DİSK-AR araştırması ortaya koydu: Emekli aylıkları dibe doğru eşitleniyor
DİSK-AR’ın “Türkiye’de Emeklilerin Durumu: Emekli Aylıkları, Emekli Sayıları ve Ayrılan Kaynaklar” başlıklı çalışmasını yayımladı. Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) datalarından de yararlanılan araştırma, Türkiye ile Avrupa ülkeleri ortasında emekli maaşlarının seviyesi, toplumsal muhafaza harcamaları ve aktif/pasif sigortalı oranları açısından karşılaştırmalar sunuyor.
Araştırmaya nazaran, emeklilerin nüfus içindeki hissesi artarken pastadaki hissesi düşüyor, emekli aylıkları ise tabana yanlışsız eşitleniyor. 2003’te minimum fiyatın yüzde 36 üzerinde ortalama emekli aylığı, bugün minimum fiyatın yüzde 22 altında bulunuyor. 2002’de ortalama emekli aylığının kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 46,4’yken 2025’te bu oran yüzde 29’a geriledi. AB ülkelerinde ortalama yüzde 9,8 olan emekli aylığı ve hak sahiplerine yapılan ödemelerin GSYH’ye oranı, Türkiye’de yüzde 3,7 seviyesinde bulunuyor. 2009-2024 ortasında Toplumsal Güvenlik Kurumuna (SGK) yapılan bütçe transferlerinin Bütçe ve GSYH’ye oranı önemli biçimde düştü.
“TÜRKİYE EN FAZLA EMEKLİ VE HAK SAHİBİNE SAHİP ÜÇÜNCÜ ÜLKE”
Raporda, özetle şu tespitlerde bulunuldu:
“Bu yılın birinci yarısında ortalama emekli aylığı 17 bin 252 lira, ortalama personel emekli aylığı ise 17 bin 89 liradır. Buna rağmen en düşük emekli aylığı 14 bin 469 liradır. Emekliler ve onların hak sahipleri, personellerden sonra Türkiye’nin en büyük toplumsal kümesi durumundadır: 2024 prestijiyle emekli ve hak sahipleri Türkiye nüfusunun yüzde 18,5’ini oluşturuyor. 15,9 milyon emekli ve hak sahibi kişi sayısı ile Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde emekli ve hak sahibi sayısının en fazla olduğu üçüncü ülkedir.
Türkiye’de emeklilerin toplam nüfus içindeki oranı 2009’dan bu yana artıyor. 2009’da Türkiye nüfusu 72,6 milyon ve emekli ve hak sahibi sayısı ise 8,5 milyondu. Emeklilerin ve hak sahiplerinin toplam nüfustaki oranı yüzde 11,7’ydi. 2022’de Türkiye nüfusu 85,3 milyon ve emekli ve hak sahibi sayısı 13,1 milyon şahsa ulaştı. Türkiye nüfusu içinde emekli ve hak sahiplerinin oranı yüzde 15,4 oldu. 2023’te ise EYT düzenlemesi ile artan emekli sayısı sebebiyle emekli ve hak sahiplerinin Türkiye nüfusundaki oranı yüzde 17,8’e yükseldi. 2024 sonu prestijiyle Türkiye nüfusu 85,7 milyon kişi iken emekli ve hak sahibi sayısı 15,9 milyondur. Emekli ve hak sahiplerinin sayısında EYT düzenlemesi sonrası ve 2024 yılının ikinci yarısında emekli olanların sayısının yüksekliği nedeniyle önemli bir artış yaşanmış ve nüfus içindeki oranları yüzde 18,5’e kadar yükselmiştir. Bu artış eğilimin 2025 yılında da devam edeceğini söylemek mümkündür.
2008 yılında Türkiye’de emekli ve hak sahibi aylıklarının GSYH’ye oranı yüzde 4,9 iken AB-27 ortalamasında yüzde 8’di, ortadaki puan farkı 3,1’di. 2021 yılında Türkiye’de emekli ve hak sahibi aylıklarının GSYH’ye oranı yüzde 4,1’e ve 2022’de yüzde 3,7’ye geriledi. AB-27 ortalamasında ise yüzde 9,8’e yükseldi. Böylelikle 2022’de ortadaki fark 6,1 puana çıktı. 2008-2022 ortasında AB-27 ortalamasında GSYH’den emeklilerin ve hak sahiplerini aldığı hisse 1,8 puan yükselirken Türkiye’de 1,2 puan azaldı. Türkiye’de emekliler ve hak sahipleri GSYH büyümesinden hissesini alamadı.
“EMEKLİ TEKRAR ÇALIŞIYOR YAHUT İŞ ARIYOR”
‘Türkiye’de emekli sayısı çok fazla, aktif/pasif oranı çok düşük’ tezi hakikat değildir. Toplumsal Güvenlik Dayanak Primi (SGDP) kapsamında çalışanlar etkin sigortalılara dahil edildiğinde aktif-pasif oranı 2024 sonu prestijiyle 1,75’tir. Avrupa ülkelerinde ortalama aktif/pasif oranı ortalama 1,5’tir. Düşük emekli aylıkları sebebiyle milyonlarca emekli tekrar çalışıyor yahut iş arıyor: 2002 yılında yüzde 36,6 olan çalışan yahut iş arayan emeklilerin oranı Aralık 2024’te yüzde 65,7’ye yükseldi.”
