Deniz Berktay ile Kuzeyden Notlar: Kiev’de protestolar ne anlama geliyor?
Ben Kiev’de oturmuş bu satırları yazarken dışarıda fecî gümbürtüler siren seslerine karışıyor. Garip bir tesadüf yapıtı, dün gece yarısından beri Kiev hem bir hava saldırısına hem de gibisi görülmemiş bir sağanak yağışa maruz kaldı. Bu sesler gök gürültüsü mü, bomba patlaması mı ayırt etmek çok sıkıntı.
Ayırt etmekte zorlanan tek ben değilim. Gecenin üçünde büyük bir gümbürtüyle uyanınca füze saldırısı zannedip telefonumdaki telegram kanallarına baktım. Ukraynalı telegram kanalları, Kiev’de yaşayanları teskin ediyor, “Merak etmeyin, Rus füzeleri şimdi Kiev’i amaç almadı, bu duyduklarınız gök gürültüsüdür” diye.
İşte 2025 yazını Kiev’de geçirmek bu türlü bir şey. Yüzlerce İHA’nın saldırdığı gecelerde, İHA vızıltıları insanın adeta beynini deliyor. Kimi vakit hava atakları nedeniyle uykusuz kaldıktan sonra, sabahleyin uyuklamaya çalışırken dışarıdan gelen çim biçme makinesinin yahut bir motosikletin vızıltısını da İHA zannedip zıplıyordum. Lakin insan hermen her şeye alışabiliyormuş. Bu vızıltılar da bir yerden sonra olağan gelmeye başlıyor.
Bu savaş Rusya’nın pek işine yaramadı. Zira NATO’nun kendisini kuşatmasını önlemek isteyen Rusya’nın bunu açık saldırganlıkla yapması Avrupa’daki Rus terslerinin işini kolaylaştırdı, Finlandiya ve İsveç üzere, Rusya’nın batısındaki iki ülke, NATO’ya girdi. Evvelden memleketler arası bağlarda “Finlandiya Modeli” denen bir tarafsızlık modeli vardı. Artık Finlandiya NATO’daki en Rus tersi ülkelerden biri oldu. Tarafsız devletin bir öbür örneği olan Avusturya bile NATO üyeliği konusunu tartışmaya açtı. Avusturya dışişleri bakanı, tarafsızlığın Avusturya’yı korumadığını, NATO üyeliği konusunu tartışmaya açmalarının yerinde olacağını söyledi evvelki gün.
Ancak Rusya’nın aleyhine olan gelişmenin illa Ukrayna’nın lehine olması gerekmiyor. Bu savaş Rusya için olumsuz olduysa Ukrayna için yıkıcı oldu. İşgal edilen toprakların yanı sıra işgal edilmemiş topraklar da Amerikan nüfuzuna giriyor. Milyonlarca kişi göç yollarına düştü.
KİTLESEL PROTESTOLAR
Tüm bunlar olurken Ukrayna iç siyaseti de kaynamaya başladı. Savaş nedeniyle sıkı idare yasasının yürürlükte bulunduğu, protesto şovlarının yasak olduğu Ukrayna’da üç buçuk yıldır birinci defa kitlesel protestolar düzenleniyor. Bunun nedeni, iktidarın yolsuzluklarla gayretten sorumlu olan (ve bir vakitler Batılılar tarafından kurulmuş olan) iki kurumun özerkliğini kaldırması. Muhalif basın, bu kurumların iktidarın üst kademelerine yönelik soruşturma başlatmalarından sonra bu adımların atıldığını söylüyor. Bu olay, iktidara yakın birtakım çevrelerin savaştan yararlanıp zenginleştiğini lisana getiren kesitleri sokağa döktü (Savaşın başından beri birinci kere, kimi yayın organları, savaşla birlikte zenginleşenlerden bahsetmeye başladı). Ama burada, Ukrayna’da iki farklı kesitin olduğunu vurgulamak gerekiyor. Bir tarafta Batı’nın Ukrayna’yı kullandığını ve savaşın gereksiz yere uzadığını savunanlar var. Başka taraftaysa Batı olmadan yaşanamayacağını savunan ve Zelenski’yi, Batı’yla alakaları bozmakla suçlayanlar. İşte sokağa çıkanlar bu ikinci küme. Bunlar, Ukrayna’nın şu anda Avrupa’nın parasına muhtaç olduğunu ve yolsuzluklar nedeniyle AB ile münasebetler bozulursa Ukrayna’nın parasız kalacağını savunuyor. Ukrayna idaresi hem bu bölümlerin hem de direkt AB’nin reaksiyonlarıyla karşılaşınca geri adım attı ve parlamentoya, bu kurumlara yine özerklik verecek tasarının sunulacağını açıkladı. Açıklamanın akabinde protestolar söndü. Lakin bu, Ukrayna iç siyasetinin büyük bir krizle karşı karşıya olduğunu göstermiş oldu. Esasen geçenlerde başbakanın değiştirilmesi de iktidarın yeni yüzlerle reytingi yükseltme derdinden kaynaklanıyordu. Ama bu değişiklikler siyasi krizi çözebildi mi, bunu sonbahar-kış periyodunda göreceğiz.
