Deniz Berktay ile Kuzeyden Notlar: Ukrayna, barışa ne kadar yakın?
Türkiye’yi yakından ilgilendiren Rusya-Ukrayna Savaşı, üç buçukuncu yılını büsbütün bitirip dördüncü yılı doldurmaya yanlışsız ilerliyor. Sondan söyleyeceğimi baştan söyleyeyim: Savaşın önümüzdeki aylarda bitme mümkünlüğünün oldukça arttığını ancak bunun öncesinde, alanda durumun biraz daha kızışacağını öngörüyorum.
Bu savaş, benim Cumhuriyet gazetesindeki birinci “Kuzeyden Notlar” yazılarımla neredeyse yaşıt (yazılarım, bundan birkaç hafta daha evvel başladı). Bu müddette Kiev’den, savaşın ortasında bir yerden bilgi ve tahliller ulaştırabildiğim için mutluyum. Gerçi bu müddette, savaş dışında bu coğrafyada değerli olan bahislere, bu savaşın yoğunluğu nedeniyle daha az değinebildim.
Savaş müddetince Türkiye’de de Rusya ve Ukrayna’nın etrafında kamplaşanlara denk geldim. Benim evvelden beri tavrım Ukrayna’nın toprak bütünlüğünden ve bağımsızlığından yana (Zira, Karadeniz’in kuzeyinde Ukrayna’nın var olması, Türkiye için de yeterli bir durum). Ne var ki okurlar, benim bu müddette rastgele bir militan çizgiye sapmadığımı bilir.
Ukranya’nın nasıl bir ülke olduğunu ve bu savaşa giden yolu, Cumhuriyet Yayınları’ndan çıkan “Ukrayna: Dünyanın Siyasi Fay Hattı” isimli kitabımda yazdım ve bölgeyle ilgilenenlere naçizane tavsiye ederim. Bu kitapta da lisana getirdiğim üzere Ukrayna’nın kendine mahsus gerçeklikleri var. Kimisi bu savaşa büsbütün Rusya’nın açısından yaklaşıyor ve ABD emperyalizmine karşı olmanın, her hususta Rusya’ya takviye vermek manasına geleceğini savunuyor. Kimileriyse ailesi vaktinde Çarlık Rusyası’ndan yahut Sovyetler Birliği’nden göç etmiş olduğundan, Rusya aleyhtarı çizgiyi benimsemiş ve bu kesitler, zihinlerinde kendi istedikleri biçimde bir Ukrayna hayal ediyor. Benim savaşla ilgili günlük haber ve yorumlarımı aktardığım YouTube kanalımın altındaki yorumlarda kimi şahıslar, Ukraynalıların şu anda barış değil, zafer istediğini savunuyor.
Oysa Ukrayna’nın kendine mahsus dinamikleri var. Savaşın gidişini anlayabilmek için de hem dünyada büyük devletler ortasındaki alakaları hem de Ukrayna’nın ve Ukraynalılar’ın kendilerine has yapısını göz önünde bulunduırmak gerekiyor.
Ukrayna’da Rusya yanlısı olan bölümlerde bile farklı bir Ukrayna devletine sahip olma isteği vardı. İşte bu durum, Rusya’nın iddialarının tersine, bu ülkenin birkaç günde çökmesini önleyen en değerli etkenlerden biri oldu (Sadece Batı yardımıyla olabilecek bir durum değildi bu). Öte yandan toplumun uzun vadeli bir savaşa halinin farklı olacağını da burada yaşayan ve halkla konuşan şahıslar görebilirdi. Gerçekten son devirlerde yapılan kamuoyu yoklamaları, bunu daha açık göstermeye başladı. Geçen günlerde Ukrayna’da pek Batı yanlısı ve Ukrayna milliyetçisi çizgide olan kamuoyu araştırma kuruluşlarından İlya Kuçerev Vakfı’nın anket sonuçları bunu net olarak gösteriyor: Ankete katılanların yüzde 55’i savaşın “her ne değerine olursa olsun” sona ermesi gerektiğini savunuyor. Ukrayna’da sıkıyönetimin olduğunu, o nedenle iştirakçilerin pek birçoklarının açık halde görüş bildirmekten çekindiklerini düşünürsek, gerçek sayının bundan daha bile fazla olacağını öngörebiliriz. Ayrıyeten iştirakçilere, “Sizde ne olursa Ukrayna zafer kazanmış olur” diye sorulmuş. Malum, Ukrayna idaresi 2022’nin ortalarındaki başarılardan sonra, “Bizim için zafer anlayışı değişti. Savaşın başında bizim için zafer, Ruslar’ı durdurmak demekti. Şimdiyse bizim için zafer, Rusları taa 2014’te işgal ettikleri Kırım’dan bile çıkarmaktır” diyordu. Yalnızca devlet yöneticileri değil, halktan da pek çok kişi o günlerde, Kırım’ı geri almaktan aşağısını zaferden saymıyordu. Şimdiki anletteyse iştirakçiler, esirlerin meskenlerine dönmesi, Ukrayna’nın devlet olarak varlığını muhafazası ve füze hücumlarının durmasını zafer olarak gördüğünü söylemiş.
Ruslar açısından baktığımızdaysa Rus ordusunun da mutlak bir muvaffakiyet elde edemediğini, Ukrayna çizgilerini hâlâ yarmayı başaramadığını görüyoruz. Bunlara, Trump’ın “Ukrayna Savaşı benim savaşım değil” kelamlarını de eklersek, bu savaşın her şeye karşın bitiş evresine yaklaştığını söyleyebiliriz.
