Ekonomistler Orta Vadeli Planı değerlendirdi: ‘Tarihte ilk kez…’
2026-2028 periyodunu kapsayan Orta Vadeli Program (OVP), Resmî Gazete’nin tekrarlanmış sayısında yayımlanarak resmen yürürlüğe girdi. Program, büyüme oranlarından enflasyon gayelerine, işsizlikten dış ticaret istikrarına kadar makroekonomik maksatları ve bu gayelere ulaşmak için izlenecek temel siyaset çerçevesini ortaya koyuyor.
Ancak açıklanmasının akabinde program, ekonomistler ve uzmanlar tarafından ağır tenkitlere bahis oldu. Tenkitler, büyüme projeksiyonlarının gerçekçi temellere dayanmaması, kamu harcamalarının sürdürülebilirliği, cari açık ve dış ticaret dengesizliği ile sarsıntı bölgelerine ayrılan kaynakların meçhullüğü üzerinde ağırlaşıyor.
BÜYÜME ÖNGÖRÜLERİNDE KUŞKULAR
Programın büyüme kestirimlerinin, mevcut global belirsizlikler ve yapısal ıslahat gereksinimi dikkate alındığında gerçekçi olmadığı tabir ediliyor. Büyümenin hangi faktörlerle destekleneceğine dair net bir çerçevenin eksikliği, gayelerin ulaşılabilirliği konusunda soru işaretleri yaratıyor.
KAMU HARCAMALARI VE MALİ DİSİPLİN
Ekonomiyi canlı tutmak için kamu harcamalarına bel bağlanması, mali disiplin ve enflasyon üzerindeki baskılar açısından sorgulanıyor. Uzmanlar, bu siyasetlerin orta vadede bütçe üzerinde riskler yaratabileceğine dikkat çekiyor.
CARI AÇIK VE DIŞ TİCARET ELEŞTİRİLERİ
Dış ticaret açığı ve cari açığın denetim altına alınmasına yönelik somut bir strateji sunulmaması, en değerli tenkitlerden biri. İktisadın kronik sorunu olan bu dengesizliğin tahlili için programda kâfi adım yer almıyor.
DEPREM BÖLGELERİNDEKİ KAYNAK BELİRSİZLİĞİ
Afet bölgelerinin yine inşası için gereken kaynakların maliye siyaseti ve enflasyon maksatlarıyla ahengi net değil. Kaynağın nasıl finanse edileceği ve mevcut gayelerle nasıl örtüşeceği belgisiz.
Prof. Dr. Hakan Kara: Büyüme beklentileri tarihî ortalamanın altında
TCMB eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, 2024–2028 periyodunu kapsayan Orta Vadeli Program amaçlarını inceledi. Kara, dört yıl üst üste açıklanan büyüme varsayımlarının iktisadın potansiyelinin altında kaldığını belirtti.
Kara, “Tarihte birinci defa OVP’de, dört yıl boyunca uzun vadeli ortalamanın altında büyüme sayıları görüyorum” diyerek, yüzde 3,3 ile 5 ortasında öngörülen büyüme kestirimlerinin potansiyel büyüme düzeyinin gerisinde kaldığını söz etti.
Kara ayrıyeten, “Bizim üzere ülkelerde bir yıldan uzun projeksiyonların pek manası yoktur lakin bu tabloyla en azından enflasyonla uğraşın öncelik olarak kalacağı sinyalinin verilmeye çalışıldığını söyleyebiliriz” değerlendirmesini paylaştı.
Finansal Piyasalar Uzmanı İris Cibre: Dış ticaretin GSYH içindeki hissesi düşüyor
İris Cibre, OVP’nin döviz kuru ve enflasyon öngörülerindeki çelişkileri vurguladı. 2026 için TÜFE beklentisinin yüzde 16 olmasına rağmen dolar kurunun yüzde 17,6 artmasının dikkat cazibeli olduğunu söyledi. Ayrıyeten, 2025’te düşen kamu tüketiminin 2026’da süratli halde artmasının yaklaşan seçim yılıyla irtibatlı olabileceğini belirtti.
Cibre, programdaki kimi çelişkileri ise şöyle özetledi:
İşgücü artıyor lakin işsizlik düşüyor. Dış ticaret açığı artarken, güç ithalatı azalıyor ve dış ticaretin GSYH’ye oranı 2028’e kadar her yıl geriliyor. Cari açık düşerken dış ticaret açığı yükseliyor. Kamu harcaması ve toplam tüketim artıyor, fakat enflasyon düşüyor. Kur yüzde 17,6 yükseliyor, buna karşın enflasyon yüzde 16’da kalıyor.
Ekonomist İnan Keyifli: Zelzele bölgelerine ayrılan kaynak kullanılmamış
İnan Mutlu, OVP’yi “dilek ve temenniler belgesi” olarak tanımladı. Programda yer alan data ve gayelerde değerli itiraflar bulunduğunu vurgulayan Memnun, bilhassa sarsıntı bölgelerine ayrılan kaynakların kullanımına dikkat çekti.
Ekonomist Dr. Güldem Atabay: Büyüme var, cari açık düşüyor ancak çelişkili
Dr. Güldem Atabay, OVP’deki iç tutarsızlıklara işaret etti. Siyasi ve ekonomik belirsizlikler içinde programın bir “çıpa” fonksiyonu göremeyeceğini belirten Atabay, 2028 amaçlarını de bu bağlamda kıymetlendirdi.
Atabay, “2028 büyüme yüzde 5’e giderken cari açık yüzde 1’e iniyor. Yüzde 5 büyümeden çıktı açığı gösteren TCMB’nin haberi var mı mesela? Bu ortada 2028’de enflasyon yüzde 8, bütçe açığı da yüzde 3’ün altında yüzde 8. Meyyit doğuma şaşıran var mı?” sözlerini kullandı.
