Deniz Berktay ile Kuzeyden Notlar: Yeni çatışma alanı Moldova
Ukrayna’daki savaş bir taraftan Rusya’nın bir öbür ülkeyi istilası lakin öteki boyutuyla da bu savaş, Rusya ile Batı ortasında bir çatışma (bunu artık Batılılar da Ukrayna’daki pek çok uzman da açıkça söylüyor). Ukrayna, Batı ile Rusya ortasındaki çatışma alanlarından yalnızca biri ama en kanlı olanı. Rusya’nın Ukrayna Savaşı’nda güç kaybetmesi, öbür bölgelerde zayıflamasına ve Batılıların buralarda ektilerini artırmasına yol açıyor. Bunlardan biri de geçen haftalarda yazdığımız üzere Güney Kafkasya. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in evvelki gün Ukraynalı gazeteci Dmitro Gordon’a, “Biz, Azerbaycan olarak topraklarımızın işgalini hiçbir vakit kabullenmedik ve günü gelince geri aldık. Siz de kendi ülkenizin topraklarının işgalini kabullenmeyin” diyerek Ukrayna’ya Rusya’ya karşı gayrete devam davetinde bulunması, Azerbaycan’ın Rusya siyasetinde değerli bir kırılmaya işaret ediyor ki bunu da Rusya’nın güç kaybetmesi ve Batı’nın Güney Kafkasya’daki tesirinin artmasından bağımsız düşünmek mümkün değil.
Moldova’nınsa evvelce beri Ukrayna’yla pek çok benzerliği var. Rusya’nın batısında yer alan eski Sovyet ülkelerinden biri, tıpkı Ukrayna üzere Batılı kurumlara şimdi dahil olmamış ve bu haliyle Rusya’yla Batı’nın nüfuz çatışmasına sahne olmayı sürdürüyor. Ayrıyeten bir vakitlerin Ukraynası üzere Rusya yanlılarıyla Batı yanlıları aşağı üst birbirine denk. Farklı olansa Ukraynalıların Ruslar üzere Slav kökenli olmasına karşılık, Moldovalıların Rumenlerle tıpkı kökten gelmesi ve bölgedeki istikrarsızlığın yalnızca Rusya’nın değil, Rumen milliyetçilerinin de iştahını kabartması. Bu türlü olunca buradaki iç siyasi gelişmeleri, Rusya’nın ve Batı’nın müdahalesinden bağımsız düşünmek olanaksız.
SANDU’YA BATI DESTEĞİ
Moldova’da beş yıl evvelki cumhurbaşkanlığı seçimlerini Batı yanlısı aday Maia Sandu kazandıktan sonra Sandu, Batı’nın takviyesiyle devletin denetimini ele geçirdi. Moldova’nın güneyinde yaşayan ve Rusya’ya yakın çizgide olan Gagavuz Türklerinin özerk bölgesine yönelik baskılar giderek arttı. Zerk bölgenin başkanı Yevgeyina Gutsol tutuklandı ve konut mahpusu daima uzatılıyor. Ülke nüfusunun yalnızca yüzde 30’unu oluşturan Gagavuz Türklerine yönelik bu tedbirlerin Moldova idaresinin güvenlik telaşından kaynaklandığını söylemek güç.
Moldova’da geçen sonbahar yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini tekrar Maia Sandu kazandı. Fakat dikkat alımlı nokta, Sandu’nun yurtdışında yaşayan Moldovalıların oyları sayesinde seçilmesiydi. Yoksa Moldova’da yaşayan seçmenin büyük kısmı, Rusya’ya yakın çizgideki adaya oy verdi. Bu da her ne kadar Rusya Moldova’nın Transdinyester bölgesini işgal etmiş olsa da ve her ne kadar Rusya, Moldova siyasetine müdahale etmeye çalışsa da Moldova’daki Rusya yanlılığının yalnızca “Rusya’nın entrikalarıyla” açıklanamayacağını, Moldova toplumunda Rusya’yla yakınlık fikrinin kitlesel bir tabanı olduğunu gösteriyor. Moldova’da asıl güç parlamentonun elinde olduğu için Rusya bütün dikkatini 28 Eylül’de yapılacak parlamento seçimlerine odakladı. Rusya’ya yakın bölümler de “Zafer Bloku” ismi altında birleşti. Ne var ki Avrupa Birliği bu bloka ve Rusya’ya yakın olarak bilinen başka birtakım kişi ve oluşumlara yaptırım kararı aldı. Bunlar, Moldova’da istikrarı bozmakla suçlanıyor. Enteresandır, gerek Ukrayna’da gerekse Moldova’da Batı yanlısı kısımların yaptığı her türlü hareket, ABD ve AB tarafından legal görülür ve açıktan desteklenirken Rusya’ya yakın kesitlerin (Rusya’nın saldırısından evvel de) aktiflikleri, “istikrarı bozma faaliyeti” olarak görülüyor ve bu kesitlere yapılacak uygulamalar, Batı tarafından yasal kabul ediliyordu. Artık de Avrupa Birliği’nin, Moldova’nın iç siyasetini dizayn etme ve Moldova idaresine Rusya’ya yakın kesitleri denetim altına almasına yardımcı olma faaliyetlerinin hayli arttığını görüyoruz. Görünüyor ki önümüzdeki aylar Moldova’da da çalkantılara sahne olacak.
