Eğitimdeki eşitsizlikler derinleşiyor: Zorunlu eğitim çağındaki 221 bin 739 kız çocuğu okul dışında kaldı
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği, CEİDizler Projesi kapsamında hazırlanan “Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve İzleme Çalışması: 2021-2023 Güncellemesi”ni kamuoyuyla paylaştı.
CEİD’in çalışmasına göre, yoksulluk, pandemi sonrası öğrenme kayıpları, dijital uçurum, erken yaşta evlilikler, eğitim siyasetleri dikkat çeken problemler olarak sıralandı. Eğitime erişim basamağında zarurî eğitim çağındaki yaklaşık 221 bin 739 kız ve 220 bin 904 erkek çocuğu eğitim sürecinde yer almadı.
Kız çocuklarının eğitimden ayrılma nedenleri ortasında konut içi iş yükü, erken ve çocuk yaşta evlilik, ailenin uygun görmemesi üzere cinsiyet ayrımcılığına dayalı faktörler öne çıktı. TÜİK datalarına göre, 2021 yılında gerçekleşen resmi evliliklerin yüzde 2,3’ü 16-17 yaş kümesindeki kız çocuklarını kapsarken, tıpkı yaş kümesindeki oğlanlarda bu oran yüzde 0,1 olarak gerçekleşti. Hem eğitim hem de istihdam yer alamayan bayanların oranı yüzde 30,1, erkeklerin ise yüzde 16,2 oldu.
YOKSUL KATEGORİSİNDEKİ BAYANLARIN YÜZDE 20’Sİ OKUMA YAZMA BİLMİYOR
Çalışmada, fakir çocukların kötü beslenme ve gıdaya erişim problemleri ekonomik kriz, gelir eşitsizliği nedeniyle artmaya devam ettiğine dikkat çekildi. Fakir kategorisindeki kadınların yüzde 20’sinin okuma yazma bilmediği belirtilen çalışmada, “Öte yandan yoksulluk da eğitime erişimin önündeki en büyük manilerden biri. Bu durum, bir kısır döngü yaratarak yoksulluğun kuşaktan nesile aktarılmasına yol açıyor” denildi.
“KIZ ÇOCUKLARI VE BAYANLAR YENİDEN ERKEKLERİN GERİSİNE DÜŞTÜLER”
Pandemi devrinde uzaktan eğitime geçişle birlikte dijital araçlara erişimdeki eşitsizlikler ve dijital okuryazarlık maharetlerinin yetersizliğinin öğrenme meselelerine yol açtığı hatırtlatılarak, “Gelir eşitsizlikleri ve kurumların imkanlarının yetersizliği sebebiyle devlet okullarındaki öğrenciler özel okul öğrencilerine göre iki kat daha fazla etkilendiler ve öğrenme kaybına uğradılar. Dijital araçlara erişimde ise kız çocukları ve bayanlar yeniden erkeklerin gerisine düştüler” sözlerine yer verildi.
KADINLAR, YÜZDE 21,3 İLE EN AZ MÜHENDİSLİK KISMINDA YER ALDI
Çalışmada, yükseköğretimde bayanların eğitime katılarak net okullaşma oranlarının erkeklerden yüksek seyrettiğini, lakin farklı bölüm ve alanlardaki cinsiyet ayrışmasının devam ettiği kaydedildi. Buna göre, üniversitelerde kadın öğrencilerin oranı yüzde 49 iken kadınlar yüzde 21,3 ile en az mühendislik ve yüzde 24,5 ile bilişim teknolojileri bölümlerinde yer aldı. Türkiye’de her 10 erkeğe karşılık yalnızca 3 bayan programlama yapabildiği söz edildi.
Bu ayrışmanın istihdamda da devam ettiği aktarılan çalışmada, bayanların STEM (Bilim, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik) alanındaki ücretleri erkeklere kıyasla ortalama yüzde 14,7 daha düşük oldu.
202 ÜNİVERSİTENİN 19’UNDA BAYAN REKTÖR VAR
Eğitimde karar ve yetki organlarında bayanların temsilinin düşük olduğu tabir edilen çalışmada, MEB teşkilatında bayan ve erkek yönetici sayıları ile ilgili istatistiksel bilgilere ulaşılamadığı belirtildi. Araştırmaya göre, 2024 yılı prestijiyle 202 üniversitenin 19’unda kadın rektör varken bu oran yüzde 9,4 olarak gerçekleşti.
“UZMANLARCA LAİK EĞİTİM ANLAYIŞINA ALIŞILMAMIŞ BULUNARAK ELEŞTİRİLİYOR”
MEB Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliği’nde yapılan değişikliğe yer verilen çalışmanın devamında şu sözler yer aldı:
”Taşıma merkezi okula uzaklığı 30 kilometreden fazla olan yerleşim ünitelerinde ikamet eden ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerinin, mecburî olarak yatılı bölge ortaokulları ve pansiyonlu okullara yerleştirilmesi kararlaştırılmıştır. Bu kararın, uzak köylerde yaşayan ve taşımalı eğitimle okullaşan kız öğrencilerin -aileleri tarafından yatılı okullara gönderilmedikleri durumda- eğitime erişimleri ile ilgili olumsuz sonuçlar doğurması muhtemeldir.
Milli Eğitim Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığı işbirliğiyle yürütülen ÇEDES (Çevreme Duyarlıyım, Değerlerime Sahip Çıkıyorum) Projesi kapsamında okullarda dini içeriklerin ön plana çıkarılması ve din görevlilerinin manevi danışmanlık yapması, uzmanlarca laik eğitim anlayışına alışılmamış bulunarak eleştiriliyor. Benzeri bir tenkit, MEB Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde Ekim 2023 tarihli değişikliklerle okul öncesi ve ilköğretim kurumlarında mescit açılmasının zarurî olması konusunda da lisana getiriliyor.
”TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ ODAKLI SİYASETLERE GEREKSİNİM VAR”
Okullar açılırken tablo açıkça gösteriyor ki kız çocuklarının eğitim hakkı için toplumsal cinsiyet eşitliği odaklı siyasetlere ihtiyaç var. Yoksulluğun ortadan kaldırılması, erken yaşta evliliklerin engellenmesi, dijital eşitsizliklerin giderilmesi, kız çocuklarının eğitime devamlılığının sağlanması, eğitim/mesleklerde cinsiyetçi kalıpların yıkılması ve bayanların karar sistemlerindeki temsiliyetinin artırılması acil hususlar olarak öne çıkıyor.”
