Nilbar Güreş’ten Arter’de ‘Kadife Bakış’: Kaostan doğan…

Friedrich Nietzsche’nin “Böyle Buyurdu Zerdüşt” kitabından bir kelam, sanatçı Nilbar Güreş’in Türkiye’deki birinci kurumsal solo standı “Kadife Bakış”ı, Arter’de izlerken usumda canlandı: “Size söylüyorum: dans eden bir yıldız doğurabilmek için insanın içinde hâlâ kaos olması gerekir. Size söylüyorum: içinizde hâlâ kaos var.” Arter’in duvarları karanlık bir gökyüzü, Güreş’in yapıtları, sanatkarın ruhundaki ve usundaki kaostan doğan ve dans eder bir yıldız üzere.

Erken devir işlerinden son devir işlerine kadar Güreş’in yapıtları, biçimsel olarak değişse de çabucak hemen birebir izlekte ilerliyor: “Dayatılan toplumsal cinsiyet rollerinizi reddediyorum!”

Sergi, 12 Nisan 2026’ya kadar ziyaret edilebilecek. Sanatkarın pratiğini farklı katmanlarıyla irdeleyen bir kitap da standa eşlik ediyor. Dizaynını Didem Uraler Çelik’in üstlendiği bu yayında Emre Baykal, Silvia Eiblmayr ve Lora Sarıaslan’ın kaleme aldıkları yeni metinler yer alıyor.

HİKÂYE ANLATICISI

Küratörlüğünü Emre Baykal’ın yaptığı stantta; fotoğraf, gravür, kolaj, fotoğraf, heykel ve görüntü üzere farklı mecralarda üretilmiş çalışmalardan oluşan kapsamlı bir seçki yer alıyor. Stant, Güreş’in 25 yılı aşkın bir mühlete yayılan pratiğine geniş bir yerden bakmamıza imkan sağlıyor. Güreş, insan ile insan olmayan, gerçek ile kurmaca ve temsil ile soyutlama ortasındaki sonları anlaşılamaz hale getiren pratiğine odaklanıyor ve her bir yapıtta izleyiciyi biçimsel ve biçemsel bir sorgulamaya itiyor.

Güreş; kumaşları, kâğıtları velhasıl işine yarayabilecek her gereci bir meddah üzere ele alıyor ve öykü anlatıcılığını eleştirel ve muhalif telaffuzlarla buluşturuyor. Bu telaffuzlar yapıtlarında beşerler, hayvanlar, bitkiler ve farklı mitolojik öğelerle iç içe geçiyor, Sanatkarın yapıtlarından nasibini alan en kıymetli öne ise toplumsal cinsiyet normları. Güreş, bu normları sorgulatma peşine düşüyor ve izleyicinin dünyaya bakışını, zıtlık ve çatışma temelli yapıları, usumuza yerleştirilen kalıpları öğütmeye çalışıyor.

GÖRME/GÖRÜLME REJİMİ

Serginin en dikkat çeken yapıtlarından birisi, “MAYZU: Hindistancevizi ve Muz Veren Ağaç”. Güreş’in 2022 yılında Viyana’daki çağdaş sanat müzesi mumok’ta, Franz Thalmair küratörlüğünde düzenlenen “Daha Başlamadan Diğerleriyle İç İçe” (Mixed up with Others Before We Even Begin) isimli stant için ürettiği bir yapıt. Eser, farklı kimlikleri ve varoluş hallerini kuir bir kapsayıcılıkla bünyesine katan ağaç, yere hakikat eğilip dostça selamladığı insanları yanına yaklaşmaya çağırıyor.

Bir öteki yapıtsa, konumlandığı köşeden izleyiciye direkt ve delici bir bakış yönelten “Örümcek Bayan; Anne” yapıtı. Sanatçı görme/görülme rejimini annelik teması üzerinden ele alıyor. Kroşe tekniğiyle üretilmiş örümcek ağı ve bu ağın üzerine yerleştirilmiş bayan figüründen oluşan eser, anne imgesini hem kollayıcı ve onarıcı hem de denetleyici ve tehditkâr bir arketip olarak betimliyor.

FARKLI CİNSLERİN BİR ARADALIĞI

Serginin küratörü Baykal, “Bir toplum olarak, epeyce gergin olduğumuz, kendimizi gergin hissettiğimiz, farklılıklarımızla bir ortada, barış içinde yaşamaya duyduğumuz hasretin giderek büyüdüğü bir dönemde” olduğumuzu belirtirken, Güreş’in yapıtlarının bir ortaya geldiği sergiyi şöyle tanımlıyor: “Nilbar Güreş’in yapıtına eser veren izlekler ortasından odaklandığımız, farklı tiplerin bir aradalığı, formların melezliği, kimliklerin akışkanlığı üzere temaların izini sürerek oluşturduğumuz bu sergiyi gezerken insanların, hayvanların, bitkilerin ve mitolojik figürlerin iç içe geçtikleri ve her an tekrar şekillenen bir alakalar ağı içinde tahayyül edildikleri çok renkli bir dünyayla karşılacaksınız.”

Baykal, sanatkara, pratiğine hal veren düşünsel süreçleri, çalışma metodunu, gereçle nasıl bağ kurduğunu, yapıtlarının vakit içinde nasıl evrildiğini, bir işin bir sonrakine, bir fikrin daha sonrakilere nasıl yol açtığını paylaşırken gösterdiği içtenlik ve cömertlik için de teşekkür etmeden geçmiyor.