Ankara Barosu’ndan zeytinlik raporu: ‘12 yıldır aynı yaklaşım, farklı paketleme’
Ankara Barosu Kent ve Etraf Merkezi; zeytinliklerin madencilik çalışmalarına açılmasını öngören yasa teklifine ait bir kıymetlendirme raporu yayımladı. Merkezin raporunda; zeytinliklerin madencilik çalışmalarına açılması sürecinin 12 yıldır AKP tarafından çeşitli yasa tasarısı ve tekliflerle gündeme getirildiği, halihazırdaki yasa teklifinin de 2022’de sunulan yasa teklifinin birebiri olduğu belirtilerek; “12 yıldır tıpkı yaklaşım, farklı paketleme. Zeytin ağaçları yalnızca ziraî üretim araçları değil, tarihi süreklilik ve ekolojik istikrarın canlı şahitleridir. 2013’te Yırca’da, 2022’de komitede yaşanan süreçler, toplumsal hassaslığın hukuksal müdafaayla desteklendiğinde sonuç verdiğinin kanıtıdır” sözleri kullanıldı.
Muhalefetin ve köylülerin tüm itirazlarına rağmen; AKP’li milletvekillerinin madencilik çalışmaları için zeytinliklerin kıyımına yol açacak “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklif” 21 Haziran’da tartışma ve arbedelerin yaşandığı 26 saatlik bir çalışmanın akabinde TBMM Sanayi, Ticaret, Güç, Alışılmış Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nunda kabul edildi. Kurul rekor kırarak, 28’inci Periyot 3’üncü Yasama Yılı’nın en uzun müddetli kurul toplantısı olarak kayıtlara geçti.
ANKARA BAROSU, YASANIN TARİHÎ VE TÜZEL BOYUTUNU ELE ALDI
TBMM Genel Kurul’da görüşülmeye başlanan zeytinlik kıyımı maddesine yönelik başta köylüler olmak üzere toplumdan yansılar sürüyor. Ankara Barosu Kent ve Etraf Merkezi ise yasa teklifine ait evvelki günlerde rapor yayımladı. “Komisyon toplantısında yaşanan tartışmalar, hususun toplumsal hassasiyetini gözler önüne sermiştir” denilen raporda; AKP’nin madenecilik için zeytinlik kıyamını amaçlayan yasa düzenlemesinin tarihi serüveni ve yasanın hukuka karşıtlıkları incelendi.
DANIŞTAY DEĞİŞİKLİĞİ YASAYA TERSLİKTEN İPTAL ETMİŞTİ
Raporda; zeytinliklerde madencilik çalışmasına yönelik tartışmaların 2013’te Manisa’nın Soma ilçesi Yırca Mahallesi’nde planlanan termik santral tasarısıyla başladığı, bu tasarı için ilgili yönetmelikte değişiklik yapılarak zeytinliklerin “kamu yararı” gerekçesiyle maden projelerine açılmak istendiği; lakin Danıştay’ın değişikliği yasaya muhalif bularak iptal ettiği anımsatıldı. Raporda; “Bu süreçte ‘Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun’unun ‘Zeytinlik alanları içinde ve bu alanlara en az 3 kilometre aralıkta zeytinliklerin vegetatif ve generatif gelişmesine mani olacak tesis yapılamaz ve işletilemez” hususu tüm madencilik teşebbüslerinin önünde duran tüzel kale fonksiyonu gördü” denildi.
‘BİR DAHA HİÇ GÜNDEME GELMEZ DENİLMİŞTİ’
Bu birinci teşebbüsünün başarısız olmasının akabinde iktidarın ısrarından vazgeçmeyerek 10 Aralık 2022’de de zeytinliklerde madencilik için halihazırdaki yasa teklifiyle özdeş düzenlemeler içeren bir yasa teklifi daha sunduğu raporda kaydedildi. Raporda; zeytinliklerin taşınması ve muadil alanların oluşturulmasını öngören husus düzenlemesinin 14 Aralık 2022’de komite görüşmeleri sırasında ağır tartışma ve itirazlar nedeniyle ‘daha sonra kıymetlendirilmek üzere’ metinden çıkarıldığı anımsatıldı. “O gün ‘Bir daha hiç gündeme gelmez’ denilmişti” denen raporda, “Bugün karşımızda duran teklif, 2022’de geri çekilen düzenlemelerin neredeyse birebir tekrarı. 12 yıldır tıpkı yaklaşım, farklı paketleme” sözleri kullanıldı.
BAKANLIK KENDİ REHBERİNİ HİÇE SAYIYOR!
Rapor kapsamında teklifin Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın “Enerji Dalı Stratejik Çevresel Kıymetlendirme Rehberi”ndeki stratejik çevresel değerlendirmeye (SÇD) bağlı tutulmamasın temel sorun olarak değerlendirlendirildi. “Kendi rehberini hiçe sayan bir bakanlığın çevresel sürdürülebilirlik savı inandırıcı değildir” denildi. Anayasanın çevreyi müdafaada “herkese” sorumluluk yüklediği anımsatılarak da toplumsal katılımcılığın dışlanarak hazırlanan yasa teklifiyle anayasal iştirak hakkının sistematik ihlal edildiği vurgulandı.
‘ÇED DÜZENLEMESİ KAMU FAYDASINDA RİSK YARATIR’
ÇED süreçlerinde yönetimlerden 3-4 ay içinde karşılık gelmemesi durumunda “izin verilmiş sayılması” kuralının teklifin en problemli kısmı olduğu vurgulanan raporda; “Vatandaşın yönetime müracaatına müddetinde yanıt verilmemesi halinde ‘ret sayılır’ unsuru uygulanırken, burada tam karşıtı mantık benimseniyor. Yönetimin kamu vazifesini yerine getirmediği durumlarda otomatik müsaade verilmesi, kamu faydası ve çevresel müdafaa açısından önemli risk yaratır” değerlendirmesine yer verildi.
MERKEZİN ÖNERİLERİ
Eşdeğer alan oluşturulmasının ekolojik ve kültürel gerçeklikle bağdaşmadığı vurgulanan ve “Zeytin ağaçları yalnızca ziraî üretim araçları değil, tarihi süreklilik ve ekolojik istikrarın canlı tanıklarıdır” denilen rapor kapsamında merkez şu tekliflerde bulundu: “Bakanlığın kendi rehberi çerçevesinde kapsamlı SÇD yapılmalıdır. STK, akademi ve lokal halk karar alma sürecine dahil edilmelidir. Kanunlar ortası ahenk sağlanmalıdır. Çevresel muhafaza standartları geriye götürülmemelidir. 2013’te Yırca’da, 2022’de komitede yaşanan süreçler, toplumsal hassaslığın türel müdafaayla desteklendiğinde sonuç verdiğinin delilidir.”
