DEM Parti’den ‘kayyum yasası’nın değiştirilmesi için kanun teklifi
DEM Parti Küme Başkanvekilleri Gülistan Kılıç Koçyiğit ve Sezai Temelli imzasıyla, kayyum ataması uygulamasına ve belediye liderlerinin misyondan uzaklaştırılmasına imkan tanıyan yasa hususlarının değiştirilmesi için 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nda değişiklik yapılmasına ait kanun teklifi bugün TBMM Başkanlığına sunuldu.
Kanun teklifinin genel münasebetinde şu tabirlere yer verildi:
“Yerel İdarelerin demokrasi tartışması içerisindeki yeri ve değeri daima artmaktayken ve mevcut Anayasa’daki ilgili unsur antidemokratik özellikler barındırıyorken yapılması gereken mahallî idarelere dair demokratik adımlar atmaktır. Lakin 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsü iktidar tarafından fırsata çevrilmiş ve belediye liderlerinin merkezi yönetimce misyondan alınmasını kolaylaştıran bir düzenleme 674 sayılı OHAL KHK’sı ile getirilmiştir.
“AKP, 4 EYLÜL 2016’DA 674 SAYILI TORBA KHK İLE 5393 SAYILI BELEDİYE KANUNUN 45. UNSURUNA EKLEME YAPTI”
OHAL KHK’si ile getirilen ve maddeleşen düzenlemeler öncesinde, bir belediye başkanı hakkında soruşturma veya kovuşturma açılmışsa İçişleri Bakanlığı’nın tasarrufunda kesin karara kadar vazifeden uzaklaştırma kararı alınabiliyordu. Bu süreksiz ‘önlem’ sürecinde de belediye meclisi toplanıp kendi üyeleri ortasından bir başkanvekili seçiyordu. Ayrıyeten isnat edilen kabahatin misyonla ilgili olması da gerekiyordu. 19 Ağustos 2016 tarihinde 411 sayılı Torba Yasa kapsamında ‘Belediyelere kayyım atanmasını öngören yasa teklifi’ TBMM’de görüşülmüş lakin HDP Grubu’nun faal muhalefetiyle kelam konusu düzenleme torba maddeden çıkarılmıştır. İstediği sonuca TBMM çatısı altında ulaşamayacağını anlayan AKP 4 Eylül 2016’da 674 sayılı torba KHK ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 45. hususuna ekleme yapmıştır.
Söz konusu torba KHK düzenlemesiyle birlikte hakkında mutlaklaşmış mahkeme kararı olup olmadığına bakılmaksızın, ‘dava, soruşturma açılması kâfi görülerek’ seçilmiş belediye eş liderlerinin yerlerine kayyımlar atanmasının önü açılmıştır. Büyükşehir ve vilayet belediyelerinde İçişleri Bakanı’nın, öteki belediyelerde valinin belirleyeceği bireylerin atanabilmesi sağlanmıştır. 674 sayılı torba KHK ile halk iradesiyle seçilmiş eş liderler vazifelerinden alınıp belediyeler gasp edilmiş, tekrar halk iradesiyle seçilmiş belediye meclisleri, encümen ve kurullar da atanmış memurların denetimine bırakılmıştır.
”674 SAYILI KHK İLE BELEDİYE MECLİSLERİ YENİ ATANAN KİŞİNİN DAVETİ OLMAKSIZIN TOPLANAMAZ HALE GETİRİLMİŞTİR”
674 sayılı KHK’nın getirdiği kararın sorunlu bir diğer yanı, belediye başkanı ‘terör’ nedeniyle görevden uzaklaştırıldığı durumda neredeyse otomatik olarak belediye meclisinin de fonksiyonsuz kalmasıdır. 674 sayılı KHK ile belediye meclisleri yeni atanan kişinin daveti olmaksızın toplanamaz hale getirilmiştir. Bu durum meclisin işlerliğine mani teşkil etmektedir. Meclis işleyemediği vakit seçimle vazifeye gelmiş organların hiçbiri misyon yapamamaktadır. Bu da belediyeleri merkezi idareye bağlamış olmaktadır.
Ayrıca düzenleme misyondan uzaklaştırmayı kalıcı hale getirmiştir. Buna bağlı olarak da süreksiz vazifeden uzaklaştırma durumlarında, muhakkak periyodlarda bir yine kıymetlendirme ve gerekiyorsa vazifeye iade etme imkânlarını ortadan kaldırmıştır. Bu nedenle Bakanlığa yargısal süreç sonuçlanana kadar türel taraftan denetlenemez bir yetki alanı tanınmıştır. Anayasa’nın 123. ve 127. unsurlarında kamu hükmî kişiliğine sahip olduğu ve kontrollerinin nasıl yapılacağı belirtilen belediyeler, böylelikle merkezi idarenin birer taşra örgütüne dönüştürülmüştür. Türkiye’nin de imzaladığı milletlerarası mutabakatların, bilhassa Avrupa Lokal İdareler Özerklik Şartı’nın en temel kriteri olan karar organları ‘seçimle iş başına gelen lokal yönetim’ ibaresi yerle bir edilmiştir.
Söz konusu KHK’ye dayandırılarak, DBP’den seçilen belediyelere, 11 Eylül 2016 tarihi prestijiyle el konulmaya başlanmıştır. Kayyım atamaları; 3 büyükşehir, 7 vilayet, 63 ilçe ve 22 belde olmak üzere DBP’li toplam 95 belediyede gerçekleşmiş ve belediyelere devletin atanmış memurları getirilmiştir. Halkın seçilmiş iradeleri olan 93 belediye eş başkanı da hukuk dışı münasebetlerle tutuklanmıştır. 31 Mart 2019 lokal seçimlerinden sonra HDP’li, 6 belediye eş liderine, 45 belediye meclis üyesine, 3 vilayet genel meclis üyesine mazbataları verilmemiş, tıpkı yıl 48 HDP’li belediyeye kayyım atanmış, belediye liderleri ve meclis üyeleri tutuklanmıştır.
“TÜRKİİYE’NİN EN BÜYÜK İLÇELERİNDEN BİRİSİNE KAYYIM ATANDI”
31 Mart 2024 mahallî seçimlerinden sonra ise Hakkari Belediye Eş liderimiz Mehmet Sıddık Akış vazifeden alınmış ve yerine kayyım atanmıştır. Partimize ve belediye yetkililerine resmi bir tebligat yapılmadan İçişleri Bakanlığı sosyal medya paylaşımı ile eş liderimizin süreksiz olarak vazifeden alındığını ve yerine Hakkâri Valisi’nin kayyım olarak atandığını açıklamıştır. 10 yıldır devam eden, 60 celse görülmesine karşın karar verilmemiş olan, soruşturmasının birinci adımından karar duruşmasına kadar hukuk dışı yürütülen bir yargılama sonucu eş liderimiz seçildikten ve yerine kayyım atandıktan sonra çarçabuk karar verilip, cezaya hükmedilmiştir.
31 Mart seçimlerinde açığa çıkan halk iradesini yok sayma eforu, 30 Ekim 2024’te İstanbul Esenyurt’ta da açığa çıkmış, kent uzlaşısıyla ortak mahallî idare pratiği sergileyen, Türkiye’nin en büyük ilçelerinden birisine kayyım atanmıştır. Seçilmiş belediye başkanı Ahmet Özer, geriye dönük yapılan 10 yıllık inceleme kapsamında, telefon sinyaline giren 694 kişinin ‘örgüt mensubu olma’ savıyla, somut hiçbir şeye dayandırılmadan tutuklanmıştır. Adil yargılanma ve lekelenme hakkına riayet edilmeden orantısız bir biçimde tutuklama gerçekleştirilmesi, kayyım pratiğini gerçekleştirme emeliyle hukukun siyasi saiklerle araçsallaştırılmasıdır.
“SIYASİ İRADEYE VE DEMOKRATİK İŞLEYİŞE YÖNELTİLEN ANTİ-DEMOKRATİK TEHDİT BİR SEFER DAHA GÜNDEME GELDİ”
Esenyurt’un akabinde, 4 Kasım sabahı, İçişleri Bakanlığı’nın bir açıklamasıyla, Mardin Büyükşehir, Batman vilayet ve Urfa Halfeti ilçe belediyelerimize kayyım atanmıştır. Yapılan açıklamada üç belediye eş liderimiz hakkında katılaşmamış cezalar, devam eden davalar ve açılan soruşturmalar münasebet gösterilmiştir. İrade gaspını alışkanlık haline getiren akıl, üçüncü kere, yüzde 57,4 oyla seçilmiş Mardin Büyükşehir Belediye Eş başkanı Ahmet Türk’ün, yüzde 64,52 oyla seçilmiş Batman Belediye Eş başkanı Gülistan Sönük’ün, yüzde 39,45 oyla seçilmiş Halfeti Belediye Eş başkanı Mehmet Karayılan’ın yerine kayyım atamıştır.
Siyasi iradeye ve demokratik işleyişe yöneltilen anti-demokratik tehdit bir kere daha gündeme gelmiştir. Darbenin bir nimet olarak görülüp kayyım atamalarına başlandığı 2016 yılından bu yana yoğunlukla Kürtlerin yaşadığı vilayet, ilçe ve beldelerde bugüne kadar toplam 149 kayyım atanmıştır. Kürtlerin ağır yaşamadığı, öbür partilerin kazandığı ve belediye liderinin misyondan alındığı 15 belediyede ise belediye lider vekilliği için belediye meclisi tarafından seçim yaptırılıp belediye lider vekili seçilmiştir.
“EŞ LİDERLERİN TAMAMINA ATILI OLAN SUÇLAMALAR, BELEDİYE MİSYONLARININ DIŞINDA”
Kayyım atamasından sonra iktidar iştiraki tarafından ‘dosyası olanlar bilerek aday yapıldı, evrakı olanları aday yapmasaydınız’ üzere partimiz aleyhine akıl dışı bir kara propaganda yapılmaya başlanmıştır. Öncelikle belirtmek isteriz ki belediye eş liderlerimiz hakkında başlatılan soruşturma/kovuşturma belgeleri iktidarın kendine bağımlı kıldığı, ismi rüşvetle, çete/mafya önderleriyle anılan yargı mensupları tarafından açılmıştır. Tekrar birçok eş liderimizin yargılama süreçleri kapalı şahit üzere kumpaslara dayanan ve düşman hukukunun birer yansımasıdır. Vazifeden uzaklaştırılıp, yerine kayyım atanan belediye eş liderlerinin hukukî durumu, eş liderlerin tamamına atılı olan suçlamalar, belediye vazifelerinin dışındadır. Yani yurttaşa hizmet sunma, haklarını müdafaa, iştirakini aktifleştirme üzere belediyecilik çalışmalarını içermemektedir. Daha çok tabir ve fikir özgürlüğü kapsamında olan ve parti kimliği ile yapılan değerlendirmeler kelam mevzusudur.
“KAYYIM UYGULAMASI KÜRT HALKINI YURTTAŞLIK HAKLARINDAN YOKSUN ETMİŞTİR”
Eş liderlerin tutuklanma münasebetleri; ihtimaller üzerine kurgulanmış, Yargıtay’ca kabul görmeyen saklı ya da açık şahit beyanlarına dayandırılmış ve argümanların birçoğu çürütülmekle bir arada hukuksal kumpaslar da açığa çıkarılmıştır. Birçok belediye eş liderimizin ise seçilmeden evvel hakkında bir soruşturma bulunmayıp seçildikten sonra haklarında cürüm ihtiva etmeyen tam tersine tabir özgürlüğü, toplanma özgürlüğü üzere Anayasa tarafından teminat altına alınan haklarını kullandığı için soruşturma açılmıştır.
Bu evrakların kayyım atamaya münasebet yapılmak için kurgulandığına yerine kayyım atanan evvelki periyot Ergani Belediyesi Eş liderimiz Ahmet Kaya kıymetli bir örnektir. Ahmet Kaya beraat etmesine karşın misyonuna iade edilmemiş, beraat kararı katılaşmasına karşın sadece misyona iade edilmemek için hakkında çabucak yeni bir soruşturma açılmıştır. Tüm bunlar kayyım siyasetinin ve kayyıma münasebet yapılan düzenlemenin Kürt halkının seçme-seçilme hakkını, siyaset yapma imkanlarını ortadan kaldırdığını göstermektedir. 2016 yılından bu yana kayyım uygulaması Kürtlerin yoğunlukla yaşadığı vilayetlerde seçim sonuçlarını kararsız bırakmış ve böylece Kürt halkını yurttaşlık haklarından yoksun etmiştir.
“BELEDİYELER, ADAPSIZ HARCAMALARLA ERİTİLDİ”
Kayyım siyasetlerinin Kürt halkın tek ziyanı, seçme seçilme hakkının ihlal edilmesi, halk iradesinin yok sayılması olmamış; yolsuzluk, rüşvet, talan, usulsüzlük kayyımların belediyelerde temel idare anlayışı olmuştur. Kayyım atamalarının akabinde, mahallî idarelerde birçok usulsüzlük ve hukuksuzluk yaşanmış, bu durum tekraren kamuoyuna yansımış olmasına karşın hiçbir siyasi sorumluluk alınmamış, kontrol vazifeleri yerine getirilmemiştir. Kamu kaynaklarının şahsî muhtaçlıklar ve/veya rant uğruna hoyratça kullanılması, ihale süreçlerinde şeffaflığın ve adil rekabetin hiçe sayılması, belediye hizmetlerinin nitelik ve nicelik açısından çoraklaştırılması, bu periyodun en bariz özellikleri olarak açığa çıkmıştır. Belediyeler, bölgeleri içerisinde halka hizmet sunan kamu yönetimleri olmaktan çıkarılmış, halkın vergileriyle oluşan bütçe şeffaflıktan uzak bir halde yandaş kurumlara aktarılarak, yöntemsiz harcamalarla eritilmiştir.
DEM Parti’nin verdiği kanun teklifine nazaran, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 47. hususunun şu biçimde değiştirilmesi öngörülüyor:
“GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA KARARI AYDA BİR GÖZDEN GEÇİRİLİR”
“Görevleriyle ilgili zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, itimadı berbata kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, kabahatten kaynaklanan malvarlığı bedellerini aklama hatalarından biri nedeniyle haklarında soruşturma yahut kovuşturma açılan belediye organları yahut bu organların üyeleri, kesin hükme kadar İçişleri Bakanı tarafından görevden uzaklaştırılabilir. Misyondan uzaklaştırma kararı ayda bir gözden geçirilir. Devamında kamu faydası bulunmayan misyondan uzaklaştırma kararı kaldırılır. Misyondan uzaklaştırılanlar hakkında; kovuşturma açılmaması, kamu davasının düşmesi yahut beraat kararı verilmesi yahut vazifeden düşürülmeyi gerektirmeyen bir hatayla mahkum olunması durumunda vazifeden uzaklaştırma kararı kaldırılır. Misyondan uzaklaştırılan belediye liderine, vazifeden uzak kaldığı sürece aylık ödeneğinin üçte ikisi ödenir ve bu müddet içinde başka toplumsal hak ve yardımlardan yararlanmaya devam eder.
Teklifin 4. hususunda Belediye Kanunu’na eklenmesi öngörülen süreksiz husus ise şöyle:
“31 Mart 2019 tarihi ile bu maddeyi ihdas eden Kanunun yayımı tarihi ortasındaki 45. Hususun mülga ikinci fıkrası uyarınca vazifeden uzaklaştırılan ve yerine kayyım atanan belediye liderleri bu hususun yayımı tarihi prestijiyle misyonlarına iade edilmiş sayılır. 45’inci hususun mülga ikinci fıkrası uyarınca görevlendirilenlerin vazifeleri bu unsurun yayımı tarihi prestijiyle sona ermiş sayılır.”
