Kuru incir, fındık, kabuklu fıstık… Aflatoksin tehdidi sandığınızdan daha büyük: ‘Kanser’ alarmı!

Dr. Ayla Ünver Alçay, Avrupa Birliği’nin Besin Güvenliği İkaz Sistemi’nden (RASFF) alınan datalara nazaran, yalnızca Kasım ve Aralık 2024 aylarında Türkiye’den gönderilen besin eserlerine yönelik 69 mikotoksin uyarısı yapıldığını söz etti.

Alçay, bu ikazların büyük bir kısmının kuru incirlerde ağırlaştığını, lakin kabuklu fıstık, yer fıstığı, siyah ayçiçeği çekirdeği ve mısır üzere eserlerin de sıklıkla bu listeye dahil olduğunu belirtti.

“AB ülkeleri bu hususta son derece hassas. Her bir iade, ülkemizin besin eserlerine olan inancı azaltıyor” diye ekledi.

AFLATOKSİN NEDİR?

Aflatoksinin ne olduğunu açıklayan Dr. Alçay, bunun Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus ismi verilen küf mantarları tarafından üretilen bir toksin olduğunu belirtti. Bilhassa sıcak ve nemli iklimlerde yetişen tarım eserlerinde bu toksinin yaygın olarak görüldüğünü söyledi.

“Aflatoksin B1, doğal olarak oluşan en güçlü kanserojenlerden biridir ve uzun mühlet maruz kalındığında karaciğer kanseri başta olmak üzere önemli sıhhat sıkıntılarına neden olabilir” sözlerini kullandı.

TÜRKİYE NEDEN RİSK ALTINDA?

Türkiye’nin iklim koşullarının aflatoksin oluşumunu tetiklediğini tabir eden Dr. Alçay, bu riskin bilhassa hasat sonrası uygulamalardaki eksikliklerden kaynaklandığını belirtti.

“Uygun olmayan kurutma ve depolama kaideleri, nem ve sıcaklık denetiminin yetersizliği aflatoksin oluşumunu hızlandırıyor. Bu durum, hem sıhhat açısından risk oluşturuyor hem de ekonomik kayıplara yol açıyor” dedi.

Türkiye’nin fındık ve kuru incir üzere stratejik tarım eserlerinde yüksek ihracat potansiyeline sahip olduğuna dikkat çeken Dr. Ünver Alçay, “Bu eserlerin global pazarlarda tercih edilmesi, sadece kalitesine değil, güvenilirliğine de bağlıdır” tabirlerini kullandı.

MİKOTOKSİNLER VE TEHLİKELERİ

Dr. Alçay, aflatoksin dışında farklı mikotoksinlerin de sıhhat için tehdit oluşturduğunu belirtti. “Aflatoksin sorunu tek başına bir tehdit değil. Öbür mikotoksinler de önemli sıhhat sorunlarına yol açabiliyor” dedi. Mikotoksinlerin tesirlerini şöyle sıraladı:

• Okratoksin A: Böbrek işlevlerini bozabilir ve kansere neden olabilir.
• Fumonisinler: Hudut sistemi ve karaciğer üzerinde önemli tesirler oluşturabilir.
• Zearalenon: Hormonal bozukluklara yol açabilir.
• Patulin: Bilhassa meyve sularında bulunur ve karaciğer ile böbrek hasarına neden olabilir.

“Bu toksinlerin insan sıhhati üzerindeki tesirleri hafife alınamaz” diyen Dr. Alçay, mikotoksinlerin tarım eserlerinde oluşturduğu risklere karşı daha dikkatli olunması gerektiğini tabir etti.

ÇÖZÜM TEKLİFLERİ VE UĞRAŞ YÖNTEMLERİ

Dr. Alçay, aflatoksinle mücadelede bilimsel ve teknolojik prosedürlerin değerine dikkat çekti. “Gıda güvenliği, sadece eser yetiştirme sürecinde değil, birebir vakitte hasat sonrası ve depolama süreçlerinde de sağlanmalıdır” dedi. Eğitim ve kontrol çalışmalarının artırılması gerektiğini vurgulayan Dr. Alçay, şu önerilerde bulundu:

• İyi Tarım Uygulamaları: Çiftçilere, nem ve sıcaklık denetimi üzere kritik bahislerde bilgi verilmesi.
• Gelişmiş Tahlil Teknikleri: Aflatoksin tespiti için süratli ve gerçek tahlil prosedürlerinin yaygınlaştırılması.
• Doğal Antifungal Unsurlar: Küf oluşumunu engelleyen biyoteknolojik tahlillerin devreye alınması.
• Modern Depolama Sistemleri: Uygun depolama kurallarının sağlanması için yatırımlar yapılması.

“Bu çeşit tedbirler sırf ihracat pazarımızı korumak için değil, birebir vakitte halkımızın sıhhatini garanti altına almak için de gereklidir” diyen Dr. Alçay, aflatoksinle mücadelenin tüm paydaşların iş birliğiyle yapılması gerektiğini söz etti.

Dr. Alçay, Türkiye’nin gıda güvenliğini sağlamak için acil tedbirler alması gerektiğini belirterek “Aflatoksin sorunu, yalnızca sıhhat değil birebir vakitte ekonomik bir krizdir. Halkımızın sıhhatini korumak ve ihracat pazarımızı teminat altına almak için devlet kurumları, çiftçiler ve özel kesim el ele vermelidir” dedi. Ayrıyeten, tüketicilere de seslenerek “Satın aldığınız eserlerin güvenilirliğine dikkat edin ve mümkünse tahlil raporlarını denetim edin” biçiminde konuştu.