Binlerce parçalık Roma yapbozu: 1800 yıllık sır çözülüyor
Thames Nehri’nin güneyindeki Southwark’ta 2021 yılında başlatılan hafriyatlar, Roma periyoduna ilişkin fevkalâde bir sanat hazinesini ortaya çıkardı. Arkeologlar, MS 43 yılında başlayan Roma işgali sürecine tarihlenen ve dört yıl öncesine kadar gün yüzü görmemiş olan binlerce renkli sıva modülü buldu. Bu kesimlerin tekrar bir ortaya getirilmesi ise yapı materyalleri uzmanı Han Li’ye emanet.
Li, klasik yapbozların bilakis ne köşesi ne kenarı olan, birbirine karışmış ve kutularca ayrıştırılmış bu kesimleri sabırla sınıflandırıyor. Süreç, bir Roma freskini tekrar canlandırmak kadar sanatsal, birebir vakitte Latince bir bilmeceyi çözmek kadar karmaşık.
Parçalar ortasında lir motifleri, şamdanlar, çiçekler, beyaz turnalar ve mahallî bitkiler dikkat çekiyor. En çarpıcısı ise saç modelinden Flavian periyoduna (MS 69–96) tarihlenen, gözyaşı döken bir bayan yüzü. Birtakım duvar altlıklarında mor porfir taşı ve sarı Afrikalı mermer desenleri ustalıkla taklit edilmiş.
Fresklerde “fecit” (yaptı) yazılı tabula ansata (bir tıp imza çerçevesi) de keşfedildi. Ne yazık ki sanatkarın ismi olan kısım kırık. Ayrıyeten birleştirilen öbür iki modül, neredeyse eksiksiz bir Yunan alfabesi gravürünü ortaya çıkardı.
ROMA’NIN “BEVERLY HİLLS”İNDE BİR VİLLA MIYDI?
MOLA yetkilisi Andrew Henderson-Schwartz, keşfi “birinci derece arkeolojik bulgu” olarak tanımlıyor. Southwark’ın Roma Londra’sı devrinde seçkin sınıfların yaşadığı, şimdiki tabirle “Beverly Hills”e denk bir bölge olduğunu belirtiyor.
Fresklerin bir lüks villa mı yoksa yüksek seviyedeki Roma yetkililerinin konakladığı resmi bir han mı süslediği şimdi net değil. Lakin araştırmacılar, en az 20 iç duvarı süslediğini düşünüyor. Hafriyat sırasında farklı duvarlara ilişkin kesim ve pigmentlerin rastgele bir çukura atıldığı, bu yüzden duvarların yine kurulmasının farklı bir uzmanlık gerektirdiği tabir ediliyor.
Fresklerdeki parlak sarı paneller ve açık yeşil kenarlıklar sırf adadaki az sayıdaki Roma yapısında görüldü. Örneğin Fishbourne Roma Sarayı’nda benzeri teknikler kullanılmış. Han Li ve sarayın küratörü Dr. Rob Symmons, eserlerin tıpkı atölyeden ya da birebir sanatçı ekolünden çıkmış olabileceği görüşünde.
Li, “Aynı fırça darbesiyle, tıpkı pigmentle yapılmış iki tabloyu görmek, harikulâde bir şeye tanıklık etmek gibi” diyor.
FREKSLERİN KEŞFİ MOZAİKLERİ DE TETİKLEDİ
Kazı alanı, sadece fresklerle hudutlu değil. 2022 yılında, guilloche desenleri ve Süleyman düğümü motifleriyle bezenmiş büyük bir mozaik ortaya çıkarıldı.
2023’te ise bugüne dek Britanya’da keşfedilmiş en sağlam Roma mozolesi kalıntılarına ulaşıldı.
Fresklerin ve mozaiklerin sanatsal niteliği, Roma İmparatorluğu’nun Batı eyaletlerinde bile ne derece şık bir estetik anlayışa sahip olduğunu gözler önüne seriyor. Tıpkı vakitte, periyodun iş gücü ve ustalık marifetlerinin seviyesine dair somut datalar sunuyor.
