Bakû-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı kapatılabilir mi? ‘Yüklü miktarda tazminatla karşılaşılır’
Geçtiğimiz cuma günü Meclis’te yapılan Gazze oturumunda muhalefetten birtakım milletvekilleri iktidara, “Bakû-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı’nı kapatın” diye seslendi. İsrail jetlerinin kullandığı petrolün bu çizgi üzerinden tedarik edildiği tez ediliyor. Kimi emekli diplomatlar da toplumsal medya üzerinden ‘hattı kapatın’ daveti yaparken, Cumhuriyet, bu çizginin kapatılmasının mümkün olup olmadığını, sınır aracılığıyla İsrail’e petrol gidip gitmediğini, mevzuyla ilgili resmi açıklamaları inceledi. Güç uzmanı Dr. Mühdan Sağlam da Cumhuriyet’e bilgi verdi.
İsrail’in Filistin coğrafyasındaki katliamları 7 Ekim 2023’ten bu yana artarak sürüyor. Ortadan geçen yaklaşık iki yıllık müddette Türkiye, İsrail’deki büyükelçisini çekti. Katliamların 8. ayında, İsrail ile olan ticaretin büsbütün durdurulduğu açıklandı. Ağustos ayında ise İsrail irtibatlı gemilerin trafiğine ‘kısıtlama’ getirildi. Muhalefet ise İsrail’le ticaretin çeşitli orta yollarla devam ettiğini ileri sürüyor. Bu çerçevede son olarak Bakû-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Çizgisi (BTC) gündeme geldi.
‘JET YAKITI OLUYOR’
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) 29 Ağustos’ta yapılan Gazze oturumunda, DEM Parti Kocaeli milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, sandalyesinden kalkarak, BTC üzerinden İsrail’e petrol gittiğini, bu petrolün Filistin’i bombalayan jetlerin yakıtı olduğunu öne sürdü. Yeni Yol Küme Başkanvekili Selçuk Özdağ da iktidara, “İsrail’in savaş uçakları için kullandığı yakıt başta olmak üzere, Azerbaycan’dan ithal edilip Türkiye üzerinden sevk edilen Azerbaycan petrolünün sevkiyatını mı durdurdunuz” diye seslenirken, Yeniden Refah Partisi Genel Lideri Fatih Erbakan, “Bu petrol boru çizgisinin ivedilikle kapatılması, petrol sevkiyatının durdurulması gereklidir” kelamlarını kullandı. CHP Genel Başkanı Özgür Özel, konuşmasında bu konudan bahsetmezken, İYİ Parti Genel Lideri Müsavat Dervişoğlu ise üstü kapalı biçimde, “Ben ‘ümmetin lideri’ diye meydan meydan gezenlerin varil başına alınan komiteden artık usanmasını istiyorum” açıklamasını yaptı.
PETROL İSRAİL’E GİDİYOR MU?
Peki petrol, bu çizgi üzerinden diğer ülkelere nasıl gidiyor? BTC 2006 yılında, Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye işbirliğinde açıldı. Çizginin BP, SOCAR, Chevron, Statoil, GIOC, TPAO, Eni, Total S.A., Itochu, Inpex, ConocoPhillips, Hess Corporation üzere birçok milletlerarası ortağı var. Sınırın işletmecisi BP, Türkiye transit ülke pozisyonunda. Azerbaycan petrolü, boru sınırı aracılığıyla Bakû’den Ceyhan’a geliyor ve buradaki limanda tankerlere yükleniyor. Tankerler vasıtasıyla, Akdeniz üzerinden başka ülkelere ticareti sağlanıyor. Kimi muhalif isimler, Azerbaycan petrolünün en büyük alıcılarından birinin İsrail olduğunu, bu çizgi açık hayli İsrail’in petrole ulaşmakta sorun yaşamadığını söylüyor. Ticaret Bakanlığı ise konu geçtiğimiz Kasım ayında gündeme geldiğinde BTC’nin işletmesinin memleketler arası anlaşmalarca belirlendiğinin altını çizerken, “Petrolü BTC üzerinden taşıtarak (Ceyhan’daki) Haydar Aliyev Limanı’ndan dünya pazarlarına satışını yapan şirketler, Türkiye’nin İsrail’e yönelik ticarete son verme kararına hürmet duymuş ve teslim noktası İsrail olan rastgele bir yükleme gerçekleşmemiştir” açıklamasını yapmıştı. Yani Bakanlık, BTC ile Akdeniz’e taşınan petrolün İsrail’e gitmediğini söz etmişti. Pekala durum nitekim bu türlü mi? İsrail’in Haaretz gazetesi Haziran ayında yaptığı araştırmada, resmi dataların bu tarafta olduğunu kaydetse de, ticaretin üçüncü ülkeler aracılığıyla sürdüğünü belirtmişti. Haaretz, büyük ticari şirketlerin petrolü satın aldığını ve İsrail’e sattığını yazmıştı.
‘AĞIR TAZMİNAT YÜKÜYLE KARŞILAŞILIR’
Peki bu türlü bir tabloda BTC kapatılabilir mi? TEPAV Güç ve İklim Değişikliği Çalışmaları Merkezi Yöneticisi Dr. Mühdan Sağlam’a göre bu hiç kolay değil. Çizginin tek sorumlusunun Türkiye olmadığını anımsatan Sağlam, sadece zorlayıcı sebep, yani zelzele ve akın üzere durumlarda sınırın kapatılabileceğini söylüyor. Sağlam, Türkiye’nin bu sebepler dışında çizgisi tek taraflı kapattığı takdirde hem yüklü ölçüde tazminat ödemek zorunda kalacağını hem de böylesi milletlerarası mutabakatlardan dışlanacağını ifade ediyor. İYİ Parti Memleketler arası Bağlantılar Lideri Ahmet Kamil Erozan da Meclis’teki oturum sonrası, “(Hattı kapamanın) Söylemesi kolay, yapması güç. Bunu yapacak olursak Azerbaycan bizi tahkime götürür ve ceza ödemeye mahkum oluruz. İsrail’in günümüz şartlarında stratejik ortağı pozisyonuna gelen Azerbaycan’ın uğrayacağı gelir kaybı da cabası” demişti. CHP Genel Lider Yardımcısı Namık Tan da Şubat ayında yaptığı paylaşımda, Türkiye ile Azerbaycan’ın stratejik iştirakinde BTC’nin kıymetli bir öge olduğunu kaydetmişti.
