Dikkat bozukluğu ilaçları ‘trafik kazası, intihar ve suç işleme risklerini azaltabilir’
Bir araştırma, yeni teşhis konmuş bireylerin husus kullanımı, intihar eğilimi, trafik kazası ve kabahat sürece üzere risklerinin azalmasında, ilaç tedavisinin tesiri olduğunu ortaya koyuyor.
Sözü edilen problemler, dürtüsel davranma ve dikkatin kolay kolay dağılması üzere yaygın DEHB belirtileriyle irtibatlı görülüyor.
Dünya genelinde çocukların yaklaşık yüzde 5’inin ve yetişkinlerin yüzde 2,5’inin DEHB belirtilerine sahip olduğu düşünülüyor ve giderek daha fazla sayıda şahsa teşhis konuluyor.
Son araştırma İngiltere merkezli tıp dergisi British Medical Journal (BMJ) tarafından yayınlandı. Araştırma, yayınlanan bulguların, ilaç tedavisinin daha geniş potansiyel yararlarını doğruladığını ve hastaların ilaca başlayıp başlamamaya karar vermelerine yardımcı olabileceğini söylüyor.
DEHB’ye sahip bireylerin beyni kimi açılardan öteki insanlarınkinden farklı çalışıyor. Konsantre olmakta ve hareketsiz oturmakta zorlanma, yüksek güç düzeylerine sahip olma ve dürtüsel olma, temel belirtiler ortasında sayılabilir.
İngiltere’de 2015’ten bu yana DEHB ilacı reçete edilen kişi sayısı üç katına çıkarken, bekleme listesindeki yetişkinlerin tümünün muayene edilmesinin sekiz yıl alacağı iddia ediliyor.
Kişilere sırf semptomlar hayatları üzerinde en azından orta seviyede bir tesire neden oluyorsa teşhis konuyor. En yaygın olarak reçete edilen ve uyarıcı olarak isimlendirilen ilaçlar günlük semptomların yönetilmesine yardımcı oluyor, fakat insanların davranışları için uzun vadeli yararlar sağladığına dair hudutlu delil var.
Baş ağrısı, iştah kaybı ve uyku sorunu üzere yan tesirler, bu ilaçlarla ilgili tartışmaları da gündeme getiriyor.
148 bin 500 kişilik araştırma
Söz konusu BMJ araştırması, İsveç’te DEHB’li altı ila 64 yaş ortasındaki 148 bin 500 bireye dayandırıldı. Bu şahısların yüzde 57’sine ilaç tedavisi başlandı ve ilaca başlayanların yüzde 88’ine (Ritalin olarak da bilinen) metilfenidat verildi.
Southampton Üniversitesi ve Stockholm’deki Karolinska Enstitüsü’nden araştırmacılar, DEHB ilacı almanın aşağıdaki olayların birinci sefer görülmesinde belirtilen oranlarda düşüş görülmesiyle ilişkili olduğunu kıymetlendirdi:
- İntihar davranışı – yüzde 17
- Madde kullanımı – yüzde 15
- Ulaşım kazaları – yüzde 12
- Suç teşkil eden davranışlar – yüzde 13
Tekrarlayan olaylar tahlil edildiğinde, araştırmacılar DEHB ilacının kelam konusu olaylarda aşağıdaki oranlarda azalmayla kontaklı olduğunu buldular:
- İntihar teşebbüsleri – yüzde 15
- Madde berbata kullanımları – yüzde 25
- Kaza sonucu yaralanmalar – yüzde 4
- Ulaşım kazaları – yüzde 16
- Suç teşkil eden davranışlar – yüzde 25
Çalışmanın muharriri ve Southampton Üniversitesi’nde çocuk ve ergen psikiyatri profesörü olan Prof. Samuele Cortese, “DEHB’yi tedavi etmezseniz birçok vakit risklerin ne olduğunu bilemezsiniz” diyor ve ekliyor:
Artık elimizde [ilaçların] bu riskleri azaltabileceğine dair ispatlar var.
Bu durumun en genel açıklaması, ilaçların dürtüsel davranışları ve konsantrasyon eksikliğini azaltması. Bu da sürüş sırasında kaza riskini azaltmak ya da suça yol açabilecek agresif davranışları bastırmak üzere tesirlere sahip.
Araştırmacılar, çalışmanın mümkün olduğunca güçlü bir temelde tasarlandığını, fakat sonuçların insanların genleri, ömür üslupları ve DEHB’lerinin şiddeti üzere faktörlerden etkilenme mümkünlüğünü göz arkası edemeyeceklerini söylüyorlar.
Birçok ülkede DEHB için yanlışsız ilaca erişmek kolay değil ve kimi ilaçların tedariği yetersiz. İngiltere’de teşhis konulduktan sonra ilaçlara erişmek için uzmanları görme mühletleri birkaç yılı bulabiliyor.
Batı Avustralya’daki Curtin Üniversitesi’nden Prof. Stuart Kinner, araştırmanın “DEHB teşhis ve tedavisinin yaygın faydalarını” ortaya koyduğunu belirtiyor.
Kinner, “DEHB’nin teşhis ve tedavi edilmemesi, alkol yahut başka uyuşturucularla kendi kendine tahlil aramak, berbat ruh sıhhati, çeşitli kazalarla yaralanmalar yahut kabahat işleyerek hapsedilmeye bile yol açabiliyor” dedi:
Teşhis edilmemiş DEHB’li çok sayıda insan, durumlarının teşhis edilmeden ve tedavi edilmeden ebediyen kalabileceği bir cezai sürece girebiliyorlar.
Aston Üniversitesi’nde klinik eczacılık profesörü olan Ian Maidment, çalışmanın “bu ilaçların potansiyel yararlarına ait anlayışımıza katkıda bulunduğunu” söylüyor.
ABD’de Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi, 2016-2022 yıllarında 3-17 yaş aralığında bir milyon çocuğa daha DEHB teşhisi konduğunu açıkladı.
Merkez, bu gelişmelerle birlikte DEHB’yi “yayılan bir halk sıhhati sorunu” olarak tanımladı.
BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar da Türkiye’de de DEHB görülme sıklığında son 30 yılda iki kata varan artışlar yaşandığını söylüyor.
