Deniz Doğruyol’un ‘Bir Kere Oldum, Bin Kere Doğdum’ sergisi, Ataköy Baruthane’de: İhtiyacımız olan umut
İstanbul’un simge yapılarından birisi olan, Ataköy Baruthanesi, 7 Ağustos’ta ziyarete açılan bir standa mesken sahipliği yapıyor: “Bir Defa Oldum, Bin Defa Doğdum”.
Küratörlüğünü Ceylân Önalp’in üstlendiği stant, sanatçı Deniz Doğruyol’un kâğıt hamuru (papier-mâché) tekniğiyle ürettiği heykellerden oluşuyor. Stant, 25 Ocak’a kadar ziyaret edilebilecek.
SORGULAMA ALANI
Sergi, iki kata yayılıyor. Lakin ziyaretçilerin en çok vakit geçirdiği alan, plastik sanatların edebiyatla bir ortaya geldiği, mitolojik ögelerin esintilerinin hissedildiği, detayların derinliğinde kaybolunan, yekpâre bir çalışmanın olduğu birinci kat. Doğruyol’un, Ataköy Baruthanesi’nin taş duvarları ortasına yerleştirdiği figürler; kayıp, dönüşüm ve yine doğuş temalarıyla ferdî bir sorgulama alanı yaratıyor.
Kendinizi unuttuğunuz yerde kendinize sarıldınız mı? Doğruyol, başlangıçta size bu soruyu sorduruyor. Ve peşini bırakmıyor: Umudunuzu ve niyetinize sıkı sıkıya sarılıp sarılmadığınızı düşünmeniz için size alan tanıyor.
MUM, DİLEK AĞACI, KÂĞIT TUZLUK
Sergi ziyaretiniz boyunca, size ritmik bir ses eşlik ediyor: Anne karnındaki bir bebeğin kalp atışları… Bu ses, Doğruyol’un “kayıp, dönüşüm ve tekrar doğuş” temalarını izleyiciye aktarmak için değerli bir rol üstleniyor. Zira her kalp atışı; geçmişten kalan lakin artık işe yaramadığı düşünülen eşyalarla sanatkarın ellerinde yeni bir forma, yeni bir vücuda dönüşen bozulmuş nesneler, kırık modüllerle bütünleşiyor. Stant sizi birebir vakitte hem çocukluğunuza hem de şamanik bir ritüelin tam ortasına götürüyor. Çocukken hepimizin elinde yer eden “kâğıt tuzluk” ve bir dilek ağacı, birinci katın tam ortasında sizleri bekliyor. Burada ister kâğıttan tuzluktan size çıkan sözcüğü, isterseniz dileğinizi bir kâğıda yazıp dilek ağacına asabiliyorsunuz. Ve standın sonunda, dilek mumları sizi karşılıyor.
Alt katta ise epeyce sade, lakin derinlikli bir yerleştirme bulunuyor. Dilek ağacının köklerinden doğan bir ışık huzmesi, size masmavi bir okyanusu hissettiren büyüklü küçüklü gemilerin sonsuz seyahatine davet ediyor.
Sergi, baskılandığımız ve sindirildiğimiz son periyotlarda muhtaçlığımız olan umudu bize aşılama yoluna girişiyor. Tüm karanlıkların biteceğini, ışığın yine yükseleceğini ve küllerimizden tekrar doğacağımız bir umudu…
YAŞAMANIN YANKISI
Küratör Ceylân Önalp, Deniz Doğruyol’un işleriyle kurduğu bu içsel kozmosu, Carl Jung’un arketip kuramıyla da bağ kurarak ilerlediğini belirtiyor. “Sergi, kişisel olanla kolektif olanın kesiştiği bir eşikte duruyor. Her figür, bilinçdışının içinden gelen bir gölge, bir çocukluk yankısı ya da bastırılmış bir hafıza gibi” diyor. Önalp şöyle devam ediyor: “Jung’un ‘gölge’ dediği alan, bastırdığımız ya da görmezden geldiğimiz kesimimiz. Fakat birebir vakitte yaratımın ve dönüşümün de kaynağı. Doğruyol’un işleri, izleyiciyi bu gölgeyle müsabakaya davet ediyor; yargılamadan, ivedi etmeden, korkutmadan. Zira lakin gölgemizi kabul ettiğimizde, kendimizi bütün hâliyle görebiliriz.”
Sergideki ışık oyunları da anlatılmak istenenin bir kesimi. Heykellerden yansıyan gölgeler, her bir yapıtta izleyicinin iç dünyasında birer pencere açma misyonu üstleniyor, yüzleşmeye itiyor. Önalp bu durumu şöyle anlatıyor: “Gölgeyle yüzleşmek kolay değildir zira gölge, tıpkı vakitte cüret, içsel güç ve yaratıcı potansiyel barındırır. Münasebetiyle bu stant, sırf sanatkarın iç dünyasını görünür kılmıyor, birebir vakitte ziyaretçiyi kendi iç sesine kulak vermeye çağırıyor. Bu yüzden stantta klasik manada eser künyeleri yerine, sanatkarın el yazısıyla duvarlara yazılmış kısa cümleler ve sözler yer alıyor. Bu cümleler bir çeşit şahsî mantra üzere davranıyor; açıklama yapmıyorlar, yol gösterici de değiller. Lakin bazen tam da gereksinim duyduğumuz yerde bir yankı yaratıyorlar.
