Sağlık sisteminin görmediği yüzler: Refakatçiler
Cumhuriyet’e konuşan Türkiye Psikiyatri Derneği’nden Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Kolu Öğr. Üyesi Doç. Dr. İrem Ekmekçi, refakatçiliğin bireyin gündelik ömür tertibini bozan ve ağır duygusal yük getiren bir süreç olduğuna dikkat çekerek “Klinik gözlemlerimde de sıkça rastladığım üzere en yaygın yansılar; dert, çaresizlik, suçluluk duygusu, öfke ve tükenmiş hissi. Bununla birlikte birtakım bireyler bu süreci, aile bağlarını güçlendiren ve dayanışmayı artıran bir tecrübe olarak da yaşayabilmekte” dedi.
‘STRES BOZUKLUĞU GELİŞTİRME RİSKİ YÜKSEK’
Hasta yakını olmanın getirdiği gerilim, tasa ve tükenmişlik belirtilerine değinen Ekmekçi, “Stres birden fazla vakit bedensel ve ruhsal belirtilerle kendini gösterir. Daima yorgunluk, uyku ve iştah düzensizlikleri, dikkat problemleri, huzursuzluk, toplumsal geri çekilme ve ümitsizlik, tükenmişlik ve depresif belirtilerin habercisi olabilir” tabirlerini kullandı. Refakatçilerde travma sonrası gerilim bozukluğu gelişme riskinin yüksek olduğuna değinen Ekmekçi, “Özellikle ağır bakım üzere ömürle mevt ortasındaki bilinmeyen süreçlerde bu risk artmakta. Ani krizler, çaresizlik ve uzun müddetli belirsizlik, travmatik bir tecrübeye dönüşebilir” diye konuştu.
‘RUHSAL YÜKÜ ARTIRABİLİR’
Ekmekçi, refakatçilerin hastane ortamında karşılaştığı zorlukları şu formda anlattı: “Refakatçiler çoğunlukla uyku yetersizliği, hijyen meseleleri, beslenme düzensizlikleri ve hasta hakkında kâfi bilgiye ulaşmada zahmet yaşar. Bu şartlar, ruhsal yükü artırarak ahenk sürecini daha da zorlaştırır” Refakatçiye yönelik ruhsal dayanak sistemlerinden bahseden Ekmekçi, “Bu kapsamda Konsültasyon-liyezon psikiyatrisi (KLP) den bahsetmem gerek. KLP, genel tıp alanları ile psikiyatri ortasında köprü kuran ve hem hastaların hem de hasta yakınlarının ruhsal gereksinimlerini ele alan psikiyatrinin bir alt disiplini. Bu bağlamda refakatçilere kriz müdahalesi, psikoeğitim ve danışmanlık üzere dayanaklar sunulabilir” tabirlerini kullandı.
‘ÖNEMLİ BİR EKSİK’
Türkiye’de KLP ünitelerinin şimdi yaygın olmaması nedeniyle bu hizmetlere erişimin sonlu olduğuna dikkat çeken Ekmekçi, “Refakatçilerin sistematik biçimde psikiyatrik değerlendirmeye yönlendirilmesi, sıhhat hizmetlerinde kıymetli bir eksiklik olarak karşımıza çıkmakta” dedi. Refakatçilik rolünün toplumda ziyadesiyle bayanların üzerinde olduğunu vurgulayan Ekmekçi, “Araştırmalar, bakım verme sorumluluğunun kültürel olarak büyük ölçüde bayanların üzerinde olduğunu gösteriyor. Bayanlarda tükenmişlik, iş-yaşam istikrarı meseleleri ve ekonomik kayıplar bu nedenle daha görünür hale gelmektedir” diye konuştu.
