Antik DNA, Anadolu kadınlarının 8000 yıl önceki statüsünü ortaya koydu
Konya’nın Çumra ilçesine bağlı Küçükköy yakınlarında, M.Ö. 7 bin yıllarından itibaren yerleşim yeri olarak kullanılan Çatalhöyük’te gömülü 100’den fazla bireye ilişkin DNA örnekleri incelendi.
Uzun araştırmalar sonucunda, halkın çoklukla anne tarafından akraba bireylerle birlikte yaşadığı ve toplumsal yapının vakitle değiştiği ortaya çıktı. Yeni bulgular, bayanların toplumsal pozisyonuna dair çarpıcı bir tablo sunuyor.
‘ÖĞRENCİ YURDU’NA BENZİYOR
Araştırmalar, mezarlarda akrabalığın şaşırtan biçimde değersiz olduğunu gösteriyor. Birebir odada gömülü bireyler, kentin öteki ucundakilerden sırf biraz daha yakın akrabalığa sahip. Bu durum, Çatalhöyük’teki hayatın, ‘çekirdek aile yapısından çok bir öğrenci yurdu düzenine’ benzediğini gösteriyor.
Bonn Üniversitesi’nden Dr. Eva Rosenstock’a göre, hayat yerleri büsbütün rastlantısal değil. “MÖ 7. binyılda bayan soyu, erkeklerden daha mühimdi,” diyen Rosenstock, “Bu, hane halkı oluşturma konusunda bayanların daha kıymetli bir role sahip olduğunu gösteriyor” ifadelerini kullandı.
Dünyanın birtakım bölgelerindeki mezarlar ve çağdaş gelenekler, erkeklerin, eşlerinin yaşadığı topraklara taşındığı bir örüntüye işaret ediyor. Bu uygulama, ‘matrilokalite’ olarak biliniyor. Matrilokalite, ‘kadınların daha fazla statü ve güce sahip olduğu’ toplumlarla ilişkilendiriliyor. Yeni bulgulara nazaran, Çatalhöyük de bu özellikleri muhakkak ölçülerde yansıtıyor.
KADININ TOPLUMDAKİ YÜKSEK STATÜSÜ
8 bin yıl öncesinin Çatalhöyük yerleşiminde, bayanların güçlü bir pozisyonda olduğuna dair argümanlar daha evvel de gündeme gelmişti. Bölgede birinci hafriyat araştırmasını yapan arkeolog James Mellaart, bulunan bayan figürleri ve çeşitli objelerden yola çıkarak, ‘kadınların toplumda kıymetli bir yere sahip olduğunu’ öne sürmüştü.
IFL Science popüler bilim portalında yer alan bir habere nazaran, Çatalhöyük’te bu görüşü destekleyen diğer bulgular da var.
Rosenstock’un da yer aldığı araştırma takımı, Doğu Höyük‘te, kadınların ‘daha fazla mezar eşyasıyla gömüldüğünü’ tespit etti. Öte yandan, oda büyüklükleri ve mezar eşyalarının dağılımı dikkate alındığında, Çatalhöyük toplumunun, günümüze kıyasla ‘daha eşitlikçi’ bir yapıya sahip olduğu tespit edildi.
Araştırmanın sonuçları Science dergisinde yayımlandı. Tıpkı sayıda, Çatalhöyük bölgesinden insanların, Ege üzerinden Avrupa’ya yayılmasıyla oluşan genetik mirasa dair bir makale de yer aldı.
