Dil belleği dijital sözlüklerle erişilebilir hale geliyor

Bireysel ve toplumsal tecrübenin modülü haline gelen toplumsal medya, yeni sözlerin türetilerek resmiyet kazanmasında belirleyici rol oynarken basılı sözlüklerin yerine çoğunlukla dijital ortamlarda arşivlenen yeni sözcükler, daha kapsamlı ve erişilebilir “dil belleği” oluşturuyor.

Ses ve söz oyunlarının birleşimiyle oluşan bu tabirler, çoğunlukla bir mana tabir etmese de dijital trendlerin ve internet kültürünün lisanı nasıl dönüştürdüğünün göstergesi haline gelerek tartışmalara yol açtı.

Cambridge Sözlüğüne nazaran, “delusional” sözünden türetilen “delulu”, “hayal dünyasında yaşayan, sanrı içinde olan” kimseler için kullanılırken “bro” ve “oligarcy” sözlerinden oluşan “broligarcy” ise bilhassa “teknoloji dalına hakim, siyasi nüfuza sahip varlıklı erkeklerden oluşan küçük bir grubu” tanımlıyor.

Öte yandan, “look” sözünden türeyen “lewk”,”özgün, dikkat cazip, alışılmışın dışında ve etkileyici şekil, kıyafet yahut görünüm” olarak tanımlanıyor.

Avustralya Başbakanı Anthony Albanese’in mart ayında parlamentodaki hitabında “They are delulu with no solulu” sözünü kullanması, bilhassa Z nesli ortasında yaygın olan bu çeşit sözlerin politikler tarafından da benimsendiğini gösteriyor.

Cambridge Kelamlık Programı Yöneticisi Colin McIntosh, yaptığı açıklamada, internet kültürünün İngilizceyi değiştirdiğini belirterek, şu tabirleri kaydetti:

“‘Skibidi’ ve ‘delulu’ üzere sözlerin Cambridge Sözlüğü’ne girmesine her gün şahit olmuyorsunuz. Sırf kalıcı olacaklarını düşündüğümüz sözleri ekliyoruz. İnternet kültürü, İngilizceyi değiştiriyor ve bu etkiyi gözlemlemek, yakalamak sahiden büyüleyici.”

“O.K.”, ABD’den tüm dünyaya yayıldı

Sosyal etkileşimlerin ve tecrübelerin eseri olarak ortaya çıkan sözler, çoklukla belirli topluluklarda doğsa da benimsendiği coğrafyanın hudutlarını aşarak daha geniş kitlelerce yaygın kullanıma ulaşabiliyor.

Genellikle denetim edilen şeyin tümünün yanılgısız olduğunu vurgulamak için kullanılan “O.K. (all correct)” kısaltması, ABD’deki Boston Morning Post gazetesi editörleri tarafından 19. yüzyılın sonlarına gerçek ortaya atılsa da vakitle global çapta benimsendi.

“Old Kinderhook (O.K)” lakaplı ABD’nin 8. Başkanı Martin Van Buren’in seçim kampanyası devrinde yaygınlık kazanan tabir, evvel ülke genelinde popülerlik kazandı.

On yıl içinde beşerler, dokümanları “OK” formunda işaretlemeye ve her şeyin yolunda olduğunu belirtmek için telgrafta “OK” kısaltmasını kullanmaya başladı.

Böylelikle, kolay kolay söylenip yazılabilen ve yeteri kadar ayırt edici algılanan “OK” sözü, üniversal lisanda yer bulan tabir haline geldi.

Cambridge, sık aranan lakin bünyesinde bulunmayan sözcükleri takip ediyor

Cambridge Sözlüğü Yayın Müdürü Wendalyn Nichols, kelimelerin sözlüğe eklenme ölçütlerine ve izledikleri etaplara ait açıklamada bulundu. Lisanlardaki değişimin kaçınılmazlığına dikkati çeken Nichols, kelamlık bilimcisinin misyonunun, lisanın geçirdiği değişimi ve gelişim sürecini kayıt altına almak olduğunu söz etti.

Nichols, Cambridge Sözlüğü’nün İngilizce öğrenenler için dünyanın en büyük çevrimiçi sözlüğü olduğunu vurgulayarak, kullanıcıların aradıkları tabirlerin hem anlaşılır tariflerle açıklanmasının hem de bu tabirlerin yanlışsız kullanımını gösteren örneklerle desteklenmesinin değerli olduğunu lisana getirdi.

Karar kademesine ait Nichols, “Cambridge Sözlüğü editörleri, hangi tabirleri tanımlayacağına karar verirken sitenin yılda kaydettiği 2,74 milyar aramadan elde edilen datalarla işe başlar. Sık aranan fakat sözlüğümüzde bulunmayan sözleri takip ederiz. ‘Skibidi’ ve ‘delulu’ buna en düzgün örnekler.” tabirlerini kullandı.

Dijital sözlüklerin daha büyük ve ulaşılabilir lisan arşivine katkısı

Covid-19’un tanımlanmasından 37 gün sonra Cambridge’e eklendiği bilgisini paylaşan Nichols, birtakım tabirlerin sözlüğe alınma sürecinin bazen yıllar, bazen de günler aldığını belirtti.

Nichols, bir tabirin şimdiki olup olmadığını ve bu yeniliğin sadece belirli bir kesim içinde kalıp kalmadığını izlediklerini, “delulu” sözcüğünün, K-pop severleri tarafından ortaya atılarak vakitle daha geniş kitlelere ulaşmasıyla sirkülasyonunun arttığını söyledi.

İngiliz edebiyatına ve lisanına taraf veren William Shakespeare’in katkılarıyla İngilizceye kazandırılan birtakım sözcüklere dikkati çeken Nichols, yeni türetilen bir sözün kalıcı olup olmayacağının katılık barındırmadığını vurguladı.

Nichols, kelamlık bilimcilerin dijital ortamlar ortaya çıkmadan evvel basılı sözlüklere yeni söz ekleyebilmek için mevcut birtakım sözleri çıkarmak zorunda kaldıklarına dikkati çekerek, “Günümüzde boyut, çevrimiçi sözlükler için bir avantaj zira eklenenler sözlükte genelde kalıcıdır.” dedi.

“Sürekli yeni sözler üretmemiz, lisanın epey doğal bir örüntüsü”

Edinburgh Üniversitesi Lisan Bilim ve İngiliz Lisanı Kısmı Öğretim Vazifelisi Christian Ilbury, dijital çağdaki etkileşimlerin sonucu olarak yeni sözlerin türemesine yönelik değerlendirmelerde bulundu.

Eklenen yeni sözcüklerin etimolojik derinlik ve anlamsal netlikten uzak olmasına ait Ilbury, bunun İngilizceye ya da rastgele bir lisanın yapısal bütünlüğüne tehdit oluşturmadığını ve dilsel yozlaşmaya yol açmadığını savundu.

Ilbury, “Dilin değiştiğini, her vakit yeni sözlerin ortaya çıktığını ve şu anda baktığımız şeyin bir dizi yeni söz olduğunu göz önünde bulundurmamız gerekiyor.” görüşünü paylaşarak, “delulu” sözünün faydalı bir kısaltma olduğunu ve bu sözcüğün epeyce standart söz oluşum kalıbından türediğini belirtti.

Eklenen yeni sözlerin kimilerinin anlamsal açıdan belgisiz olmasına yahut derinlik taşımamasına çok fazla odaklanılmaması gerektiğine işaret eden Ilbury, “Sürekli yeni sözler üretmemiz, lisanın epeyce doğal bir örüntüsü.” dedi.

Sosyal medya, sözlerin deveranını ve görünürlüğünü artırıyor

Ilbury, bu sözcüklerin kimilerinin kalıcı, kimilerinin ise süreksiz olabileceğine dikkati çekerek, yaygınlık kazanmalarında toplumsal medyanın rolüne işaret etti.

Çevrimiçi sözlüklerin kalıcı insan tecrübelerinden çok süreksiz dijital trendleri yansıtmaya başladığında lisanların kültürel derinliğini koruyup koruyamayacağına yönelik tasalara ait Ilbury, toplumsal medya ve teknolojinin de artık tecrübe haline geldiğini söyledi.

Ilbury, “delulu” teriminin 10 yıldır dolanımda olduğunu fakat toplumsal medya aracılığıyla ilgi görmeye başladığını lisana getirerek, “Teknolojinin ve toplumsal medyanın toplum yahut lisan üzerindeki tesirlerini abartmamak kıymetli zira bu sözlerin birçoklarının, insanların farkında olduğundan çok daha uzun geçmişi var.” dedi.

Bu sözcüklerin “sığ” olduğu fikrine kuşkuyla yaklaştığını belirten Ilbury, “Bir kelimeyi manalı bir şeyi söz etmek için kullanabiliyorsanız o vakit bu, faydalı bir lisan. ‘Skibidi’ üzere, manası epey meçhul olduğu düşünülen bir söz bile gençler ve onu kullanan şahıslarca kendilerine bir mana söz edecek formda kullanılıyor. Bu yüzden bence bu faydalı.” değerlendirmesinde bulundu.

Ilbury, toplumsal medya mecralarının sözlerin dolanımını ve görünürlüğünü artırdığını, bunların birçoklarının toplumsal medyada dolanıma girmeden evvel toplumda kullanılmış olması ihtimalini yüksek gördüğünü kelamlarına ekledi.