Covid kuşakları: İzole geçen günler çocuklarda ve gençlerde nasıl izler bıraktı?

Bebekler geniş ailelerinden uzakta doğdu. Kimi çocuklar okula sanal ortamda başladı. Gençler hayatlarının en mecnun dolu yıllarını dört duvar ortasında geçirdi.

BBC Türkçe‘ye konuşan uzmanlar pandemiyle birlikte çocukların ekran müddetlerinde geri döndürülemez bir artış olduğunu söylüyor.

Bununla gerçek orantılı olarak 7 ila 18 yaşlarında miyop, yani uzağı görememe meselesinin arttığı vurgulanıyor.

Deneyimlerini BBC Türkçe‘ye anlatan aileler ve eğitimciler bu çocukların toplumsal taraflarındaki gerilemenin tesirinin sürdüğünün altını çiziyor.

Bir öğretmen 20 yıllık kariyerinde hiç olmadığı kadar çok çekingenlik ve dikkat eksikliği yaşayan çocuklar karşılaştığını söylüyor.

Salgından ruhsal olarak en makus etkilenenler ortasında pandemi sırasında ergenlik periyodunda olan gençler var.

Bazı araştırmalar pandemi ile kontaklı artan intihar olaylarına dikkat çekiyor.

Pandemide üniversite okuyan gençler için ise artık meslek ve iş hayatının tarifi büsbütün değişti.

BBC Türkçe pandeminin beşinci yılında izolasyonun farklı nesiller üzerindeki tesirini araştırdı.

COVID-19 BEBEKLERİ TOPLUMSALLAŞMA KONUSUNDA HALA ZORLANIYOR

Covid-19 sırasında hastanelerde doğan bebekler uzaklıklı bir dünyaya gözlerini açtılar.

Birçoğunun babası doğuma alınmamış, anneanne, babaanne ve dedeleri onları sırf uzaktan görebilmişti.

İlk çocuğunu 2020’de Londra’da dünyaya getiren Elif Büyükkınay, o devir sınırlamalar nedeniyle, yardım için Türkiye’ye seyahat etmek, ailelerinin gelmesi ya da bakıcı tutmak üzere bahtlarının olmadığını anlatıyor.

BBC Türkçe ile tecrübelerini paylaşan Büyükkınay, bugün ana sınıfında olan kızının öğretmenlerinden çekingenlik konusunda geribildirim aldığını söylüyor.

Kızları için, “Tanımadığı ortamda çok rahatsız oluyor. Alışıp kendi üzere davranması vakit alıyor. Ve evet gerçek. Katiyetle pandemi periyodunda büyüyüp, gereğince farklı toplumsal ortama girmemesinin tesiri var” diyor.

OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARIN LİSAN GELİŞİMİ PANDEMİDEN NASIL ETKİLENDİ?

BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan Marmara Üniversitesi Psikopatoloji Laboratuvarı Yöneticisi Fatima Tuba Yaylacı, “Okul öncesi, insan gelişiminin temellerinin kurulduğu epeyce kritik bir dönem” diyor.

“Altı yaşına kadar beyin gelişiminin yüzde 95’inin tamamlandığını düşünürsek, çocuğun bu periyotta muazzam bir süratle geliştiğini söyleyebiliriz” diye ekliyor.

Dolayısıyla sonlu toplumsallaşmaya bağlı problemler bebekler kadar okul öncesi periyodu (3-6 yaş) meskende geçiren çocuklar için de büyük bir eksiklikti.

Getty Images Uzmanlar birtakım ailelerin çocuklarına eğitim ve bakım takviyesi sağlama konusunda zorlandıklarını söylüyor.

İzmir Demokrasi Üniversitesinde Kamu Sıhhati Sosyoloğu Prof. Dr. Hülya Yüksel ve Yüksek Lisans Öğrencisi İlayda Albaş, “Grup oyunlarına katılamama ve toplumsal etkileşimden mahrum kalma, çocukların duygusal zekalarını ve sorun çözme hünerlerini de olumsuz tarafta etkiledi” diyor.

İzmir’de eğitimciler ve ailelerle görüşen Yüksel ve Albaş, okul öncesi çocukların temel lisan marifetlerini geliştirdikleri en kritik devri konutta geçirdiklerinin altını çiziyor.

BBC Türkçe‘nin sorularını ortak yanıtlayan ikili, bugün ilkokula başlayan bu çocukların dilsel ve akademik marifetlerde daha fazla dayanağa muhtaçlık duyabildiklerini belirtiyor ve bunu şöyle açıklıyor:

“Pandemi sürecinde kitap okuma, kıssa anlatma ve öteki lisan geliştirme aktifliklerine sonlu erişim nedeniyle çocukların söz dağarcığı ve dilsel sözleri sonlu kalmış olabilir. Bu da, bilhassa okuma-yazma maharetlerinin gelişmesinde gecikmelere yol açmış olabilir.”

Buna ek olarak pandemi devrinde doğan ya da okul öncesi periyotta olan çocukların bir kısmı fizikî aktivite ve açık hava oyunlarından mahrum büyüdüler.

Yüksel ve Albaş, bugün ilkokula başlayan bu çocukların motor hünerlerinin gereğince gelişmediğini ve ek takviyeye muhtaçlık duyabildiklerini söylüyor.

İZOLASYON DEVRİNDE DEZAVANTAJLAR DERİNLEŞTİ

Yaylacı,”Var olan dezavatantajların derinleştiği bir tablo görüyoruz” diyor ve ekliyor:

“Örneğin, ailenin ekonomik dezavantajı varsa, toplumsal takviyeden mahrumsa, konutta çocuğun gelişimini destekleyici kâfi malzeme yoksa, yahut çocuğun var olan bir gelişimsel sorunu varsa, bu çocukları için tablo daha da olumsuz hale geldi.”

Getty Images Uzmanlar pandemi sürecinin mülteci ailelerin çocukları üzere dezavantajlı kümeleri daha berbat etkilediğini söylüyor. 6 Şubat sarsıntılarından sonra Gaziantep Islahiye’de kurulan bir mülteci kampı.

Buna nazaran, ebeveynin pandemi tecrübesi ne kadar stresliyse, çocukta da korku ve depresyon üzere sorunların görülme riski o kadar arttı.

Fatima Tuba Yaylacı, en kırılgan kümelerden birinin de mülteci çocuklar olduğunu söylüyor.

Yaylacı buna ek olarak pandemi devrinde çocuğa makûs muamele, çocuk personelliği ve istismar risklerinin de arttığı belirtiliyor.

İLKOKUL ÇOCUKLARININ EKRAN MÜHLETLERİ ARTARKEN DİKKAT MÜDDETLERİ KISALDI

Pandemi kapanmalarından en olumsuz etkilenen jenerasyonlardan biri de ilkokul çocukları oldu.

Okulla sanal ortamda tanışan çocuklar, açık havaya ve toplumsal etkileşime ara alırken ekranlarla daha yakın bir bağlantı geliştirmeye başladılar.

Pandemiyle tüm çocukların ekran ile ilgisinin geri döndürülemeyecek formda değiştiğini söyleyen Fatima Tuba Yaylacı, ekran müddetlerinde dramatik bir artış olduğunun altını çiziyor.

Yaylacı,”Bu çocukların ekran mühleti arttıkça, lisan, dikkat, his, toplumsal davranış, öğrenme üzere alanlarda sorunlarının de arttığını gözlemledik”diyor.

Bazı eğitimciler bu çocukların dikkat müddetlerinin bariz biçimde kısaldığını söylüyor.

Getty Images Türkiye’de çocukların ekran müddetlerinin altı saate kadar arttığını gösteren çalışmalar var.

BBC Türkçe‘ye konuşan ve isminin açıklanmasını istemeyen Tunceli’den bir ilkokul öğretmeni, çocukların dikkat müddetlerinde besbelli bir düşüş yaşandığı müşahedesini paylaşıyor.

Öğretmen, pandemi sırasında ilkokula başlayan çocukların, olağan okul ortamına odaklanamama üzere meselelerle döndüğünü anlatıyor.

Pandemi sonrası ortaya çıkan bu durumla yaklaşık 20 yıllık öğretmenlik mesleğinde birinci kere karşılaştığını belirtiyor.

Ancak uzmanlar ekranın olumsuz tesirlerinin kısıtlanabildiğini vurguluyor.

Fatima Tuba Yaylacı,”Pandemiyle birlikte uzayan ekran müddeti yalnızca bir sayıdan ibaret değil, ebeveynin nasıl bir aracılık vazifesi yaptığı bağlamında ele alınması gereken bir olgu” diyor.

PANDEMİ SONRASINDA ÇOCUKLARDA MİYOP EĞİLİMİ ARTTI

Pandemi periyodunda artan ekran kullanımının çocuklarda ve gençlerde miyop (uzağı görememe) rahatsızlığıyla kontaklı olduğu gösteren çalışmalar da var.

Türkiye’de miyop ya da olağan görüşlü 7-18 yaşlarında 250’den fazla çocukla yapılan bir araştırma, tüm kümelerin, ekran süresindeki artışla birlikte miyop geliştirme eğilimlerinin arttığını buldu.

Uluslararası hakemli bu araştırmada incelenen çocukların ekran müddetinin pandemiyle birlikte ortalama altı saat arttığı vurgulanıyor.

Bilimsel yayıncı Springer’da Ekim 2023’te yayımlanan araştırma, bu yaş kümelerinde miyop artışının bir halk sıhhati sorunu olarak kıymetlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.

 

Getty Images Türkiye’de yapılan çalışmalar, pandemi devrinde konutta geçirilen müddette atıştırmalık ve işlenmiş besin tüketiminin arttığını gösteriyor.

RUH SIHHATİ AÇISINDAN ‘EN OLUMSUZ ETKİLENEN GRUP’ ERGENLER

Pandemi eğitim ve öğrenme süreçleri açısından en çok okul çağı çocuklarını etkilemiş olsa da ruh sıhhati açısından en olumsuz etkilenen kümenin ergenler (12-18 yaş) olduğu belirtiliyor.

Fatima Tuba Yaylacı,”çok değerli ve ağır yaşanan değişimler içeren” bu periyottan geçerken, ergenlerin akran ilgilerinin sekteye uğramasının değerli bir sorun olduğunu belirtiyor.

Yaylacı, bilhassa toplumsal izolasyondan mağdur olan ergenler ortasında anksiyete, depresyon ve intihar riskinin arttığını belirtiyor.

“Halihazırda biyolojik döngüleri büyük değişimlerden geçerken, meskene kapanma süreçlerinde gece-gündüz ritminin bozulması ve ekrana çok maruz kalma ile uyku bozuklukları da epey yaygınlaştı” diye ekliyor.

PANDEMİNİN DİJİTAL KUMAR VE İNTİHARLARA TESİRİ NE OLDU?

Türkiye’de pandemi periyoduyla intihar suratının arttığını gösteren çalışmalar var.

Necmet Erbakan Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Kısmından Prof. Dr. Mehmet Ak, Konya’da 2018 – 2022 devrindeki 400 intihar hadisesini inceleyen araştırmalarda, pandemiyle başlayan iki yıllık süreçte intihar suratının yüzde 25 oranında arttığını tespit ettiklerini belirtiyor.

Buna nazaran intihar olayları ortasında pandemi öncesinde kumar borcu olanların oranı yüzde 1’in altındayken pandemiden sonra bu oran yüzde 8’i geçti.

18 yaş ve üzeri olayları inceleyen araştırmanın sonuçlarına nazaran pandemi sonrasında kumar borcu olanlar ortasında 18-30 yaş aralığındakiler yüzde 34’le birinci sıradaydı. Tüm hadiselerin yüzde 31’ini oluşturan 31-45 yaş kümesi ikinci sırada yer aldı.

BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan Ak, tespit edilen tu¨m kumar borc¸larının c¸evrimic¸i platformlar aracılıgˆı ile yapıldıgˆını vurguluyor ve pandemi do¨neminde karantina ve toplumsal izolasyon su¨rec¸lerinin kis¸ileri c¸evrimic¸i platformlara yo¨nlendirmiş olabileceğini belirtiyor.

Polonya’da ve Birles¸ik Krallık’ta yapılan ve 2024’te yayımlanan bir diğer araştırma, pandemi devrinin c¸evrimic¸i kumar ve bahis aramalarını artırdığı savını destekliyor.

EVDE ÜNİVERSİTE OKUYANLAR İŞ HAYATINI NASIL DEĞİŞTİRDİ?

Pandemi periyodunda üniversiteye başlayan gençlerin birçoğu bugün mesleklerine hazırlanıyor.

Covid-19 kapanmalarının başında Galatasaray Üniversitesindeki eğitimine başlayan Yalın Gökçe, BBC Türkçe‘ye kendisi ve yakın arkadaşları için en kıymetli önceliklerden birinin uzaktan çalışma imkanı olduğunu söylüyor:

“‘Gelecekte nasıl bir iş yapabiliriz?’ diye düşündüğümüz periyotta çevrimiçi ve esnek çalışma hayatımıza girdi. Bunun avantajlarını keşfettikten sonra oburunu fikir olarak benimsemek sıkıntı geliyor.”

Gökçe, kendisi için para kazanmak kadar mutluluğun da öncelikli olduğunu söyleyen gençlerden biri.

Uzmanlara nazaran bu jenerasyonun mutluluğa öncelik vermesinde pandeminin de katkısı var.

Getty Images Pandemi sonrası devirde iş hayatına atılan gençler konuttan çalışmaya öncelik veriyor.

BBC Türkçe’ye konuşan Boğaziçi Üniversitesi Meslek Merkezi Koordinatörü Adem Dönmez, pandeminin bu jenerasyon için bir “kırılma noktası” olduğunu söylüyor ve ekliyor.

“Çevrimiçi toplantılar, konuttan çalışma üzere süratli değişiklikler hayata ve mesleklere bakışlarını, çalışma biçimlerini çok etkiledi ve değiştirdi.”

Adem Dönmez, gençlerin meskenlerinden dünyanın her tarafına temaslı olabildiği devri deneyimlemesiyle, girişimcilik modellerinin bu istikamette evrildiğinin altını çiziyor.

“Dünyanın her yerinden müşterileri olan öğrencilerle karşılaşabiliyoruz. Tıpkı halde şirketlerden de bilhassa yazılımcı ve tasarımcılara yönelik bu türlü talepler gelebiliyor” diyor.Gençlerin geniş bir ağa ulaşma sorununun olmadığını söyleyen Boğaziçi Üniversitesi Meslek Merkezi’nde Danışmanı Dr. Burcu Ertürk Kılıç , onlara manası evvel çıkartacak biçimde, “Ağ kurma bağ kur” tavsiyesinde bulunduklarını belirtiyor.