Panik atakla sanatın birleştiği nokta: Stendhal sendromu nedir?

Bazı beşerler için sanat yapıtları yalnızca görsel bir tecrübe değil, birebir vakitte bedensel bir tepkiye da yol açabilir. Stendhal Sendromu ya da öteki adıyla Floransa Sendromu, “olağanüstü hoşluk karşısında yaşanan psikosomatik bir tepki” olarak tanımlanıyor. Bu ismin bilhassa Floransa’ya gönderme yapmasının nedeni ise kentin Rönesans sanatının başyapıtlarına konut sahipliği yapması.

BELİRTİLER NELER?

Stendhal Sendromu’nun belirtileri şahıstan bireye değişse de ekseriyetle:

• Kalp atışlarının hızlanması
• Baş dönmesi
• Bayılma
• Hatta halüsinasyonlar

gibi fizikî ve zihinsel semptomları içeriyor.

Sendromun ismi birinci kere 1989 yılında ortaya atıldı ve vakit içinde kimi çevreler tarafından sorgulansa da, sanat yapıtları karşısında tıbbi müdahale gerektirecek düzeyde ağır reaksiyonlar veren insanların sayısı az değil.

ADINI NEREDEN ALDI?

Bu ruhsal durum, 19. yüzyılın romantik muharrirlerinden Marie-Henri Beyle’in (bilinen ismiyle Stendhal) kendi tecrübelerinden esinlenerek isimlendirildi. Stendhal, Floransa’daki Santa Croce Bazilikası’nı ziyaret ettikten sonra şu satırları yazmıştı:

Güzel Sanatlar’ın ve tutkuların verdiği ilahi hislerle buluşan bir duyguya ulaştım. Santa Croce’den çıkarken kalp atışlarım düzensizleşmişti, hayat güya içimden çekiliyordu, düşeceğim dehşetiyle yürüyordum.

Bu sözler, Floransa’daki Santa Maria Nuova Hastanesi‘nde vazife yapan Dr. Graziella Magherini’ye ilham verdi. Magherini, Floransa’yı ziyaret eden ve misal psikolojik/fizyolojik krizler yaşayan 106’dan fazla turist üzerinde müşahede yaptı. Tüm bu bireyler, Floransa’daki sanat yapıtlarını gördükten sonra çeşitli akut tepkiler göstermişti.

İlginçtir ki, bu olayların hepsi yabancı turistlerdi, çünkü İtalyan vatandaşlarında bu semptomlara rastlanmadı.

NEDEN BİLHASSA FLORANSA?

2021 yılında European Psychiatry dergisinde yayımlanan bir çalışma, bu sendromun ortaya çıkmasına katkı sağlayabilecek birtakım faktörleri inceledi. Sonuçlara nazaran:

• Yalnız seyahat edenler
• 26-40 yaş aralığındaki bireyler
• Jet lag yaşayan ve seyahat yorgunluğu hisseden kişiler

bu sendroma daha açık olabilir.

Araştırmacılara nazaran:

Sanat tutkunları için Floransa üzere ünlü yapıtların bir ortaya geldiği bir kente varmak, adeta tüm kahramanlarıyla birebir anda tanışmak üzeredir. Bu estetik yoğunluk, Rönesans sanatının özel gücüne işaret eden bir fenomendir.

BENZER BİR SENDROM: PARİS SENDROMU

Floransa’ya has olmayan bu tıp ruhsal reaksiyonlar öteki kentlerde de gözlemlenmiş. Paris Sendromu, uzun bir seyahatten sonra Paris’e ulaşan birtakım insanların yaşadığı baş dönmesi, çarpıntı, nefes darlığı ve hatta psikiyatrik belirtilerle tanımlanıyor.

Bu sendrom birinci olarak 1986 yılında Japon psikiyatrist Hiroaki Ota tarafından tanımlanmıştı.