Esila Ayık, Avrupalı gençlerle Türk gençlerinin en büyük farkına dikkat çekti: ‘Biz çok erken büyüyoruz’

İBB’ye yönelik operasyondan sonra gerçekleşen “Gençlik Dayanışma Konseri”nde tutuklanan ve geçtiğimiz ay tahliye olan Esila Ayık, Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.

– Cezaevindeyken bir rahatsızlık geçirdiniz, artık nasılsınız?

Fiziki olarak kendimi baya makus hissediyorum. Tansiyon sorunum var. Cezaevinde başladı, öncesinde yoktu. Cezaevinde kötüleşip hastaneye kaldırıldığımda tansiyonum 15 idi. Zelzele nedeniyle 15 olduğunu düşünmüştüm. Belçika’da direkt denetime geldim. Tabibim 5 defa ölçtü, hepsinde 15 çıktı. Tansiyon ilacı yazdı. Kullanıyorum fakat hala düşmedi. Ayağa kalktığımda yahut dışarı çıktığımda başım dönüyor. Pek konforlu hareket edemiyorum şu ortalar.

– Kalp ve böbrek rahatsızlıklarınızda son durum nedir?

Böbreklerimde protein kaçağı var. Hekimim birçok analiz istedi. Protein kaçağı cezaevine girmeden evvel 500 mg idi, artık 2 gr olmuş. Sağlıklı bir beşerde en fazla 150 mg olması gerekirken ben de 2 gr. Tabibim bunun cezaevinde gerçek beslenememeye, hijyen yetersizliğine, gerilime ve daha bir çok şeye bağlı olabileceğini söyledi. Şu an iki ilaç kullanıyorum, takipteyiz.

– Doktor yeni bir şeyden şüphelendi mi?

Doktorumu en çok tansiyon şaşırttı. Zira olağanda 9’dur. Sonrasında “çok gerilimli bir periyot geçirdin. Bu türlü olması beklenilebilir” dedi. Yalnızca bir an evvel bu gerilim düzeyimi azaltmam lazım.

– Ne vakit döndünüz Belçika’ya?

Çıktıktan sonra iki gün Türkiye’de kaldım ve döndüm.

– Kim karşıladı sizi havaalanında?

Havaalanına okuldan birkaç arkadaşım gelmişti. Arkadaşlarımın dışında ben cezaevindeyken, beni tanımadan benim için uğraşan beşerler vardı.

– Nerede kalıyorsunuz artık?

Benim taşınmam gerekti. Aslında “taşınmam gerekti” değil, kovuldum. Arkadaşlarım gidip eşyalarımı toplamışlar. Lakin beni üzmemek için başta söylemediler bana. Cezaevinin son vakitlerinde öğrendim, çok üzüldüm ve sinirlendim açıkçası. Şu an yeni bir meskene taşındım. İki yıldır tanıdığım arkadaşlarımla bir arada kalıyorum. Onların apartmanında bir oda boştu. Oraya yerleştim.

– “Kovuldum” derken neden kovuldunuz?

Bununla ilgili çok konuşmak istemiyorum lakin konut sahiplerim cezaevine girmemden rahatsız olmuşlar.

– Ne kadar vakittir yanlarındaydınız?

Bir buçuk yıldır.

– Siz döndükten sonra hiç bağlantıya geçmediniz mi?

“Görüşmek istemiyoruz” demişler. Açıkçası şunu da söylemek isterim; bana çok düzgünlüğü dokunmuş beşerler. Verdikleri reaksiyona şaşırmadım ancak pek insani de bulmadım. En azından cezaevinden çıkmamı bekleyebilirlerdi. Makus bir şey yapmadım zira.

– Okul ile ilgili bir zahmet kelam konusu mu pekala?

Okulum bana çok takviye veriyor. Ben cezaevinden çıktıktan sonra rektör aradı. Tüm süreci takip ediyorlardı. Hatta bir öğretmenim tahliye olduğum gün görülen davaya gelmişti benim için. Dışarı çıktığımda karşılayanlar ortasında öğretmenim de vardı.

– Kaçırdığınız imtihan ve dersler ne olacak?

Öğretmenlerimle görüştüm. Kolaylık sağladılar. Olağanda biri hariç imtihanların hepsini kaçırdım. 28 Haziran’a kadar üç adedini alacağım. Geriye Fotoğraf Tarihi ile Sanat Tarihi olmak üzere iki çok ağır ders kalıyor. Onları da hazirandan sonra alacağım. Hocalarım “Kaçırdığın dersleri tekrar edebiliriz, boş vakit ayarlayabiliriz, istersen çevrim içi, istersen okulda dersleri tekrar edebiliriz” diye bana mail atıyor. Çok yardımcı oldular.

– Hem okuyor hem de çalışıyordunuz, çalışmaya devam edecek misiniz?

Aralık ayına kadar çalışmasam daha uygun olur. Hem ruhsal ve fiziki olarak kendimi âlâ hissetmiyorum hem de kaçırdığım dersleri telafi edip imtihanlara gireceğim için ağır olacağım. Eylül’de kaçırdığım heyetim var aralıkta da ikinci heyetim var. Lakin çok güç bir duruma düşersem, buradaki hayatımı karşılayabilmek için çalışmak zorunda kalırım. Burs bulursam çalışmak istemiyorum. Ya da en azından şöyle olabilir; evvelce haftada 20 saat çalışıyorsam, burs bulursam tahminen haftada 5 ya da 7 saat çalışayım istiyorum. Öteki türlü çok sıkıntı olacak. Zira yalnızca teori değil, pratik dersleri de var. Türkiye’de 4 yıllık olan bir kısmı biz burada 3 senede bitiriyoruz. Hasebiyle ders yoğunluğumuz çok daha fazla oluyor. Benim haftanın 5 günü derslerim oluyor. Hafta sonu ise farklı bir kente gidip fotoğraf çekmem gerekiyor.

– Kısmınız masraflı bir kısım. Ders için gittiğiniz yerlerde, seyahatlerinizde masrafları cebinizden mi karşılıyorsunuz?

Bizim kısımda herkes her şeyi cebinden karşılıyor. “Oturalım kütüphanede çalışıp geçelim” diyemiyorsunuz. Dolaşman, yeni şeyler görmen, beşerlerle irtibat halinde olman gerekiyor. Bunların tümü de harcama gerektiriyor. Olağan bunu bilerek ve isteyerek seçtim.

– Bursla ilgili bir gelişme var mı?

Evden atıldığım için kira takviyesi alıyorum lakin burs almıyorum şu an bir yerden.

– Fotoğraf çekme merakı nasıl başladı?

Ben siyaset ve toplumsal sıkıntılarla ilgili bir insandım. Lakin sonra farkına vardım ki bir şeyleri değiştirmek sahiden sıkıntı. Zira bir şeyleri değiştirmek için insanların da değişmeyi istemesi gerekiyor. O nedenle ben de “Acaba sanatla bir şeyleri değiştirmek değil fakat bir şeyleri göstermek mümkün olur mu” diye düşünmeye başladım. Ünlü fotoğrafçı Abbas Attar’ın şöyle bir kelamı var “Fotoğrafçının işi dünyayı değiştirmek değil ancak dünyanın neden değişmesi gerektiğini göstermek”. Herhalde bu açıdan baktığım için şu an fotoğrafçılık okuyorum.

– Cezaevinde sizi en çok üzen ne oldu?

Cezaevinde iki sefer ağladım, birincisi girdiğim gündü. Sahiden tutuklanmayı hiç beklemiyordum. Evvel süreksiz koğuşa aldılar. Süreksiz koğuş pis bir yerdi. Yemek geliyor lakin kaşık çatal yok. Elimizle pilav yedik. Girer girmez bu türlü bir ortamla karşılaşınca “Ben ne yaptım da beni buraya koydular” dedim.

– Ne kadar kaldınız süreksiz koğuşta?

Şükürler olsun ki bir gün. O sırada kendimi 1984 romanı içerisinde hissettim. Hatta “George Orwell bunları görseydi romanı çok daha farklı yazardı” diye düşündüm. “Müebbet yiyeceğim” diye dahi aklımdan geçti. Birinci gün hakikaten en umutsuz olduğum gündü. Bu nedenle süreksiz koğuşta baya ağladım.

– Sonra geçtiğiniz koğuş nasıldı?

Geçici koğuştan sonra kalıcı koğuşa gelince dedim ki; “Yaşasın, en azından temiz”. 52 kişilik bir koğuştu. Bu koğuş 4 kişilik odalara ayrılıyordu. Hatta ranzaların ortasından geçerken yan dönüp geçmen gerekiyor. O derece küçüktü odalar. Her odada tuvalet vardı lakin 52 kişi iki banyo kullanıyordu.

– Hangi hatalılar vardı?

Daha çok isimli suçlularla kalıyordum. Uyuşturucu, dolandırıcılık, hırsızlık, birkaç tane de adam yaralama vardı sanıyorum.

– Arkadaşlık kurma fırsatı oldu mu?

İlk girdiğimde kendimi hiç inançta hissetmedim. Ve bunu kırmanın en yeterli yolu da o insanları tanımak, o beşerlerle konuşmaktı. Ben, kimsenin cürmüne bakmadan herkesle konuşuyordum. O yüzden arkadaşlıktan çok bir bağ kurduk.

– “İki sefer ağladım” dediniz, ikincisi ne vakit?

İkincisi de zelzele olduğu ve hastaneye gittiğim gün. Televizyonda “Binaları terk edin” diyorlardı. Nereyi terk ediyoruz, kapı zati üstümüze kilitli. Bağıranlar, kapıya vuranlar oldu fakat gardiyanlar gelip açmadı. Yalnızca bizim koğuş değil, tüm koğuşlar gürültüden yıkılıyordu.

– Siz içerideyken sizinle ilgili kampanyalar oldu. Gazeteciler yazdı, birçok söyleşi yapıldı. Ne kadar haberdar olabildiniz?

Başta hiçbir şey gerçek gelmiyordu sonrasında birkaç kez kendimi haberlerde gördüm. Hakikaten çok büyük bir dayanak varmış. Bunu çıkınca, bilhassa mahkeme günü o kalabalığı görünce anladım.

– Özgür Özel başta olmak üzere birçok siyasi de ziyaretinize geldi. Ne konuştunuz?

Moral vermeye çalıştılar. Aslında moralim hem bozuk hem de yerindeydi. En azından içim rahattı. Zira suçsuzluğumun farkındaydım, o nedenle bir iç rahatlığı vardı. Lakin hatalı olmadığım halde orada olduğum için yaşadığım önemli bir moral bozukluğu da kelam konusuydu.

– İçerideyken sizi en çok etkileyen ne oldu?

Çok sayıda suça sürüklenen çocuk vardı. Buna nitekim üzüldüm.

– Nasıl gördünüz onları?

Çocuk koğuşunda hengame çıkaranları birkaç gün ya da haftalığına bizim koğuşa veriyorlardı. Geldiklerinde onlarla sohbet ediyordum. Genelde devlet muhafazası altında büyüyen ya da ailesi tarafından gereğince ilgi ve şefkatle büyümeyen çocuklardı.

– Kabahatleri neydi genelde?

Birçoğu uyuşturucu satıcılığından içeri giriyordu. Nitekim bu beni çok üzdü. Sonuçta bu çocuklar analarının karnından hatalı doğmadı, aşikâr koşullardan ötürü suça sürüklendi. Bir de bilhassa devlet muhafazası altında büyüyüp sonrasında bir formda cezaevine girmiş olmaları da düşündürttü beni. Demek ki çocuklara daha fazla itina göstermemiz gerekiyor.

– “Z Bakış” diye bir kitabınız var. İkinci kitap olarak annenizi yazacaktınız, artık plan değişti mi?

Annemi kaybedeli dört yıl oluyor ancak acısı yeni çıkıyor. Zira o dört yıl boyunca aslında annemi “öldü” olarak değil de “hastanede ya da tatilde lakin benim göremediğim bir yerde hala yaşıyor” olarak düşündüm sanırım. Benim için bir şeyin üstesinden gelmenin en yeterli yolu o şey hakkında yazmak. Birinci fotoğraf çekmeye annemin fotoğraflarını çekerek başladım. Hastane sürecinde de daima annemin fotoğraflarını çekmişim. Fotoğraflara bakınca sağlıklı bir insanın mevte hakikat yavaş yavaş nasıl gittiğini görüyorum. Burada bir hocam var. Kendisiyle bunun üzerine konuştuk ve “Annemi öldürmek beş yılımı aldı” ismiyle bir kitap projesine zati başlamıştık. Kitapta anneme yazdığım mektuplar da yer alacaktı. İster istemez “Anneme bunu söylesem nasıl reaksiyon verirdi” yahut “Bunu katiyetle anneme söylemeliydim” üzere durumları çokça yaşıyorum. Tüm bunları birleştirdiğim bir kitap üzerinde çalışıyordum. Ta ki cezaevine girene kadar. Ancak artık birinci olarak Mahpus Bakış’ı yazacağım, daha sonra annemin kitabı gelecek.

– Annenizle paylaşmak istediklerinizi yazdığınızı söylediniz, cezaevinde anneniz aklınıza sık geldi mi?

Elli bin kez geldi. Babam da hiç bana o denli reaksiyon gösteren bir baba değildir fakat konuta gittiğim vakit ufak da olsa “Sen büyük kelamı dinlemezsen…” diye kulağımı çekti. Zira “Belki inançlı olmaz, gitme” demişti. Lakin ben yeniden de gittim olağan.

– Anneniz ne sıkıntısı?

Annem de kızmaz, gerimde dururdu. Zira benim yanlış bir şey yapmayacağımdan emin olurdu. Babam başta olmak üzere çok fazla beşerden dayanak gördüm lakin annemin yerini tutmuyor, daima bir boşluk kalıyor. Cezaevinde “Allahım inşallah bu gece annemi düşümde görürüm” diye dua ederek çok uyudum, hiç göremedim. Fakat arkadaşım tahliyemden bir gün evvel annemi düşünde görmüş ve bana yazmıştı.

– Nasıl bir hayal?

Annem arkadaşıma “Esila’ya yolladığım mektup ona ulaşmamış, yanında olduğumu bilsin, ben çok uzağım, oraya onu görmeye gelemiyorum. Fakat onu çok seviyorum, çok özledim. Esila’ya söyle” demiş. Kocaman bir kiraz ağacı varmış ve annem o kocaman kirazları uzatmış arkadaşıma. Sonra alarmı çalmış

– Çok hoş bir hayalmiş sahiden…

Ben de çok duygulandım.

– Pekala kaç yıldır yurt dışındasınız?

Ağustosun sonunda 2 sene olacak.

– Türk gençleriyle Avrupalı gençler ortasında göze çarpan farklar nedir?

Çok çocuklar. Ben lisedeyken bir yıl Amerika’da değişim öğrencisiydim. Oradakiler de çok çocuk geliyordu. Artık Belçika’da üniversitedeyim, buradakiler de çok çocuk. Türkiye’deki gençler kadar olgun değiller. Aslında onlarınki olağan. Bizimki olağan değil. Bizler çok sıkıntı kaideler altında büyüdüğümüz için ülke şartları bizi olgunlaşmaya zorladı. Çocukken yetişkin çocuklardık, gençken de vaktinden evvel büyüyen gençler olduk. Biz çok erken büyüyoruz. Buradaki arkadaşlarımın tek meşakkatleri imtihan. Bir de neymiş; “istediklerini almadılar ya da az para gönderiyorlar” diye ana babalarıyla hengame ediyorlar.

– Sizin cezaevi süreciniz ile ilgili ne yorum yaptılar?

Benim yaşadığım onlara hiç gerçek gelmiyor. Algılayamıyorlar. Bana “telefonun, dizüstü bilgisayarın var mıydı” diye soruyorlar.

– Pekala bir gün Türkiye’ye dönmeyi düşünüyor musun?

Özgürlüğe, adalete, geleceğe dair birazcık umudum olursa Türkiye’ye dönmeyi istiyorum. Tamam, burada da memnunum. Fakat Türkiye’deki arkadaşlarımın yanında yaşadığım yakınlığı, yurt dışındaki hiçbir arkadaşımın yanında hissedemiyorum. Zira bence beni en düzgün anlayan Türkiye’deki beşerler. Benim de en düzgün anladığım beşerler Türkiye’dekiler.

– Başarılı bir eğitim hayatınız var. Bunda ÇYDD kıymetli bir yer tutuyor, nasıl başladı bağınız?

Benim ÇYDD bursuna başvurmamla bağımız oldu. ÇYDD yalnızca burs vermekle kalmıyor birebir vakitte öğrencilerin ailesi olarak daima yanında duruyor. Benim şu ana kadar yaşadığım her türlü zorlukta yanımdaydılar.

– Siz de bir kardelensiniz yani…

Evet. “Hocam ben gözaltına alınıyorum” diye birinci bildiri attığım kişi Ayşe Yüksel Hocam’dı. Çıktıktan sonra da görüştük aslında.

– Sonunda tekrar özgürsünüz, şu an hisleriniz nedir?

Ben çıktığımda cezaevinde kalan arkadaşlar için kendimi berbat hissettim. Benden daha uzun mühlet kaldıkları için vicdan yaptım. Bu türlü olunca kendimi berbat hissettim. Bir de cezaevinde Çiğdem Mater ve Mine Özerden ile avukat görüşlerine giderken tanıştım. Benden çok daha güçlülerdi. Ben kendimden utandım. Dedim ki: “Senelerdir buradalar. Ona karşın olumlu ve enerjikler. Ben birkaç haftadır buradayım ve bitmiş vaziyetteyim”. Ben çıktım fakat onların da benim üzere özgür nefes almasını istiyorum. Kimse daha düzgün bir gelecek için bu türlü bir bedel ödememeli.

PORTRE

2003’te Niğde’de doğdu. Prof. Dr. Mümtaz Turhan Toplumsal Bilimler Lisesi’ndeki 5 yıllık eğitimi 4 yılda tamamladı. 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Alaska’nın Anchorage kentinde bir yıl boyunca değişim öğrencisi olarak bulundu. KL YES Programı kapsamında yüzde 100 burs aldı. Z Bakış adlı ilk kitabı 2021’de yayımlandı. 7. Vedat Günyol Deneme Mükafatları Genç Deneme Muharriri Mükafatı aldı. 2022’de 2 ay boyunca özel gereksinimleri olan öğrenciler için istekli olarak çalıştı. Ayık, Belçika’da Belgesel fotoğrafçılığı okuyor.