Deniz Berktay ile Kuzeyden Notlar: İsrail-Ukrayna hattında Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında Türkiye, Mondros Mütarekesi imzalandığı sırada işgale uğramamış olan, münasebetiyle Misakı Ulusal sonlarına dahil olan Musul’u talep ettiğinde İngiltere, Türkiye’nin içinde yeni yangınlar çıkarma yoluna gitmiş ve evvel Hakkâri’de Nasturi isyanı, sonra da Güneydoğu Anadolu’da Şeyh Sait isyanını çıkarmıştı. Genç Cumhuriyet yıllarca dış güçlerin desteklediği
ayrılıkçılık hareketleriyle uğraşmak zorunda kalacaktı. Bu nedenle Atatürk hem bölgeyi yabancı etkisinden uzak tutmak hem de ayrılıkçı hareketlerin önüne geçmek amacıyla İran dahil, bölge ülkeleriyle
iyi ilgiler kurma yoluna gitti. Atatürk, bölge ülkelerinden birinde başlayan ayrılıkçı hareketin Türkiye’ye tesirinin de olumsuz olacağını görüyordu. Bu nedenle monarşi (hükümdarlık) idaresini devirip
cumhuriyeti kuran devrimci Türkiye, şahlık yönetimindeki İran’la yakınlaşmakta bir sakınca görmemişti. Atatürk, sistemleri ve siyasi rejimleri çok farklı olan ülkelerle karşılıklı çıkar ve itimat temelinde âlâ
ilişki kurma konusunda da usta olduğunu gösteriyordu.
İşte o devirde Atatürk’ün bölge ülkeleriyle birleşip engellemeye çalıştığı sakıncalar, 1990’lardan itibaren gerçekleşmeye başladı. Evvel Körfez Savaşı ve Irak Savaşı’yla Irak fiilen bölündü. Basınımız, ABD basınının müsaadeden giderek Irak Cumhurbaşkanı Saddam Hüseyin’den, kahvede pişpirik arkadaşına sesleniyormuşçasına “Saddam” demeye başladı. Irak’ta ABD ve İsrail’in istediği şekilde devlet çökerken düğün bayram etti.
Musul ve Kerkük’ü geri alabileceğimiz tez edildi. Neleri aldığımız ortada. Sonra güneyimizde bilhassa Beşşar Esad’dan itibaren yeterli bağlantı geliştirdiğimiz Suriye’ye sıra geldi. Bizde Halep nostaljisi pompalandı ve bölgede yükümüzün arttığı söylendi. Suriye’de Baas idaresinin çöküşüyle kuzeyde Kürt devleti oluşumunun güçleneceği, bu çöküşün en çok İsrail’in işine yarayacağı, esasen belirliydi. Artık daha da net anlaşıldı.
Son olarak İsrail, ABD’nin somut dayanağını alarak İran’a yükleniyor. Olur da İran dağılırsa bunun Türkiye’yi altüst edeceğini öngörmek için kâhin olmaya gerek yok. Fakat hâlâ bizde kimileri “Güney Azerbaycan”dan bahsediyor (ABD, oraları bize vermeye çok meraklı ya (!)). Bazıları de İran’daki mollalardan bahsedip İsrail ve ABD’nin planlarını değersiz gösteriyor. Meğer mesele, komşu konuttaki rejim değil. Problem, mahalleye dalan eşkıyanın yarın senin de konutuna girmesi tehlikesidir. O nedenle hiç dolduruşa gelmememiz gereken bir dönemdeyiz.
Ukrayna da telaşlı İsrail’in ABD dayanağıyla başlattığı bu saldırı hem İsrail hem de ABD ile düzgün bağları olan Ukrayna’da korkuya neden oldu. Gerçi İran’ın Rusya’ya Ukrayna’yı işgalde silah
desteği vermesi nedeniyle pek çok kişi İran’ın zorda kalmasından şad. Ne var ki bu savaş, Ukrayna idaresini ve idareye yakın kesitleri iki nedenle kaygılandırıyor.
Birincisi, ABD’nin daha evvelce Ukrayna’ya tahsis etme kararı aldığı hava savunma sistemlerini Ortadoğu’ya göndermesi. Ukrayna artık kendisini, Rusya karşısında çok daha savunmasız hissediyor. İkincisi, Ortadoğu’da savaşın başlamasıyla bilikte Ukrayna konusunun dünya gündeminden düşecek olması. Üçüncüsüyse Ortadoğu’da savaş nedeniyle petrol fiyatlarının fırlaması ve bundan dünyanın en büyük petrol ihracatçılarından biri olan Rusya’nın yararlanacak olması. Ukrayna idaresi, ekonomisinde sakinlik olursa Rusya’nın uzun vadeli savaşı yürütemeyeceğini hesaplıyordu. Ortadoğu’daki savaş, bu etkeni boşa çıkaracakmış üzere görünüyor. Rus resmi basını da tam da bu sebeplerden ötürü bayram ediyor. Ne var ki İran’ın kolunu kanadını kıracak bir savaş, Rusya için de
olumsuz olur. Bakalım bölgemizdeki pandora kutusu nasıl kapanacak
