ABD-Çin arasındaki ekonomik gerilim sürüyor: ‘Refah kaybına yol açacak’
Yılmaz, “Refah kaybına yol açacaktır. Tekrar vergiler sonrası fiyatların yükselmesi dünyada ülkeler ortasında farklılaşan düzeylerde enflasyon oranlarının artmasına ve üretim düzeylerinin düşmesine neden olacaktır” dedi.
ABD Başkanı Donald Trump, 2 Nisan’da “karşılıklı tarifeler” kapsamında Çin’e ek yüzde 34 gümrük tarifesi getireceğini açıkladı. Çin, ABD’nin tarife artışına reaksiyon göstererek, yüzde 34’lük tarife artışına karşı tıpkı oranda ek tarife uygulayacağını duyurdu. Lider Trump da buna karşılık, Çin’in, karşılıklı tarifelere misilleme olarak getirdiği yüzde 34 ek tarife artışını geri çekmediği takdirde yüzde 50 ek tarife daha getireceğini bildirdi.
Çin, Trump’ın ek tarife tehdidine de birebir oranda karşılık vererek ABD’den ithal eserlere gümrük tarifesini yüzde 84’e yükselttiğini ilan etti. İki ülke ortasında başlayan tarife restleşmesi sonucunda ABD, Çin’e uyguladığı gümrük tarifesini evvel yüzde 125’e, akabinde yüzde 145’e kadar çıkardı. Washington idaresi, öteki ülkelere getirdiği ek tarifeleri 90 gün ertelerken Çin’e yönelik tarifeler yürürlüğe girdi. Çin Devlet Kuruluna bağlı Gümrük Tarife Komitesinden yapılan açıklamada ABD’ye yönelik gümrük tarifesinin yüzde 125’e yükseltildiği duyuruldu.
‘İŞLER UYGUNA GİTMEYECEK’
Halihazırda devam eden ABD-Çin tansiyonunun dünyayı ve Türkiye’yi nasıl etkileyeceği merak konusu oldu. TEPAV Merkez Yöneticisi Prof. Dr. Hakkı Hakan Yılmaz, mevzuya ait görüşlerini Cumhuriyet’e aktardı. Yılmaz, “Trump’la birlikte işlerin düzgüne gitmeyeceği açık. Bu vergiler, son yıllarda eşi gibisi görülmemiş bir gümrük yükü artışına ve sonuç olarak da milletlerarası ticaret alakaları ve tedarik zincirleri alanında değişikliklere yol açacaktır. Mal ve hizmet maliyetlerindeki artış nedeniyle fiyatların yükselmesi ve yahut kısmi olarak karların düşmesi açık. Lakin üretici rantı oluşacağı da ortada” dedi. Tüketim sepetlerindeki mal ve hizmetlerin fiyatının artacağını söyleyen Yılmaz, “Refah kaybına yol açacaktır. Yeniden vergiler sonrası fiyatların yükselmesi dünyada ülkeler ortasında farklılaşan düzeylerde enflasyon oranlarının artmasına ve üretim düzeylerinin düşmesine neden olacaktır. Beni kaygılandıran temel bir husus ülkelerin misilleme siyasetleri ile tanımlara korumacılık telaşı ile karşılık vermesi dünya siyaseti açısından yeni kırılmalara yol açacaktır. Bu ise ikinci evrede kaçınılmaz olarak artan tansiyonun ülkelerin güvenlik ve savunma harcamalarına daha çok kaynak ayırması manasına da gelecektir” sözlerini kullandı.
‘HEM RİSK, HEM FIRSATLAR MEVCUT’
Türkiye’nin nasıl etkileneceğine yönelik soruyu yanıtlayan Yılmaz, “Türkiye belirsizliklerin daha ağır olduğu bir periyoda girmekte ve ister istemez makroekonomik yapısallarımızdaki meseleler (büyüme, enflasyon, bozulan kamu maliyesi, cari açığın finansman kalitesinin düşmesi, işsizlikte beklenen artışlar) nedeniyle kırılganlıklarını artırmakta. Bunlar ise hem siyasi olarak hem de ekonomik olarak yeterli yönetilmesi gereken bir periyoda girdiğimiz manasına gelmektedir. ABD ile geçmişte Trump periyodunda olduğu üzere ani gerginlikler yaşanması, iktisatta dalgalanmanın çok daha büyük olması manasına gelmekte. Bunu âlâ yönetilmesi ve proaktif siyasetlerin uygulanması gereken bir periyot olarak görmek lazım. Sonuç olarak bu çok bilinmeyenli denklem içinde Türkiye-ABD ticareti için hem risk hem fırsatlar mevcut. ABD’nin Çin ve AB ile mümkün tansiyonu sonucunda Türkiye’de araba, sağlam tüketim malları üzere kesimlerin önü açılabilir” diye konuştu.
‘YABANCI YATIRIMCI İÇİN OLUMLU HAVA YOK’
Yabancı yatırımcının Türkiye’ye bakışının değişmesi için olumlu hava olmadığını vurgulayan Yılmaz, “Olumlu hava ekonomik programın başarısına ve siyasetteki belirsizliklerin yönetilebilir gözükmesine bağlı. Bu hususta temel sorun alanları; siyaset ve siyasetin iş yapma biçimini getirdiği belirsizlikler, kurumlara yönelik müdahaleler, maliye siyaseti konusundaki korkular ve ikinci kuşak reformların ertelenmesidir (ihale kanunu, KİT’ler ve KOİ projeleri başta olmak üzere biriken risklerin yönetilmesi, demokrasinin kalitesi ve adalet sistemi, iktisat idaresinin süratle yanıt verecek yetenekte güçlendirilmesine yönelik yönetimsel ıslahatlar gibi). DPT gibi bir kurumu ortadan kaldırmak suretiyle, oradaki uygulamalı siyaset oluşturma deneyimi ve birikimi ile akademik aklı yok ettiğimiz için ne kadar dizimizi dövsek azdır” tabirlerini kullandı.
‘İKİ TARAF DA ZİYANLI ÇIKACAK’
Yılmaz, “Gerilimden ABD’nin mi Çin’in mi daha yarar görerek çıkacağına” ait soruya ise “İki taraf da bu işten günün sonunda ziyanlı çıkacak” cevabını verdi. Yılmaz, “Kısa periyotta iç siyasette Trump’a avantaj sağlaması ve iç üretim tesiriyle ABD daha avantajlı görülmekte. Fakat orta ve uzun vadede çok net hem ABD içinde fiyatların yükselmesi hem de ABD’nin varlıklarına atfedilen kıymet ve inancın (finansman kısmında) azalmasıyla ABD kıymetli kayıplar yaşayacaktır. Çin açısından ise ABD’ye yapmış olduğu ihracatın azalması, dolayısı ile gelirlerin düşmesi dolayısı ile büyümenin besbelli yavaşlaması sonucu yaşanacaktır. Ancak orta vadede Çin bu durumu aşmak için yeni arayışlara girecek şayet başarılı olursa ABD’ye olan bağımlılığını azaltmış olacaktır. Lakin orta ve uzun vadede de Çin üretim azalmaları ve işsizlik nedeniyle bir kayıp içinde olacaktır” dedi.
‘YA ORTALIK KARIŞACAK, YA DA FIRTINA SÜRAT KESECEK’
Trump’ın kelam konusu agresif tutumunu da kıymetlendiren Yılmaz, şu tabirleri kullandı:
“Trump’ın tarife hesabının mantığına baktığınızda hesap bakkal hesabı niteliğinde. Belirli ki Amerikan hükümeti uzun devirli global gümrük tarifeleri listelerini baş yorup karşılıklılık prensibine nazaran bir hesaplama falan yapmamış. Yaptığı kolay olarak Amerika’nın ilgili ülkeye dış ticaret açığını, ilgili ülkeden yaptığı ithalata bölmek ve buradan kısa vadeli bir yaklaşımla, kimi parametleri ve eşik düzeyler tartışmalı bir tarife listesi çıkarmak. Bu Amerika’daki akademik akla ve siyaset geliştirme geleneğine hayli uzak bir durum. Yapılmaya çalışılan şey kolay bir oyun kuramı yaklaşımında pazarlık gücünü artırmak. Lakin yeniden de açıklamakta zorlandığımız alanlar dolayısı ile bu rasyonel gözükmeyen yaklaşımı daha uygun anlamak için gelecek 3 içinde yaşanacak gelişmelere bakmak gerekiyor. Ortalık ya daha çok karışacak ya da fırtına sürat kesecek.”
