Antakya’nın tarihi dokusu yok ediliyor: Tarihe kepçe darbesi!
Restoratörler, mimarlar ve sanat tarihçileri Antakya’dan tabir yerindeyse “İmdat” daveti başlattı.
Son altı gün içinde, bilhassa gece operasyonlarıyla çok sayıda yapının birer birer “temizlendiğini” söyleyen uzmanlar: “Şu anki bilgilerimize nazaran; Mahallem Otel, Barudi Cafe, Kavinn Otel, Avlu Restaurant, Müzeyyen Restaurant ve Çiçekli Konak Butik Otel, birinci etapta yıkılan yapılar oldu. Asi Nehri’nin Saray Caddesi tarafında ayakta kalabilmiş yapılar da maalesef artık yok” açıklamasını yaptı.
Antakya Kentsel Sit Teşebbüsü kaleme aldığı açık mektupta ise şu sözlere yer verdi: “17 Eylül’de gelen bir ‘imdat’ daveti; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Antakya ziyareti öncesinde etrafın ‘düzenli’ görünmesi uğruna, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından bir karar alındı ve harap görünüm veren tüm yapıların kaldırılması için kollar sıvandı.”
Deprem sonrası Antakya’nın tarihi merkezinde de ağır bir tahribat olduğunu tüm Türkiye olarak biliyoruz.
Tarihi Antakya kentiyle özdeşleşmiş olan avlulu konut dokusu içindeki sokaklar, üzerlerine yıkılan duvarlar nedeniyle yürünemez hale gelmişti lakin birden fazla tarihi yapılar orta hasarlı olarak kurtarılmayı bekliyordu.
Açıklamada, “Antakya’yı Antakya yapan en az 150 yıllık tarihi doku, ağır hasar almıştı lakin ayağa kaldırılabilecek çok sayıda orta hasarlı yapı hâlâ ayakta ve kurtarılabilecek durumdaydı” cümlesinin altını çizen uzmanlar şöyle devam ediyor: “2023 yılının haziran ayında Kültür ve Turizm Bakanlığı yöneticileri, tarihi dokudaki konutların yüzde 80’e yakın kısmını, sanat yapıtı niteliğindeki ahşap ve taş elemanların ayıklanmasına müsaade vermeden, uzmanların ve mahallî halkın şiddetle itiraz etmesine karşın, üstelik kepçelerle ortadan kaldırdı. Ağır gayretler ve uzmanların ikna diplomasisi sayesinde, geriye kalabilen az sayıda orta hasarlı tarihi konut yıkımdan kurtarılabildi.
Aradan geçen üç yıla yakın vakit içinde, Antakya bütününde yeni konut alanlarının imaline odaklanılmışken, tarihi dokunun rehabilitasyonu için gerekli bütçelerin ayrılması bir öncelik olamadı. Yavaş ve ihtimamla ilerlemesi gereken onarım süreçlerinde projeler büyük ölçüde ortaya çıkmaya başlamıştı. Tarihi dokunun uygunlaştırılması çalışmaları, betonarme TOKİ konutları yapmaktan değişik süreçlerdir. Yavaş, ihtimamlı, taş taş işlenerek, var olan materyalleri yeniden tıpkı yerlerinde kullanarak “iğne oyası” üzere ilerlemeyi gerektirir. 150 yıllık Osmanlı konut dokusundan bugüne kalabilmiş olan izleri “mıntıka temizliği” yaparak yok etmek, büyük bir yanılgıdır. Tarihe hürmet, geçmişten kalabilmiş izleri korumakla olur. Paklık ismine yapılmakta olan süratli, hoyrat operasyon, daha fazla yapı yok olmadan, hemen durdurulmalıdır.”
‘AYAKTA TUTULMASI ŞART!’
Konuyla ilgili gazetemize açıklama yapan Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, “Ancak statik açıdan çok makus durumdaki yapılar en son deva yıkılabilir” diyor ve ekliyor:
“Örneğin, benim çalıştığım bir cami vardı, duvarları yerinde duruyorda ancak projedeki mühendis yıkılmasını önerdi. Ama o mühendis, bizim görevimiz ise tarihi dokuları ayakta tutmak ve ayakta tutabilmek için tüm çalışmaları pahalandırmak. Bunun için bu mevzuda uzman olmak gerekli. Karar bir mühendise bırakılamayacak kadar değerli. Kelam konusu olan tarihi belleğimiz.”
