti. YouTube ile RTÜK ortasında görüşmelerin sürdüğünü belirten Şahin, lisans zorunluluğunun tertipli olarak haber içeriği üreten kanallara yönelik olacağının sinyalini vermişti. Alınan kararı, kamuoyu, RTÜK üyesi İlhan Taşcı’nın toplumsal medya paylaşımı ile öğrendi. 6 Ocak’ta ise karar RTÜK’ün internet sitesinde duyuru olarak yayımlandı. Duyuruda, alınan karar 2018 yılında yürürlüğe giren “Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik”e dayandırıldı.

‘BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN EN DEĞERLİ ARACI’

RTÜK üyesi Tuncay Keser, üst konseyin bu kararına karşı oy kullandı. Keser karşı oy münasebetinde, “Çağdaş demokrasiler, temel hak ve özgürlüklerin en geniş ölçüde sağlanıp anayasal teminat altında olduğu rejimlerdir. Ayrıyeten basın ve tabir özgürlüğünün hangi ölçüde kullanıldığı, demokrasilerin niteliği açısından kıymetli göstergelerden biridir. Son yıllarda bilişim teknolojisinde sağlanan gelişme, interneti en yaygın irtibat ortamı haline getirmiş, değişik platform ve mecralar, haberleşme özgürlüğü, kanıyı açıklama ve yayma özgürlüğü ile basın özgürlüğünün en kıymetli aracı haline gelmiştir” dedi.

‘İDARE HASSAS DAVRANMALI’

Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) kararını anımsatan Keser, “AYM internet alanına müdahalenin çerçevesini ‘İnternet, çağdaş demokrasilerde başta söz özgürlüğü olmak üzere temel hak ve özgürlüklerin kullanılması bakımından değerli bir pahaya sahip bulunmaktadır. İnternetin sağladığı yer, bilgiye ulaşma, bireylerin bilgi ve kanılarını açıklama, karşılıklı paylaşma ve yaymaları için vazgeçilmez niteliktedir. Bu nedenle yalnızca kanıyı açıklamanın değil, tıpkı vakitte bilginin elde edilmesi açısından günümüzde en tesirli ve yaygın tekniklerden biri haline gelen internet konusunda yapılacak düzenleme ve uygulamalarda devletin ve idari makamların çok hassas davranmaları gerektiği açıktır’ halinde vurgulamıştır” sözlerini kullandı.

‘HUKUKİ DESTEK YOK’

Keser, üst heyet çoğunluğunca alınan kararla bağlı yönetmeliğe karşıt bir halde Cumhuriyet TV’den lisans alma mecburiliği getirerek söz özgürlüğüne türel olmayan bir müdahalede bulunulduğunu belirtti.

Keser, “İdareye, internet yayıncılığı konusunda çok geniş bir müdahale imkanı veren karar, bu tarafıyla hukuk devleti prensibine de karşıttır. YouTube platformunun yer sağlayıcı niteliği dikkate alındığında, Cumhuriyet TV’nin adresinden yapılan paylaşımlarda üst şuranın yer sağlayıcılarla ilgili yetkisinin bulunmadığı açıktır. Cumhuriyet TV’ye lisans alma zaruriliği getirilmesi, yasal destekten mahrumdur, ölçüsüzdür, hukuk devleti prensibine aykırıdır” diye konuştu.

‘HEDEF, TÜRKİYE’DE TEK SESLİLİK’

RTÜK üyesi İlhan Taşcı, RTÜK’ün Cumhuriyet TV özelinde lisans almaması durumunda erişimin engellenmesine yönelik adım atması için mevzuatta rastgele bir misyonunun olmadığına işaret etti.

Bu durumu şura toplantısı sırasında da lisana getirdiklerini belirten Taşcı, “RTÜK’ün internet üzerinden yapılan yayınlarla ilgili kontrol yetkisi, tıpkı bir televizyon yayınının olduğu üzere katalog biçiminde internet üzerinden yayımlanması halinde kelam konusu olabilir. Örneğin A kanalı, B kanalı kendi içeriğini internet üzerinden de yayımlıyorsa 6112 sayılı kanuna nazaran, RTÜK’ün yetkisi var. Lakin Cumhuriyet TV’ye baktığımızda, klasik manada bir televizyon üzere belirli saatlerde muhakkak programlarda sistematik bir yayın akışı yok. Bu haliyle RTÜK’ün de Cumhuriyet TV için ‘Lisans alın’ deme yetkisi yok” diye konuştu.

‘NE DEĞİŞTİ DE…’

RTÜK’ün kararının direkt doğruya “basın özgürlüğüne ve tabirin yayılması özgürlüğüne müdahale” manasına geldiğini söyleyen Taşcı, RTÜK’ün oyçokluğuyla aldığı kararı “hukuki destekten yoksun” olarak tanımladı. Taşcı, “Burada hedeflenen halkın bilgi almasına dönük alternatif yolların önünü tıkamaktır. Son gaye ise Türkiye’de tek sesliliktir. Başka taraftan iktidara yakınlığıyla bilinen pek çok öbür internet yayını yapan kanal var. Bunlarla ilgili rastgele bir adım atılmazken ne değişmiştir de Cumhuriyet TV’nin lisans alması gerektiği sonucuna varılmıştır” diye sordu.

YALTI: BU UYGULAMA İKİLİ STANDARTTIR

Basın Kurulu yüksek konsey üyesi ve Cumhuriyet Vakfı üyesi avukat Dr. Başar Yaltı, RTÜK’ün “bugüne kadarki uygulamaları ile siyasal iktidarın anlayışına ve muhakkak siyasal gayelere uygun hareket ettiğini” vurguladı. Cumhuriyet TV’yi lisanslandırmaya yönelik kararın da bu durumla ilgili olduğu görüşünü lisana getiren Yaltı, “Yasal bir destek varmış üzere gözükse de benzeri durumda çok sayıda yayın kuruluşu olmasına karşın sırf Cumhuriyet TV’ye lisans zaruriliği gelmesi ikili standarttır. Yasal desteği bulunsa bile anayasadaki basın özgürlüğüne ve temel insan haklarına muhalif olduğu görüşündeyim. Bu uygulama muhalif medyanın kontrol altına alınması ve yaptırım tehdidi ile sansür uygulanması sonucunu doğuracaktır” yorumunda bulundu.

DURMUŞ: GÜNDEM DAYATMASI

Cumhuriyet’e açıklamada bulunan Türkiye Gazeteciler Sendikası Başkanı Gökhan Durmuş, RTÜK’ün yetki alanınını genişlettiğini, bu durumun öbür YouTube kanallarını da tehdit ettiğini belirtti. Durmuş, “Geleneksel yayıncılık yerini dijitale, yani YouTube’a bırakmış durumda. Zira buralara nazaran daha özgür bir yayıncılığa imkân veriyor. İktidarın bundan rahatsız olduğuna dair birçok emare kelam konusu. Bunun devamı Instagram, Twitter, Facebook ve Spotify ve gibisi platformlardan yapılan yayınlar için de gelecektir” tabirlerini kullandı. Durmuş, emellerinin kendi belirledikleri gündemin dışına çıkılmasını ve gerçek haberin ya da mevzunun konuşulmasını engellemek olduğunu söyledi.

‘YETKİ GASBI VAR’

Cumhuriyet TV’ye yönelik lisans mecburiliği kararını pahalandıran Cumhuriyet gazetesi avukatlarından Enes Hikmet Armaner ise şunları söyledi: “YouTube tıpkı Facebook, Instagram üzere bir toplumsal medya platformu. Toplumsal ağ sağlayıcı olduğundan 5651 sayılı kanuna tabi. Hasebiyle YouTube BTK’nin (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) yetki alanında. Burada RTÜK tarafından yetki gasbı yapılıyor. Alınan karar, 2018 yılında yürürlüğe giren Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik’in 29A hususuna dayandırılıyor. Yani güya Cumhuriyet TV, Netflix ya da Blu TV üzere özel bir içerik üreterek kullanıcılarına fiyatlı hizmet sunuyormuş üzere bir durum oldu. Meğer Cumhuriyet gazetesi haber içeriklerini nasıl Facebook ve Instagram’da paylaşıyorsa YouTube’da da paylaşıyor.”

YOUTUBE’DE İLK

Söz konusu yönetmelik ile birlikte internet yayınlarını denetleme hakkını alan RTÜK, Şubat 2022’de DW Türkçe, Euronews Türkçe ve Amerika’nın Sesi haber sitelerine lisans başvurusu yapması için 72 saat mühlet tanıdı. Bu kararın haber sitelerinde görüntü yayımlandığı gerekçesiyle alındığı söz edildi. Lisans dayatması YouTube platformunda yayın yapan bir kuruma ise birinci kere uygulanıyor.

LİSANS ALMAYANA ERİŞİM ENGELİ

İnternet yayın lisansına giden süreçte yayıncılar istekli olarak RTÜK’e müracaatta bulunup lisans alabiliyor ya da RTÜK gerekli gördüğü hallerde yayıncılar için lisans alma mecburiliği getirebiliyor. RTÜK’ün lisans alma mecburiliği getirmesi halinde, yayıncının 72 saat mühleti bulunuyor. Bu müddet içerisinde lisans alınmazsa mecranın internetten erişime engellenmesi gündeme geliyor. 2024 yılı prestijiyle on yıllık düzenlenen internet yayın lisansı bedeli 1 milyon TL, ayrıyeten YouTube yayıncılarının RTÜK lisansı alması halinde lisans fiyatına ek, gelirlerinin binde 5’ini iştirak hissesi olarak RTÜK’e ödemesi gerekiyor.