Evrenin en eski galaksisi keşfedildi
Astronomlar, James Webb Uzay Teleskobu’nun (JWST) yardımıyla şimdiye dek gözlemlenen en yaşlı ve en uzak galaksiyi keşfetti. Bilim insanları bu ilkel galaksiye MoM z14 ismini verdi ve kainatın oluşumundan sadece 280 milyon yıl sonra meydana geldiğini hesapladı. Bu, geçtiğimiz yıl keşfedilen ve “en eski galaksi” unvanını taşıyan JADES-GS-z14-0’dan 10 ila 20 milyon yıl daha erken oluştuğu manasına geliyor.
13.5 milyar yıllık bir yolculuk
Donanımhaber’de yer verilen detaylarda kainatın yaşının yaklaşık 13.8 milyar yıl olduğu düşünüldüğünde, MoM z14’ün oluşumu Büyük Patlama’dan çok kısa bir müddet sonrasına dayandığı belirtiliyor. Burada ışık seyahati müddeti değerli. Uzaydaki cisimler ne kadar uzaksa, onları o kadar geçmişteki halleriyle görürüz. MoM z14’ten gelen ışık, 13.52 milyar yıl boyunca yol alarak bugün teleskoplarımıza ulaştı. Bu da onu hem vakit hem de ara açısından insanlık tarafından gözlemlenen en uzak obje pozisyonuna yerleştiriyor.
2021’de fırlatılan James Webb Uzay Teleskobu, geliştirilmiş kızılötesi sensörleri sayesinde uzayın en uzak noktalarını gözlemleyebiliyor. Cihanın genişlemesiyle birlikte, uzak galaksilerden gelen ışığın dalga uzunluğunun uzaması sonucu oluşan “kırmızıya kayma” tesiri, galaksilerin ne kadar uzak – hasebiyle ne kadar eski – olduğunu belirlemede kritik rol oynuyor. MoM z14’ün kırmızıya kayma pahası ölçümlerde z = 14.44 olarak bulunurken, evvelki rekor galaksi olan JADES-GS-Z14-0 için bu bedel z = 14.32 olarak tespit edilmişti.
Yapılan tahliller, MoM z14’ün Samanyolu’ndan yaklaşık 50 kat daha küçük olduğunu ve içinde azot ile karbon üzere ağır elementler barındırdığını ortaya koydu. Bu bulgu, galaksinin birinci galaksilerden biri olmasına karşın, kainattaki birinci yıldız jenerasyonlarını barındırmadığını gösteriyor. Zira cihanın birinci yıldızları sırf hidrojen ve helyumdan oluşurdu. Ağır elementler ise bu birinci yıldızların ömür döngüsü içinde oluşup süpernova patlamalarıyla cihana yayıldı.
Dolayısıyla MoM z14, kozmostaki birinci yapılardan biri olsa da, içerdiği elementler nedeniyle “ilk galaksi” tarifine tam olarak uymuyor. Araştırmacılara nazaran, bu galaksi muhtemelen kozmostaki birinci “normal” galaksilerin oluşmaya başladığı periyoda ilişkin.
MoM z14’ün keşfi kozmoloji için büyük bir adım. Lakin farklı olan, JWST’nin bu kadar erken galaksileri bulmasının beklenmiyor oluşuydu. Araştırma grubuna nazaran, JWST’nin müşahedeleri, erken kozmosta öngörülenden 100’den fazla parlak galaksi adayı ortaya koydu. Üstelik MoM z14’ün etrafında nötr hidrojenin azlığı da dikkat cazip. Meğer kozmosun bu kadar erken devirlerinde, uzayın nötr hidrojenle dolu olması bekleniyordu. MoM z14’ün keşfi, James Webb Uzay Teleskobu’nun bilinen kainatın sonlarına dokunabileceğini gösteriyor. Araştırmacılar, artık amaçlarını daha da uzağa –örneğin z = 15 yahut z = 16 kırmızıya kayma bedellerine sahip galaksilere– yöneltiyor.
