Ekonomik kriz üniversite yıllarını da kararttı. Üniversiteli artık tam zamanlı işçi, yarı zamanlı öğrenci: Kampüste kriz var
Yeni akademik yıl başlarken, Türkiye’de üniversite öğrencileri ve ailelerinin ana gündemi ağır ekonomik şartlar. Artan yurt ve kira fiyatları, yetersiz burs-kredi ölçüleri ve yükselen ömür sarfiyatları, gençler için üniversiteyi bir eğitim yuvası olmaktan çıkarıp hayatta kalma gayretine dönüştürüyor.
Kredi Yurtlar Kurumu’nun (KYK) 2025-2026 devri için yurt fiyatları 750 – 1.250 TL ortasında değişiyor lakin bu yurtların 7 milyon öğrenciye karşı kapasitesi 1 milyonu bile bulmuyor. Büyükşehirlerde üç öğrencinin birlikte yaşayabileceği bir dairenin kira bedeli merkezde en az 50 bin TL’yken çeperlerde en az 30 bin TL. Özel yurtlarda ise paylaşımlı bir odada kalmak için öğrencinin aylık en düşük 10 bin TL ödemesi gerekiyor.
KYK burs ve kredi ölçüsü 2025’te 3 bin TL idi. 2026 içinse şimdi bir açıklama yapılmış değil. Bu şartlarda, dar gelirli ailelerden gelen öğrenciler için çalışmak mecburilik haline geliyor. Haftada ortalama 30 saatlik bir işte alınan fiyat ise sırf 11 bin 700 TL. Bu ölçünün 2026’da da önemli bir artış göstermesi beklenmiyor.
İstanbul Planlama Ajansı (İPA), eylül ayında ömür maliyetindeki yıllık artışı yüzde 43.2 olarak açıkladı. İPA Başkanı Buğra Gökce, kirada kalan bir üniversite öğrencisinin ortalama hayat maliyetinin en az 26 bin 250 TL olduğunu belirtiyor. Mecburî sarfiyatlar öğrencilerin toplumsal hayatına, kültürel etkinliklere ve akademik kaynaklara erişimine imkân tanımıyor.
Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği (YAYBİR) Lideri Hakan Tanıttıran’ın verdiği bilgilere nazaran, son üç yılda kitap fiyatları yüzde 290 oranında artmış durumda. Bu artışın temel nedenleri ise dövize endeksli kağıt ve baskı maliyetleri ile piyasadaki enflasyon.
“KAHVE İÇMEK BİLE LÜKS”
Eğitim-Sen Ankara 5 No’lu Üniversiteler Şubesi Başkanı Özlem Ergüven Okay, gençlerin yaşadığı zorlukları şöyle özetliyor: “Öğrencilerimiz full-time personellik, part-time öğrencilik yapıyor. Bu da mesleksel, akademik ve entelektüel gelişim için ne vakit ne de kaynak bırakıyor. Üniversite yılları, gençlerin kendilerini geliştirdiği, hayata hazırlandığı yıllar olmalı. Lakin bizde kahve içmek bile lüks; entelektüel gelişim araçları ise ne yazık ki seçkin bir azınlığın monopolünde.”
Okay ayrıyeten, sırf öğrencilerin değil, bilim insanlarının da ekonomik krizden etkilendiğini vurguluyor: “Üniversitelere ayrılan kamusal kaynaklar ne yazık ki tesirli kullanılmıyor. Laboratuvarlarda gereç, kütüphanelerde yeni kaynak yok. İnternet altyapısı yetersiz. Kimi kayyum rektörlerin üniversitelerindeki en büyük harcama kalemi ikram ve ağırlama bütçeleri.”
‘KAMUSAL DAYANAK OLMADAN EĞİTİM SÜRMEZ’
Eğitim-Sen İstanbul 6 No’lu Üniversiteler Şube Başkanı Burak Çetiner ise kamu dayanağı olmadan üniversite eğitiminin sürdürülebilir olmadığını söylüyor: “İstanbul’daki birçok üniversite, öğrencilere kâfi yurt imkânı sunamıyor.
Üniversite yemekhanelerinin özelleştirilmesiyle birlikte öğrenciler kıymetli ve niteliksiz yemeklere mahkûm edildi. Eğitimin kamusal bir hak olduğunu unutmadan siyasetler geliştirilmesi kaide.”
ASIL BEKA SORUNU EĞİTİMSİZLİK
İBB soruşturması nedeniyle Silivri’de tutuklu olan İPA Başkanı Buğra Gökce, gençlerin durumuna ait sorularımızı yazılı olarak yanıtladı. İstanbul’da bir minimum fiyatın bir öğrencinin temel masraflarını bile karşılamadığını söyleyen Gökce, yüzde 70’inin öğün atladığını belirten araştırmaları hatırlatarak şu ihtarda bulundu: “Gençler eğitimlerini yarıda bırakıyor. Bu, ülkemiz için önemli toplumsal ve ekonomik kayıptır. Bu durumda Türkiye’nin ne kalkınması ne de dünyayla rekabet etmesi mümkün. Devlet öğrenciyi önceleyen bir planlama yapabilir. Her öğrenciye aylık minimum fiyat kadar burs verilse yıllık maliyet 25 milyar dolar olur. 19 Mart sürecinde 60 milyar dolar rezerv kaybettik.”
KURS FİYATLARI ARTTI, VELİLER ZORLANIYOR
2021’de 15-30 bin TL olan TYT-AYT kurs fiyatları, 2025’te 100- 200 bin TL’ye ulaştı. Veliler, gelirleri sabit kalırken eğitim masraflarının katlanmasından şikâyetçi. Bilhassa merkezi semtlerdeki butik kurslar 200 bin TL’yi buluyor, bu da önemli bir ekonomik yük oluşturuyor.
Veli-Der Genel Başkanı Ömer Yılmaz, sınav merkezli sistemin özel kurslara olan muhtaçlığı artırdığını ve bu durumun fırsat eşitsizliğini derinleştirdiğini söyledi. Kurs fiyatlarının kontrolsüz olduğunu belirten Yılmaz, kimi işletmelerin yüksek kâr gayesiyle fahiş fiyatlar talep ettiğini vurguladı.
Yılmaz, birçok ailenin borçlanarak kurs fiyatlarını karşıladığını ve bu durumun sürdürülemez olduğunu tabir etti. Devlet takviyeli fiyatsız hazırlık programları ve okullarda nitelikli kursların artırılması gerektiğini belirtti.
