Güneş Sistemi’nin galaktik seyahati: Dünya nasıl soğudu?
Dünya’nın iklimini sırf Güneş ya da atmosfer değil, uzayın derinliklerinden gelen tesirler de şekillendirebilir. Nature Astronomy’de yayımlanan yeni bir çalışmaya nazaran, Güneş Sistemi’nin galaksimiz Samanyolu içindeki hareketi sırasında rastladığı ağır bir yıldızlararası gaz bulutu, kollayıcı heliosferi daraltarak Dünya’nın uzaydan gelen radyasyona açık hale gelmesine ve hasebiyle soğumasına neden olmuş olabilir. Üstelik bu müsabaka, insan evrimini bile etkilemiş olabilir.
GÜNEŞ SİSTEMİ’NİN GALAKTİK YOLCULUĞU
Güneş, Samanyolu’nun merkezinde bir yörüngede dönerken birebir vakitte galaktik düzlemin üstüne ve altına dalgalı bir biçimde hareket eder. Bu seyahat sırasında Güneş Sistemi, farklı yoğunluktaki yıldızlararası ortamlardan geçer. Araştırmacılar, geçmişte bu türlü bir bulutla yaşanan çarpışmanın Dünya’nın iklimini kıymetli ölçüde etkilediğini öne sürüyor.
HELİOSFER: GÖRÜNMEZ KALKAN
Güneş, gezegenleri yıldızlararası ortamın tesirlerinden koruyan daima bir yüklü parçacık akışı – yani güneş rüzgarı – yayar. Bu akış, Güneş Sistemi etrafında bir baloncuk oluşturur: heliosfer. Lakin Güneş daha ağır bir yıldızlararası bulutun içinden geçtiğinde, bu baloncuk daralabilir ve gezegenler, bilhassa Dünya, dış uzayın tesirlerine daha açık hale gelir.
SOĞUMAYA NEDEN OLAN GALAKTİK TEMAS
Araştırmacılar, yaklaşık 2 milyon yıl evvel Güneş Sistemi’nin Local Lynx of Cold Cloud isimli ağır bir soğuk gaz bulutunun içinden geçmiş olabileceğini belirtiyor. Bu bulutun yoğunluğu, heliosferin küçülmesine ve uzaydan gelen nötr hidrojen üzere parçacıkların Dünya atmosferine ulaşmasına neden olmuş olabilir. Bu süreç, orta atmosferde ozon katmanının incelmesine ve hasebiyle global soğumaya yol açmış olabilir.
İZOTOPLAR VE JEOLOJİK KANITLAR
Araştırmacılar, bu etkileşimin izlerini Dünya’da bırakıp bırakmadığını anlamak için 60Fe (demir-60) ve 244Pu (plütonyum-244) üzere süpernovalardan gelen izotoplara odaklandı. Bu izotoplar; Antarktika karlarında, okyanus tortullarında ve Ay örneklerinde tespit edildi. Evvelki açıklamalar, bu izlerin yakın bir süpernovadan geldiğini öne sürüyordu. Lakin yeni teori, bu izlerin ağır gaz bulutlarıyla müsabakalarla daha güzel açıklanabileceğini söylüyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE EVRİM BAĞLANTISI
Heliosferin yüzbinlerce yıl boyunca daraldığı periyotlarda Dünya’nın uzaydan gelen radyasyona daha fazla maruz kaldığı düşünülüyor. Araştırmacılar, bu çevresel değişikliklerin Homo sapiens’in evrimini bile etkilemiş olabileceğini öne sürüyor. Bu cins galaktik olayların iklimi etkileyebileceği kanısı, atmosfer modellemeleriyle daha derinlemesine araştırılmalı.
