Ölüme yakın deneyimlerin ne olduğunu halen bilmiyoruz
İnsanlık tarihinin en çok merak edilen sorularından biri, mevtin akabinde şuurumuzun ne olacağı. Bu soruya farklı kültürler ve inanç sistemleri değişik karşılıklar verirken, bilimsel dünyada da çeşitli teoriler ortaya çıkıyor. Bazıları vefattan sonra hiçbir şeyin olmadığını savunurken, bazıları ise ahiret ya da reenkarnasyon üzere kavramlarla bu soruya karşılık arayabiliyor. Hatta, ömür ve mevt ortasındaki “üçüncü durum”u bahis alan yeni bir teori bile var.
Chip’te yer verildiği üzere vefattan sonra şuurumuza ne olduğuna dair net bir gerçek cevap olmasa da pek çok dikkat cazip teori ve araştırma bu gizemi çözmeye yönelik katkılar sunuyor. Bu alandaki kıymetli çalışmalardan biri, New York Üniversitesi Langone Tıp Fakültesi’nde vazifeli kardiyopulmoner resüsitasyon uzmanı Doç. Dr. Sam Parnia’nın araştırmaları. Parnia, “Bilinçli Mevt: Ömür ve Vefatı Manaya Formumuzda İhtilal Yaratan Yeni Bilim” isimli kitabında, ömür ve mevt üzerine yapılan yeni bilimsel araştırmaları inceliyor. Katıldığı bir University of Chicago podcast’inde Parnia, “CPR keşfedilene kadar hayat ve mevt çok net bir biçimde birbirinden ayrılmıştı. Lakin kalbi duran ve vefat eşiğinden geçen birçok kişinin çok canlı ve üniversal tecrübeler yaşadığını gözlemledik. Bu tecrübeler, çoklukla ‘ölüme yakın deneyimler’ olarak tanımlanıyordu” diyor.
Parnia, bu tabirin birinci ortaya çıkışını ise şu halde açıklıyor: “O devirde, insanların biyolojik vefattan sonra geri dönebileceği düşünülmüyordu. Bu yüzden bu cins tecrübelere ‘ölüme yakın’ denmişti. Lakin artık bu terimi gerçek bulmuyoruz ve ‘hatırlanan vefat deneyimi’ kullanıyoruz.”
Michigan Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde misyonlu Doç. Dr. Jimo Borjigin, yaşam dayanağı sonlandırılan dört hasta üzerinde yaptığı çalışmayla bu alanda değerli bilgiler sunuyor. Çalışmada, iki hastada mevt anında beyin faaliyetlerinde ağır bir aktivite gözlemlenmiş. Bu aktivitenin, hayal görme, halüsinasyonlar ve değişmiş şuur halleriyle alakalı olduğu belirtiliyor. Öbür iki hastada ise bu çeşit bir aktivite kaydedilmemiş.
Michigan Şuur Bilimleri Merkezi’nin kurucu yöneticisi Dr. George Mashour, bu bulgularla ilgili yaptığı açıklamada, “Ölüm sürecinde fonksiyonunu kaybeden bir beyinden bu kadar canlı bir tecrübenin nasıl ortaya çıktığı, nörobilim açısından bir paradokstur” tabirlerini kullanıyor.
Bununla birlikte, vefatla birlikte şuurun son bulduğuna inanan şahıslar de mevcut. Bu inanç, birçok araştırma ve gelişmiş teknolojilerle insanların ömür müddetlerini uzatma gayretlerini da beraberinde getiriyor. Bugün, mevt tarihi kestirim eden yapay zeka tabanlı uygulamalara olan ilgi, bu hususta pek çok insanın merakını gözler önüne seriyor.
Liège Üniversitesi araştırmacıları ise “hatırlanan mevt deneyimi”nin, kimi hayvanların tehlike anlarında mevt taklidi yapmasına benzeri bir reaksiyon olarak görülebileceğini öne sürüyor. Öbür birtakım araştırmacılar ise, bu çeşit tecrübelerin beynin kendini tekrar başlatmaya çalışmasından kaynaklanabileceğini savunuyor.
Birçok din ve spiritüel inanç da ruhun ölümsüzlüğüne inanıyor. İslam ve Hristiyanlık, vefat sonrası hayatı savunurken, Budizm’e nazaran hayatın sonu yeni bir hayatın başlangıcı. Pagan inançları ise, ekseriyetle mevt sonrası bir şey olduğuna inanır, lakin bu hususta farklı yorumlar mevcut.
