82. Venedik Festivali son buluyor: Bitkilerin iç sesi, doğanın ritmi…
Bu yıl o kadar çok hoş sinema izledik ki Venedik’te, 2025 seçkilerinin inanılmaz bir seviyeye ulaşarak beklenmedik bir tepe oluşturduğunu, en serinkanlı eleştirmenler bile kabul ediyorlar artık.
Bu derece ağır sinemasal lezzetlerini bir bir tattıktan sonra, farklı boyutlarıyla heyecan uyandıran, derin manalar içeren hususlarıyla da gündemin en karanlık, en acil meselelerine el atan özgün sinemalar ortasında ödül listesi oluşturmanın zahmetinden kelam ediyorduk ki… Son gün gelen bir sinema, yarış ortamını daha da kızıştırdı.
Macar sinemasının özgün ismi, bayan direktör İldikó Enyedi (1955), “Sessiz Dost” isimli sinemasında, beklenmedik bir şiirsellik içeren yumuşak sinema lisanı eşliğinde, son derece önemli bilimsel ve felsefi bahislere da el atmış. Aslında, izleyicisini, hemcinslerimize ve içinde yaşadığımız tabiatın farklı fertlerine, farklı gözlerle, dikkatle bakmaya davet ediyor herkesi.
Duyamadığımız seslere de kulak vermeye çağırıyor hepimizi. Bitkilerin iç sesinden dem vuruyor, insanoğlunun çatlak seslerine dikkatimizi çekiyor natürel ki bu ortada…
ULU BİR AĞAÇ
Duyamadığımız, aslında kulak vermek istemediğimiz birçok şey üzere, genelde pek de umursamadığımız, halbuki temelde varoluşumuzu borçlu olduğumuz ağaçların, çiçeklerin, otların iç sesini dinlemeye, cinsel hayatlarının bilmediğimiz titreşimlerini duyumsamaya davet ediyor hepimizi.
“Sessiz Dost”, tabiatın karmaşık çok renkli görünümü gerisindeki iç ahengin altını ne de hoş çiziyor! Şaşırıp hayran kalıyoruz…
Filmin başkarakteri olan sessiz dostumuz, ulu bir ağaçtır. Çoğumuzun tanımadığı ismiyle, Gingko ağacı. Mabet ağacı da denirmiş. Kışın yapraklarını döker, uzunluğu 20 metreyi aşarmış. Uzakdoğu vatandaşıymış.
İldikó Enyedi, bu ansiklopedik bilgileri tamamlıyor: Gingko ağacı yaman bir bir gömzlemcidir de! Kahramanımız, Asya’dan gelip Almanya’ya sığınmış ve burada kök salmayı becermiştir. Bir üniversitesinin bahçesinde büyüyüp serpilmiştir. Yaklaşık 120 yıldır, önünden gelip geçen insanoğullarını (ve natürel ki birinci vakitler sayıları az olan insankızlarını da) dikkatle gözlemlemektedir. Değişen, dönüşen yanlarını bir araştırmacı titizliğiyle not düşmeyi sürdürmektedir. Biz onun sesini duyamazken, o müşahedelerini bizimle cömertçe paylaşır.
O güzelim gingko ağacı, beyninlerimizdeki nöronların devinimlerini, her vakit bir mana içerdiğinden kuşku duyduğu kaotik danslarını, lisana getirdikleri kanıları, sergiledikleri çelişkili alışkanlıkları, her müşahedesini kayda geçirip durmaktadır usanmadan.
MİZANSEN USTALIĞI
İldikó Enyedi, “Sessiz Dost” ile beklenmedik bir muvaffakiyete daha imza atıyor. Tek sevişme sahnesi bile çekmeden, sinemanın tek karesinde bile, ortalarında Tony Leung ile Léa Seydoux’nun bulunduğu başarılı oyuncularını cinselliklerini hissettirmeye davet etmeden son derece erotik bir sinema gerçekleştirme cambazlığı, daha doğrusu mizansen ustalığı bu muvaffakiyetin ismi.
Bir ağacın da nefes alıp verdiğini bilenler herhalde çoğunluktadırlar. En azından, ormanların havayı temizlediğini duyup öğrenmiştik. Pekala ağaçların nefes alma ritmi nedir? Bizler dakikada yaklaşık 16 sefer soluk alıp verirken, ağaçlar gün de bir defa nefes alıp verirlermiş.
DİPNOT GEREKSİZ!
Altın Aslan’ın bacaklarını koparıp dört sineması birden ödüllendirmek keşke mümkün olsaydı. İşte, alfabetik sıraya nazaran kare aslarım (ya da aslanlanlarım): Kaouther Ben Hania, İldikó Enyedi, Yorgos Lanthimos ve François Ozon…
Ancak unutulmasından ıstırap duyacağımız direktörler de en azından öbür bir kare oluşturuyor: Olivier Assayas, Park Chanwook, Jim Jarmush ve Paolo Sorrentino.
Jokerler de eforu…
