Dr. Oytun Orhan, İsrail-Suriye sürecini değerlendirdi: ‘Müdaheleye açık bir Suriye istiyorlar’
ORSAM Levant Çalışmaları Koordinatörü Dr. Oytun Orhan, Suriye, İsrail ve Dürzi çatışmalarına ve Türkiye’nin bu istikrarlar ortasındaki yerine ait değerlendirmelerde bulunarak, “İsrail, Suriye’nin hem jeopolitik açıdan hem de doğal kaynakları açısından en güçlü bölgeleri üzerinde İsrail tesiri ve bunun karşısında da daha zayıf bir Suriye yaratmak istiyor. Bu siyaset başarılı olursa, İsrail istikametinden de uzun vadede Türkiye’ye dönük direkt bir risk ortaya çıkabilir. Lakin, İsrail’e gösterilen yansılarla birlikte, bu siyaset boşa düşmüş üzere gözüküyor” dedi.
Geçtiğimiz süreçte, İsrail’in Dürzilere takviye olduğu gerekçesiyle Şam idaresine saldırması eleştirilmiş ve milletlerarası reaksiyon çekmişti. Süveyda’da yaşanan olaylarda İsrail’in aldığı bu tavrın, İsrail’in uzun vadeli maksatlarına ait ipucu sunduğu ve İsrail’in amaç siyasetlerinin Türkiye’yi kapsadığı fikri yaygın bir dert konusu. Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Levant Çalışmaları Koordinatörü Dr. Oytun Orhan söz konusu Suriye, İsrail, ile Dürzi bağlarına ve Türkiye’nin bu istikrarlar ortasındaki yerine ait Cumhuriyet’e değerlendirmelerde bulundu.
‘İSRAİL BÖLÜNMÜŞ VE MÜDAHELEYE AÇIK BİR SURİYE İSTİYOR’
Orhan, İsrail’in bölge siyasetlerinin bölünmüş bir Suriye’den yana olduğunu vurgulayarak, “Suriye’nin Irak ve Lübnan gibisi; parçalanmış, etnik, mezhepsel temelde bölünmüş, daha kolay yönetilebilir, dış müdahaleye açık ve manipüle edilebilir bir ülke olması tarafında bir dilek kelam konusu. Başka taraftan, bölgedeki dürziler üzerinden orada bir federal yapı oluşmasını sağlayıp, güney Suriye’deki bölgeyi; kendi tabiriyle ‘güvenli bölgeyi’, genişletme uğraşı var” dedi. Orhan, Süveyda’daki çatışmaların bu siyasete yönelik yapılmış olduğunu belirterek, “İsrail’in uzun vadeli ve daha geniş gayesi bu Dürzi bölgesiyle YPG bölgeleri ortasında bir coğrafik irtibat oluşturup, Suriye’de güneyden başlayıp Suriye’nin doğusuna ulaşan, Suriye’nin hem jeopolitik açıdan hem de doğal kaynakları açısından en varlıklı bölgeleri üzerinde İsrail tesiri ve bunun karşısında da daha zayıf bir Suriye yaratmak. Süveyda’da yaşanan olaylarda İsrail’in almış olduğu hal bu politikayı desteklemeye dönüktü” diye konuştu.
‘DÜRZİLERİN BÜYÜK ÇOĞUNLUĞU BÜTÜNLÜĞÜ SAVUNUYOR’
İsrail’in Dürziler üzerinden yürütmeyi hedeflediği, Suriye’yi bölmeye yönelik siyasetin bütün Dürzi bölümleri tarafından desteklenmediğine dikkat çeken Orhan, “Bütün Dürzileri İsrail yanlısı olarak tanımlamak yanlışsız olmaz ancak evet; Dürziler içerisinde İsrail ile birlikte hareket eden, İsrail’in müdafaasını talep eden ve Suriye’de Dürzilerin yaşadığı Süveyda vilayetinde bir otonom bölge talep eden bir kesim kelam konusu. Ancak Dürzilerin daha büyük çoğunluğu, hem tarihî olarak, hem de yeniden ihtilal sonrası süreçte; Suriye hükümetiyle, Suriye merkezi otoritesiyle daha yakın çalışmaya ve Suriye’nin birliği ile bütünlüğünü savunmaya yakın duruyorlar” dedi.
‘POLİTİKA BAŞARILI OLURSA TÜRKİYE’YE RİSK DOĞAR’
Orhan, Türkiye’nin üniter Suriye siyaseti ile İsrail’in federal Suriye siyasetlerinin direkt çeliştiğini belirterek, “Zayıf bir merkezi hükümet, Irak ve Lübnan’da olduğu üzere siyasal istikrarsızlıkların, güvenlik zafiyetlerinin ve radikal hareketlerin taban bulmasını sağlayabiliyor. Suriye’de federal bir yapı kurulması halinde, burada en fazla faydalanacak aktörlerden biri de SDG-YPG olacak. Aslında İsrail, Suriye’de Dürzilerin bir kısmının dışında federalizm talebinde bulunan tek aktör” dedi. İsrail’in bu talebinin Türkiye ile çelişmesinin ötesinde bir risk faktörü oluşturabileceğini de ekleyen Orhan, şu tabirleri kullandı: “İsrail’in bu siyaseti muvaffakiyete ulaşırsa YPG burada mevcut denetim altında tuttuğu bölgelerde bir federal statüye sahip olabilir. Bu doğal Türkiye’nin Fırat’ın doğusunda PKK öncülüğünde kurulmuş bir federal siyasi yapıyla karşı karşıya manasına gelir ki bu; Türkiye için hem PKK ile uğraşı açısından, hem de Suriye siyaseti açısından çok önemli bir zafiyet doğurur. İsrail’in bölgede yalnızca Gazze ile yahut Güney Suriye ile değil; daha geniş manada, bölgede Türkiye’nin de topraklarını içeren alanlara dönük, uzun vadeli gayeleri olduğu derdi var. Münasebetiyle, Suriye’deki bu siyaset başarılı olursa, İsrail tarafından de uzun vadede Türkiye’ye dönük direkt bir risk ortaya çıkabilir.”
‘HEDEFE ULAŞMASI GÜÇLÜ BİR MÜMKÜNLÜK OLARAK DURMUYOR’
Son gelişmelerdeki, milletlerarası yansıların İsrail’in eforları üzerindeki tesirine ait konuşan Orhan, “Gelişmeler temelinde İsrail’in kendisi açısından, İran’ın evvelce ‘güvenli koridor’ dediği yahut bazılarının ‘direniş ekseni’ dediği o sınırı İran’dan temizleyip, kendisine yakın bir çizgi oluşturmak ve bu biçimde hem Irak’a hem Türkiye’ye yakın bölgelere kadar nüfuz edebilme uğraşı var. Ancak alışılmış bu son Süveyda’da yaşanan gelişmeler birinci başta bu açıdan İsrail’e bir fırsat sunsa da devamında yaşanan gelişmeler; hem Dürzilerin daha geniş kısımlarının almış olduğu hal, hem İsrail’in atılımlarının Arap toplumunda yarattığı reaksiyon ve seferber olmaları, Süveyda’ya dönük askeri atakları, hem Türkiye’nin yaptığı açıklamalar, hem de tahminen de en değerlisi, Amerika’nın İsrail’i eleştirmesiyle birlikte biraz boşa düşmüş üzere gözüküyor” dedi.
