ABD Seçimleri 2024: Kimin kazandığı ne zaman belli olacak?

Mevcut lider yardımcısı ve Demokrat Parti’nin adayı Kamala Harris ile eski lider ve Cumhuriyetçi Parti’nin adayı Donald Trump ortasındaki yarış haftalardır başa baş gidiyor.

Anketler, ulusal ve kritik eyaletler bağlamında adayların birbirlerine çok yakın olduğunu gösteriyor.

Bu yakınlık, kimi eyaletlerde oyların yine sayılmasını gerektirebilir.

Kararsız seçmenin sonucu belirleyeceği 7 kritik eyalet dahil birçok bölgede, 2020 seçimi sonrası oy sayım sisteminde değişime gidildi.

Bu nedenle bu bölgelerden sonuçların daha yavaş gelebileceği kaydediliyor.

 

Getty Images 2020’de Georgia eyaletindeki bir oy sayım merkezi

Öte yandan, Michigan üzere birtakım yerlerde oy sayımı hızlandı. Covid salgını sırasında düzenlenen bir evvelki seçime nazaran de posta yoluyla çok daha az oy kullanılacak.

Tüm bunlar göz önüne alındığında sonuçlar, seçimi takip eden saatlerde belirli olabileceği üzere, sonraki sabah, sonraki günler yahut muhtemel yine sayımlarla haftalar sonra da netleşebilir.

2020’DE KAZANAN KAÇ GÜNDE BELLİ OLDU?

2020 seçimleri 3 Kasım Salı günü yapıldı.

Ancak Amerikan televizyon kanalları Joe Biden’ın kazandığını 7 Kasım Cumartesi sabahı ilan etti.

Trump taraftarları seçim gecesi zaferin yakın olduğu hissiyle yatağa girmiş olsalar da aslında iki aday da lider seçilmek için gereken 270 delegeye yakındı.

Eyaletlerin büyük çoğunluğu kesin sonuçları 24 saat içinde ilan etti.

Ancak Pennsylvania ve Nevada üzere kimi kritik eyaletlerde süreç uzadı.

Seçim gününden yaklaşık dört gün sonra 19 delegesi olan Pennsylvania’da yapılan son sayım sonrası televizyonlar Biden’ın ABD’nin yeni başkanı olacağını öngörmeye başladı.

Sonucu birinci açıklayan CNN kanalı oldu.

Diğer tüm kanallar sonraki 15 dakika içinde CNN’i izleyerek Biden’ın başkanlığını duyurdu.

 

SONUÇLAR GENELDE NE VAKİT İLAN EDİLİYOR?

Getty Images California’da bir oy toplanma merkezi

Amerikan seçmeni, seçim gecesi geç saatlerde yahut sonraki günün erken saatlerinde yeni liderin kim olacağını öğrenmeye alışık.

Örneğin 2016’da Trump birinci sefer başkanlığı kazandığında, sonuçlar New York saati ile 03:00 sıralarında belirli olmuştu.

2012’de Barack Obama’nın ikinci periyot başkanlığı kazandığı seçimde sonuçlar, seçim günü gece yarısından evvel duyurulmaya başlanmıştı.

Ancak yakın devirdeki kıymetli bir istisna, George W. Bush ve Al Nazaran ortasındaki 2000 seçimiydi.

Florida eyaletindeki başa baş seçimde, tekrar sayım süreci 12 Aralık’ta Yüksek Mahkeme kararı ile tamamlandı ve George Bush’un başkanlığı ilan edildi.

Bush bu eyalette, 2 milyon 912 bin 790, Nazaran ise 2 milyon 912 bin 253 oy aldı.

Aradaki fark yalnızca 537 oydu.

 

BAŞKAN NASIL SEÇİLİYOR?

Dünyadaki birçok sistemin tersine, ABD’de halk oylamasında en yüksek oyu alan aday lider seçilmiş kabul edilmiyor.

ABD’de halk, başkanı doğrudan değil, dolaylı seçiyor.

Sandığa giden seçmenler, kayıtlı oldukları eyaletin Seçiciler Şurası’na göndereceği delegeleri, delegeler de lider ve lider yardımcısını seçiyor.

İki eyalet hariç, tüm eyaletlerde seçimi kazanan aday tüm delegeleri de kazanmış oluyor. Maine ve Nebraska’da ise adayların aldığı oy oranına nazaran eyaletin delegeleri paylaştırılıyor.

Her eyalet, kısmen nüfusa bağlı olarak muhakkak sayıda seçici konsey oyuna sahip.

Toplam 538 oy kelam konusu ve 270 ya da daha fazla oy alan aday kazanmış oluyor.

Seçici Kurul’da en fazla delegeye sahip birinci altı eyalet 55 sandalye ile California, 38 ile Texas, 29 ile New York ve Florida, 20 ile Illinois ve Pennsylvania olarak sıralanıyor.

Bu delegeler sonuçların belirlenmesi sonrası Aralık ayı ortasında oylarını resmi olarak kullanıyor.

ABD Kongresi de Ocak ayı başında bu oyların sayımı ve liderin resmen ilan edilmesi için toplanıyor. Bu oturuma mevcut lider yardımcısı başkanlık ediyor.

 

KİLİT EYALETLER HANGİLERİ?

Ülke genelinde birinci sandıklar 5 Kasım Salı akşamı doğu saati ile 18:00 (TSİ 6 Kasım 02:00) itibariyle kapanmaya başlayacak.

Batı eyaletlerinde oy verme süreci ise çok daha uzun sürecek.

Sandıkların tamamı Türkiye saati ile 6 Kasım sabahı 08:00 civarında kapanacak.

Ancak yeni liderin yedi eyaletten gelecek oylarla belirlenmesi bekleniyor.

Bunlar geçmişte iki partiye de yönelmiş olan Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, North Carolina, Pennsylvania ve Wisconsin eyaletleri.

Seçim gecesinin kilit anları şöyle:

TSİ 02.00 sıraları: Georgia dahil toplam 8 eyalette sandıklar kapanmaya başlayacak. Olağan kurallarda bu saatlerde Kentucky üzere rekabetin daha az olduğu eyaletlerde sonuçlar belirli olmaya başlayacak.

TSİ 02.30 sıraları: Demokratların adayı Kamala Harris’in büyük umutlar beslediği North Carolina da dahil olmak üzere üç eyalette sandıklar kapanıyor. Demokratlar 2008 seçimlerinden bu yana North Carolina’yı Cumhuriyetçi Parti’ye kaybediyor.

TSİ 03.00 sıraları: Geçen seçimde sonucu netleştiren Pennsylvania dahil 15 eyalette daha sandıklar kapanacak.

TSİ 04.00 sıraları: Michigan, Arizona ve Wisconsin üzere kritik eyaletler dahil 12 eyalette daha oylama sona erecek.

OY SAYIMI NASIL YAPILIYOR?

Eyelatlerde ekseriyetle evvel seçim günü verilen oylar sayılıyor.

Ardından da erken atılan oylar, posta yoluyla verilen oylar, itiraz sonuçları, yurtdışı ve ordu mensuplarının oyları sayılıyor.

Atanmış ya da seçilmiş olan mahallî seçim vazifelileri, sayımdan doğrulamaya tüm süreci yönetiyor.

Bu doğrulama süreci, verilen oy sayısını faal seçmen sayısıyla karşılaştırmayı ve her bir oy pusulasını yırtılma, lekelenme yahut başka hasarlar açısından incelemeyi de içeriyor.

Tutarsızlıklar belgeleniyor ve takibi yapılıyor.

Amerika’da oy pusulaları, bir elektronik tarayıcıya yerleştiriliyor ve sonuç bu elektronik okuma sonrası kayıt altına alınıyor. Birtakım durumlarda atılan oyun sağlaması vazifeliler tarafından yapılabiliyor.

Her eyaletin seçim sonuçlarının takibi noktasında katı kuralları bulunuyor.

Hangi kısımların halka açık olduğu, parti gözlemcilerinin oy sayımını nasıl izleyebileceği ve müdahale edebileceği kurallarla belirlenmiş durumda.

SONUÇLARIN AÇIKLANMASINI NELER GECİKTİREBİLİR?

Oyların birbirine yakın olması medya kuruluşlarını, öngörülerini açıklama noktasında temkinli olmaya zorlayacaktır.

Ancak yine sayım ve yasal itirazlar da geçmiş yıllarda sonuçların aşikâr olmasını geciktiren ögeler ortasındaydı.

Örneğin Pennsylvania’da, kazanan ve kaybeden aday ortasındaki oy farkı yarım puan ise otomatik olarak eyalet çapında tekrar sayım yürürlüğe giriyor. 2020’de bu eyalette fark yüzde 1’in biraz üzerindeydi.

Şu anda dahi 100’den fazla seçim bölgesinde, süreç davalık olmuş durumda.

Seçmen yeterliliği ve seçmen kütüklerine yönelik itirazlar yapıldı. Bu davalardaki mahkeme kararları birtakım yerlerde yarışı şekillendirmeye başladı.

Gecikmelere neden olabilecek diğer senaryolar da var. Örneğin, 2020’de Georgia’da bir oy sayım merkezinde su borusunun patlaması süreci geciktiren etkenlerden olmuştu.

Getty Images 6 Ocak 2020’de Trump yanlıları Kongre’yi basmıştı.

SONUÇLARA İTİRAZ EDİLİRSE NE OLUR?

2020 seçimi sonrası yenilgiyi kabul etmeyen Donald Trump, destekçilerini Joe Biden’ın zaferini onaylamak için toplanan ABD Kongre Binası’na hakikat yürüyüşe çağırmıştı.

Trump, kendi lider yardımcısı Mike Pence’e de sonuçları onaylamama daveti yaptı. Lakin Pence bunu reddetti.

ABD tarihine Kongre Baskını olarak geçen isyan bastırıldıktan sonra dahi 147 Cumhuriyetçi, Trump’ın yenildiğini kabul etmeyen biçimde oy kullandı.

Sonrasında seçim sürecinde yapılan değişiklikler eyaletlerden onaylı halde gelen sonuçlara itiraz edilmesini zorlaştırdı.

Ayrıca lider yardımcısının sonuçları tek taraflı olarak reddetme yetkisinin olmadığı da anayasal olarak açıklığa kavuşturdu.

Bununla birlikte seçim gözlemcileri, sonuçların onaylanmasını geciktirme eforlarının mahallî ve eyalet seviyesinde olabileceğini öngörüyor.

Trump ve lider yardımcısı adayı JD Vance ile kimi üst seviye Kongre üyeleri, Trump’ın kaybettiğinin açıklanması durumunda sonuçları kabul edeceklerini söylemeyi birkaç defa reddetti.

BAŞKANLIK YEMİN MERASİMİ NE VAKİT?

Seçilen lider, 20 Ocak 2025 Pazartesi günü ABD Kongre Binası önünde kurulan alanda yemin edecek.

Bu, ABD tarihindeki 60. başkanlık yemin merasimi olacak.

Etkinlikte yeni lider, Anayasa’ya bağlı kalacağına dair yemin ederek vazifeye başlama konuşmasını yapacak.