Cumhuriyet, hep öncü rol üstlendi…
Cumhuriyet’in Fransızcası: La Rèpublique yabancıların Türkiye’yi öğrenme ihtiyacına bir cevap olmak üzere, Cumhuriyet’in bir kopyası uzun yıllar Fransızca olarak yayımlanıyor. Yunus Nadi, Fransızca gazete çıkarma gereğini özetlerken Avrupa’nın Türkiye’yi yanlış tanımasının, çabucak hemen hiç bilmemesinin altını çiziyor.
1925’ten itibaren 25 yılı aşan bir müddetle Cumhuriyet’in Fransızca baskısı olarak yayımlanan La Rèpublique Türkiye’nin dış dünyaya tanıtılması, Türkiye’nin sıkıntılarının duyurulması, milletlerarası mevzularda Türkiye’nin çıkarlarının savunulması alanında azımsanmayacak hizmette bulundu. Her yaştan gazete işçisi gazetelerin baskıdan çıktığı saatlerde gazetelerin önüne toplanır, kendilerine düşen gazete tomarını alarak sokak ortalarına koştururlardı. Günün en değerli haberlerini bağırarak duyuran gazete satıcılarından gazete alıp okumanın da zevki bir öteki olurdu.
HAYAT ANSİKLOPEDİSİ
Cumhuriyet gazetesinin 1930’larda salt günlük gazete yayınıyla yetinmeyerek Türk kültür hayatını zenginleştirmek, Türk beşerinin bilgilenmesine katkıda bulunmak gayesiyle üstlendiği değerli bir yayın da “Hayat Ansiklopedisi”. 1932’de yayımlanan ve on ciltten oluşan “Hayat Ansiklopedisi”nin birinci cildinde Yunus Nadi Bey bir önsözle okuyucuyu bilgilendirmiştir. Cumhuriyet’in yayımladığı ansiklopedinin isminin “Hayat Ansiklopedisi” olmasının da açık seçik bir manası vardır ve bu adın seçimi Batı uygarlığından yana bir tavrın somut anlatımıdır. Yunus Nadi Bey, açıklamasında, ülkemizde ansiklopedi yayını konusunda daha evvel iki teşebbüste bulunulduğunu belirtmektedir. Biri Abdülhamit periyodunda, öteki Meşrutiyet vaktinde. O vakit bu ansiklopedinin ismine “Muhitülmaarif” denilmiştir. Yunus Nadi, “Muhitülmaarif’in mana bakımından tahminen yanlış olmamakla birlikte Türk kültürüne uygun düşmeyen bir isim olduğunu vurgulamaktadır. “Hayat Ansiklopedisi”nin gerçekleştirilmesinde ise vaktin önde gelen bilimadamları ve uzmanları vazife aldı. Örneğin, Türkiye coğrafyasıyla ilgili kısımları “Darülfünün müderrislerinden” Profesör Hamit Sami Bey; Türkiye tarihine ait hususları M. Samih Bey; genel ve lokal coğrafya ile tabiat bilgi lerine kadar kısımları “Müderris” Faik Sabri Bey üstlendi. Lisan ve kültür kısımlarında eski Lisan Encümeni üyelerinden Ragıp Hulusi Bey’in, eğitim bahislerinde Yüksek Muallim Mektebi muallimlerinden Kâzım Nami Bey’in yardımları sağlandı. Birçok genel husus M. Zekeriya Bey (Zekeriya Sertel) tarafından Türkçeye çevrildi.
