Mahfi Eğilmez KKM’nin yükünü açıkladı: ‘Ülkeye büyük bir maliyet yükledi’
Ekonomist Mahfi Eğilmez, 23 Ağustos 2025 prestijiyle büsbütün sona eren Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) sisteminin Türkiye iktisadına yüklediği maliyeti kıymetlendirdi. Eğilmez’in hesaplamalarına nazaran, KKM’nin toplam maliyeti en az 58,9 milyar dolara ulaştı. Lakin vergi kayıpları, Merkez Bankası’nın dolaylı ziyanları ve carry trade tesirleri hesaba katıldığında bu meblağın çok daha yüksek olabileceği vurgulandı.
KKM, 2021 Aralık ayında, Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine bağlı olarak artan döviz talebini denetim etmek için başlatılmıştı. Eğilmez, sistemin işleyişini şöyle özetledi:
‘2022’DE BÜTÇEYE 92,5 MİLYAR TL, 2023’TE İSE 59,5 MİLYAR TL YÜK BİNEN SİSTEM’
“Vade sonu geldiğinde, TCMB tarafından ilan edilen döviz alış kuru ile hesap açılışındaki döviz alış kuru karşılaştırılıyor, vade sonundaki kur farkı, hesabın faiz getirisinden yüksekse kur farkı, faiz getirisi kur farkından yüksekse o vakit da faiz ödeniyordu.”
Eğilmez’in hesaplamasına nazaran 2022’de Hazine’ye 92,5 milyar TL, 2023’te 59,5 milyar TL yük binen sistem, toplamda 8,7 milyar dolar direkt maliyet oluşturdu. TCMB’nin 2023’te 818,2 milyar TL, 2024’te 700,4 milyar TL ziyan açıklaması ve bu ziyanların yüzde 90’ının KKM kaynaklı olduğu varsayımıyla yapılan hesaplamalar, Merkez Bankası’nın toplam maliyetini 50,2 milyar dolar olarak gösterdi.
“2022 yılına kadar kâr edip bu kârının büyük kısmını Hazine’ye (bütçeye) aktaran TCMB’nin 2023 yılında 818,2 ve 2024 yılında 700,4 milyar lira ziyan açıklamış olması… bu ziyanların kıymetli kısmının KKM’den kaynaklandığını düşünmemize yol açıyor.”
Eğilmez, 23 Ağustos 2025 prestijiyle yeni hesap açılmasına son verilen KKM’de hala 440,5 milyar TL (10,9 milyar dolar) bakiye bulunduğunu belirtti. Bu nedenle sistemin maliyet oluşturmaya devam ettiğine dikkat çekerek, 58,9 milyar dolarlık maliyetin önümüzdeki devirde daha da artabileceğini söz etti.
‘BÜTÇEYE KÂR HİSSESİ AKTARAMADI’
Yazıda öne çıkan başka bir nokta, vergi kayıpları ve carry trade kaynaklı maliyetlerin tahlile dahil edilmemesi oldu. Eğilmez, KKM’de elde edilen faiz ve kur farkı gelirlerinden vergi kesintisi yapılmamasının, TCMB’nin ziyanları nedeniyle bütçeye kâr hissesi aktaramamasının ve bunun sonucunda Hazine’nin ek borçlanmak zorunda kalmasının dikkate alınmadığını vurguladı.
“Eğer faizler düşürülerek KKM yoluyla olağanda bankaların ödemesi gereken faizleri Hazine ve TCMB üstlenmeseydi… bankaların ödeyeceği faizlerden vergi kesintisi yaparak bunları Hazine’ye ödemesi gerekecekti, hasebiyle bütçe maliyetle karşılaşmak yerine gelir elde edecekti.”
“TCMB’nin ziyanı değerli ölçüde mecburî karşılıklarla finanse edilmiş, TCMB bu karşılıklara faiz ödemiştir. TCMB’nin maliyeti hesaplanırken bu ödemelerin de dikkate alınması gerekir.”
‘ÜLKEYE BÜYÜK BİR MALİYET YÜKLEDİ’
Eğilmez, bu düzeneğin ülkeye önemli bir maliyet yüklediğini belirtti. Bir örnek vererek, bir kişinin bir yılda yüzde 34’e varan dolar getirisi elde edebildiğini vurguladı:
“Böyle bir dolar faizini dünyanın hiçbir yerinde elde etmek mümkün değildir.”
Mahfi Eğilmez, Merkez Bankası’nın da Hazine üzere KKM nedeniyle yaptığı ödemeleri kamuoyuna açıklaması gerektiğini söz etti:
Eğilmez, “Hazine ve Maliye Bakanlığı KKM’den kendisine düşen ödemeleri nasıl kuruşuna kadar hesaplayıp yayınlamışsa tıpkı işi TCMB’nin de yapması şeffaflık siyasetinin bir gereğidir” tabirlerinde bulundu.
