Bilim insanlarından tarihi keşif: Dünyanın ilk pandemisinin nedeni bulundu

M.S. 541–549 yılları ortasında Bizans İmparatorluğu’nu sarsan ve on milyonlarca kişinin vefatına yol açtığı düşünülen Justinianus Vebasının nedeni nihayet bilimsel olarak kanıtlandı. Florida Üniversitesi’nden bilim insanları, Ürdün’ün Jerash kentindeki toplu mezarda Yersinia pestis bakterisinin genetik izlerini ortaya çıkardı. Bu bulgu, yazılı kaynaklarla hudutlu kalan anlatılara birinci kere biyolojik doğrulama sağladı.

1.500 YILLIK GİZEM ÇÖZÜLDÜ

Justinianus Vebası, Bizans İmparatoru I. Justinianus devrinde başlayarak Doğu Akdeniz’e yayılan ve tarihte kayda geçen birinci pandemi olarak biliniyor. 541’den 549’a kadar süren bu salgın, Bizans’ın siyasi ve ekonomik gücünü sarsmış, sonraki yüzyıllarda imparatorluğun zayıflamasına yol açan faktörlerden biri olmuştu.

Araştırmacılar, Jerash’ta keşfedilen toplu mezardan alınan örneklerde vebanın etkeni Yersinia pestis’in direkt genetik ispatına ulaştı. Çalışmanın başyazarı Rays Jiang, “Yüzyıllardır yazılı kaynaklara dayanıyorduk. Artık elimizde bu pandemiyi biyolojik olarak doğrulayan birinci genetik pencere var” dedi.

PANDEMİLERİN KÖKENİNE YENİ BAKIŞ

Bilim insanları, bu bulgunun sırf tarihî bir detay olmadığını, tıpkı vakitte pandemilerin nasıl ortaya çıktığını ve neden tekrarlandığını anlamak açısından da kritik olduğunu belirtiyor. Çalışmaya nazaran, veba salgınları tek bir kökenden değil, farklı bölgesel odaklardan bağımsız biçimde ortaya çıktı.

Araştırmacılar, “Bu keşif, vebayı sadece geçmişe ilişkin bir olay değil, ekolojik ve çevresel şartlarla şekillenen kalıcı bir zoonoz olarak tekrar tanımlıyor” sözünü kullandı.

VEBA HÂLÂ YAŞIYOR

Her ne kadar tarihte kalmış üzere görünse de Yersinia pestis bugün hâlâ dünyada sirkülasyonda. ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi (CDC), vebanın günümüzde de Asya, Afrika ve ABD’nin birtakım kırsal bölgelerinde az lakin kalıcı halde görüldüğünü belirtiyor.

Geçtiğimiz Temmuz ayında Arizona’da bir kişi pnömonik veba nedeniyle hayatını kaybetti. Bu, 2007’den bu yana ABD’de görülen birinci mevt olayı oldu. Akabinde Kaliforniya’da, kamp sırasında pire ısırığı sonucu enfekte olduğu düşünülen bir bireyde veba olayı tespit edildi. CDC’ye nazaran antibiyotiklerle tedavisi mümkün olan bu hastalıkta, tedaviye geç kalınması vefat riskini artırıyor.