Yolcu uçaklarının koltukları neden küçük?

Uzmanlar yıllar geçtikçe uçak koltuklarının küçüldüğünü söylüyorlar. Popular Science‘ın röportaj yaptığı uzmanlar bu teoriyi doğruluyor: Birtakım koltuklar, yolcular ortalamada genişlerken bile küçülüyor. Bu ortada havayolları, her uçuşa daha fazla insan sığdırmak için taban koltuk boyutu düzenlemelerinden kendi çıkarlarına nazaran yararlanıyor. Sonuç mu? En güzel taşıyıcılar için daha yüksek karlar ve sözümona daha ucuz biletler.

Uzmanlar, küçülen uçak koltuklarının kimi yolcular için sıhhat riski getirebileceğini de söyleyerek uyarıyor. Daha da berbatı, daha ufak koltuklar ve daha dolu uçuşlar, acil durum tahliyelerini daha da zorlaştırabilir ve daha tehlikeli hale getirebilir.

Popular Science‘a konuşan Amerikan Teşebbüs Enstitüsünün Havacılık ve Seyahat Projesi’nin kıdemli üyesi William McGee, “Şimdiye kadar son derece şanslıydık” diyor. “Amerikalılar genişliyor, koltuklar daralıyor ve uçaklar daha dolu hale geliyor.”

KURUNTU YAPMIYORSUNUZ; HAVAYOLU KOLTUKLARI VE BACAK ALANLARI DARALIYOR

Son yirmi yılda değişen koltuk boyutlarını takip eden McGee, koltukların aslında daha dar hale geldiğini söylüyor. Yaptığı tahlile nazaran American, Delta, Southwest ve United hava yolları, 1980’lerden bu yana 5 ila 13 cm ortasında bacak arası ve yaklaşık 5 cm koltuk genişliği kaybetmiş. Bu taşıyıcılardaki ortalama bacak aralığı, 20’nci yüzyılın sonlarında 90 cm iken bugün 80 cm’e düşmüş. McGee, ABD’deki Spirit ve Avrupa’daki Wizz Air üzere hesaplı hava yollarında çok daha düşük ara olduğunu söylüyor: Yalnızca 70 cm. Bu küçülme, yıllar boyunca kademeli biçimde gerçekleşmiş. McGee, kelam konusu süreci suda yavaşça kaynayan kaplumbağa metaforuna benzetiyor.

“[Hava yolları] bunları nihayetinde neredeyse herkesin fark ettiği noktaya kadar yontmaya devam etti.”

Artık tam kaynama noktasında yolcular, mantıksız bir bacak arası ile başka temel konforlardan giderek daha fazla yakınıyor. Yolcu hakları tertibi FlyersRights’a nazaran 2022 prestijiyle ABD’deki havayolu yolcularının yarısından küçük bir kısmı iktisat koltuklarına makul ölçüde sığabiliyor; bu figür, hesaplı havayollarında çok daha düşük düzeylerde. ABD Federal Havacılık Dairesi (FAA) koltuk boyutlarıyla ilgili halktan yorum istediğinde, koltukların “sıkış tepiş”, “çok kötü” ve “korkunç” biçimde tanımlandığı, çoğunlukla olumsuz nitelikli 26 binden fazla yorum gelmiş.

Yorum yazanlardan biri, “Ortalama bir insan kollarını birleştirerek ve kendini mümkün olduğu kadar zaptederek lakin oturabiliyor” diyor Forbes‘a nazaran.

AMERIKALILARIN BOYUTU ARTIYOR

Uçak koltukları küçülürken, Amerikalıların ortalama boyutu artıyor. ABD Hastalık Kontrol ve Tedbire Merkezlerine nazaran ABD’deki ortalama bir yetişkin, 2015 prestijiyle 30 yıl öncesine nazaran 7 kg daha ağır. Yetişkin bayanlar artık çabucak hemen 1990’ların sonlarındaki erkekler kadar ağır. Bu müddet boyunca Amerikalıların uzunlukları da biraz uzamış lakin kelam konusu artışlar son yıllarda azalıp kaybolmuş. Ayrıyeten Popular Science‘a konuşan FlyersRights Başkanı Paul Hudson, havayolu koltuklarının boyut bakımından 1960’lardan bu yana şaşırtan ölçüde tıpkı (veya daha ufak) kaldığını söylüyor. Hudson, havayolu sanayisinde değişen beden boyutlarına nazaran ayarlama yapılmamasının eşsiz bir durum olduğunu aktarıyor.

“Başka öteki her yerde koltuklara baktığınızda, insanların büyümesine ahenk sağlamak için koltuklar da büyümüştür” diyor Hudson. “Tiyatrolara, araba koltuklarına [veya] öteki rastgele bir alana bakarsanız koltuklar genişlemiştir. Yalnızca havayollarında küçülmüşlerdir. Bu yüzden insan bedeninin gittiği yerin aykırısı istikametine gidiyorlar.

Kabahat özgürlükte ve karın en yükseğe çıkarılmasında olabilir

Şu an hayal etmek sıkıntı olabilir lakin uçmak daima bu türlü gerilim yaratan bir iş değildi. Vanderbilt Üniversitesinde çalışan hukuk profesörü ve araştırmacı Ganesh Sitaraman, havayolu sanayisinin bu görünürdeki fonksiyon bozukluğunun büyük bir kısmını kıymetli bir yasaya bağlıyor: 1978 Havayolu Serbestisi Yasası. 2023 tarihli Uçmak Neden Çekilmez Oldu: Nasıl Düzeltilebilir isimli kitabında o vakte dek sanayiye bir avuç büyük taşıyıcının hükümran olduğunu ve temel hizmetlerin (salt güvenlik değil) büyük ölçüde maddelere bağlandığını yazıyory. Biletler ekseriyetle günümüzün en ucuz seçeneklerinden daha fazla tutuyormuş lakin günümüzde fiyatlı olan, kayıtlı bagaj üzere birçok “isteğe bağlı” hizmeti içeriyormuş.

Koltuk rahatlığı ve müşteri hizmetlerine yönelik genel standartlar da muhtemelen daha yüksekti. Sitaraman, bugünün tersine o vakitlerde havayollarının bir temel kamu hizmeti formunda düzenlendiğini söylüyor; yani hür bir piyasadaki öbür gündelik eser ve hizmetlerden farklı mualemeye tabi.

Bu durum 1978’de değişmiş. Eski sistemi eleştirenler, bunun rekabet eksikliği sebebiyle büyük, yetersiz şirketlerin yerini sağlamlaştırdığı kartel gibisi bir ortam yarattığını öne sürmüş. Kurama nazaran serbestiyle birlikte, yeni kurulan daha fazla havayolu piyasaya girecek ve bu durum daha düşük bilet fiyatları ile müşterilere daha güzel hizmete yol açacakmış.

Sitaraman, hürlüğün başlangıçta büyük bir rekabet atılımına sebep olduğunu fakat onu süratle “bir güçlendirme dalgasının” takip ettiğini söylüyor. Sanayi genelindeki maaşlar düşmüş ve ufak kentlere daha düşük kar getiren rotalar azalmış ya da kaldırılmış. Bu esnada kar edebilecek çok sayıda yeni havayolu vaadi, sıcak asfalttaki jet yakıtı üzere buharlaşmış. Günümüzde “Dört Büyük” havayolu (United, Delta, American ve Southwest”, ABD piyasasının yüzde 80 kadarını denetim ediyor.

“Serbestlik dönüşümcü, radikal ve geniş kapsamlı bir politikaydı” diye yazıyor Sitaraman. “Havayolu sanayisi yalnızca birkaç kısa yılda yapısal olarak düzenlenen (girdi, rotalar, fiyatlar) bir yer olmaktan düzenlenmeyen bir yere dönüştü… Bedeller daha yüksek, koltuklar daha küçük ve uçma tecrübesi daha da makus bir hal alıyor üzere görünüyor.”

Popular Science‘a konuşan uzmanlar, yasal düzenleme ortamındaki değişikliklerin (FAA’nın taban koltuk boyutu ihtiyaçlarını belirlemeyi reddetmesinin yanında), havayolu koltuklarının küçülmeye devam etme sebebinin merkezinde yer aldığını söylüyorlar. Günümüzde koltukların böylesine dar olmasıyla birlikte, havayollarında yolculardan İktisat Plus üzere isimlere sahip “yüksek” iktisat sınıfları için fazladan para istemek rutin haline geldi. Bunlar biraz daha bacak alanı ve alan sunuyor. Kelam konusu sistem, havayollarının Expedia üzere rezervasyon sitelerinde en düşük bilet fiyatlarıyla reklam yapmasına, bu esnada da biraz daha konfor için para ödemeye istekli yolculardan daha fazla gelir elde etmesine imkan sağlıyor.

McGee, tüm bunların çift basamaklı bir “olanlar ve olmayanlar” sistemi meydana getirdiğini söylüyor. Yeterli muamele gören ufak bir ticari yolcu sınıfı en üstte yer alırken, nadiren uçan çok daha geniş bir yolcu havuzunun ise evvelce standart olan oturma alanı için kuruş hesabı yapmasına sebep oluyor.

Hudson şöyle ekliyor:

“Bilerek bu türlü yapıyorlar ki azap sınıfına karşılık bir kesim insani sınıf seçeneğiniz olsun.”

Büyük havayollarını temsil eden ticari bir küme olan Amerika’nın Hava Yolları, Popular Science‘ın yorum taleplerine çabucak cevap vermedi lakin daha evvel CNN’e, güvenliği “yüksek bir öncelik” olarak düşündüklerini söylemişti.

Grup CNN’e gönderilen bir açıklamada, “Hava yolları geniş bir çeşitlilikte yenilikçi teknolojiye yatırım yapmaya devam ederek, kabindeki şahsî alanı en yükseğe çıkarırken yolcuların beklediği bir konfor düzeyini de karşılamaya çalışıyor” tabirlerine yer vermiş.

DAHA UFAK KOLTUKLAR YALNIZCA KONFORSUZ DEĞİL; TEHLİKELİ DE OLABİLİRLER

Ufak koltuklar kısa uçuşlarda katlanılabilir bir düşünce olabilse de; hem McGee hem de Hudson beş saat yahut daha fazla süren uzun seyahatlerde tehlikeli hale gelebileceklerini söylüyor. Sıkışık durumda uzun müddet oturmanın pıhtı tehlikesini artırdığını söylüyorlar; bilhassa de obeziteli bireylerde. Az olaylarda ise bu pıhtılar, akciğer embolisi yahut venöz damar tıkanması üzere önemli durumlara yol açabilir. ABD Hastalık Kontrol ve Tedbire Merkezleri, yolcuların bu tehlikeyi azaltmak için iki üç saatte bir dolaşmasını öneriyor. Ama uzun türbülanstan geçmiş olanların bileceği üzere, söylemek yapmaktan daha sıkıntı.

Fakat uzmanlar ufak, sıkışık koltukların acil durumlarda uçağı inançla tahliye etmeyi de zorlaştırma tehlikesi taşıdığını söylüyor. ABD Federal Havacılık Dairesi (FAA), hava yollarını dolu bir uçağın 90 saniyede tahliye edilebileceğini göstermesini zarurî kılıyor. Ülkü şartlarda güç olan bu durum, günümüzün kalabalık kabinleriyle daha da zorlaşıyor. Kısmen daha ufak koltuklar sebebiyle, uçuşlar hiç olmadığı kadar dolu. Standart valiz fiyatlarıyla birlikte beşerler artık yanlarında taşıdıklarını zirvedeki kısımlara ve koltukların altına daha fazla tıkıştırıyor. Yardımcı hayvanları, gevşek telefon şarj aletlerini ve kabindeki öbür ıvır zıvırı da eklediğinizde, McGee’nin potansiyel felaket sebebi formunda isimlendirdiği şey karşınıza çıkıyor.

“Tüm bu etmenlere bakarsanız, uçağı bir mevt kalım sıkıntısında inançla tahliye etmenin zorluğu artmaya devam ediyor” diyor McGee.

ABD’deki hava yolu sanayisinin en üst düzenleyicisi pozisyonundaki FAA, sıkışık oturma tertiplerinin uzun tahliye müddetleri üzere güvenlik tehlikelerine katkıda bulunduğuna karar verirse, taban bir koltuk boyutunu zarurî kılma yetkisine sahip. Ajans 2019 yılında bu soruya yanıt bulmak üzere acil bir tahliye tatbikatı yürüttü ve “koltuk boyutu ile bırakılan uzaklığın, acil tahliyelerin muvaffakiyetini olumsuz etkilemediği” sonucuna vardı.

Popular Science‘a konuşan bir FAA sözcüsü, “kapsamlı incelemeler, çalışmalar ve halktan gelen yorum girdisinin akabinde FAA, yolcu güvenliği için koltuk boyutunda yeni düzenlemelere gerek olmadığına karar verdi” diyor. “FAA fiili şartlardaki tahliyeleri incelemeye ve gelecekte vereceği kararları buna nazaran almaya devam edecek. Bir Havacılık Kural Komitesi’nin toplanıp, tahliye standartlarında yapılacak potansiyel iyileştirmelerin tetkik edilmesi planlanıyor.”

Fakat canlandırmayı şahsen izleyen komitede olan Paul Hudson, test prosedürüne karşı çıkıyor. Tez ettiğine nazaran tatbikat, bir park alanında kurulan düzmece bir yapıda yürütülmüş; gerçek bir uçakta değil. Ayrıyeten 60 yaşın üzerindekiler, 18 yaşın altındaki çocuklar yahut fizikî mahzuru bulunan şahıslar bu tatbikatta yokmuş. Test tam dolu ortalama bir uçuştan çok daha düşük sayıdaki 60 bireylik kümelerle yürütülmüş. Hudson’a nazaran 115 kg’nin üzerindeki bireyler de hariç tutulmuş; standart koltuk boyutlarıyla sık sık sorun yaşayan ABD nüfusunun kıymetli bir kısmı bu kümede.

Endişelerinde de yalnız değil. Illinois milletvekili Tammy Duckworth da Hudson’ın tenkitlerini tekrarlıyor ve hatta 2022’de, FAA’nın acil tahliye test prosedürlerini fiili şartları daha düzgün yansıtmak üzere gözden geçirmesini isteyen bir yasa tasarısı bile sunmuş.

“En berbat durum senaryosu yaşandığında kalabalık bir uçuşta olduğunuzu düşünün: Mürettebat tahliye için 90 saniyeniz olduğunu söylüyor; pekala kalabalık bir uçuştaki 150’den fazla yolcu, dişlerinizi fırçalamaya bile yetmeyen bu müddette nasıl itimatla tahliye olabilir?” diyor Duckworth bir açıklamada.

McGee de bu kanıyı daha açık kelamlı tabirlerle tekrarlıyor.

“Çok yarım yamalak bir çalışma” diyor.

Yolcular ufak koltukların tesirlerini nasıl azaltabilir

Hava yollarının (veya FAA’nın) koltuk boyutlarına yönelik yaklaşımlarını yakın bir vakitte değiştirme niyetinin olup olmadığı muhakkak değil. Bu sırada uzmanlar, yolcuların kendilerine nefes alacak daha çok alan açmak için atabileceği birkaç adım bulunduğunu söylüyor. McGee birinci olarak, İktisat Plus üzere düzeylere yükseltme yapabilen yolcuların bunu yapmayı düşünmesini söylüyor; bilhassa uzun uçuşlarda. Büyük boyutlu yolcular da yıllar yılı birbirine bitişik koltukları da satın almayı tercih ediyorlar ve hatta kimi havayolları, bu taleplere faal halde ahenk sağlamaya bile çalışıyor. McGee, bu yaklaşımın tehlikeli olduğuna dikkat çekiyor. Birisi yan yana olduklarını düşünerek iki koltuk satın alsa bile hava yolları, koltuk yerleşimini kalkışa kadar değiştirme hakkını sık sık gizli tutuyor.

Bu ortada Hudson, yolcuların kabinde fırsat buldukça ayağa kalkıp gezinmesini öneriyor. Temelinde bunu planlasa da planlamasa da; koltuk sırasındaki birisi ayağa kalkarsa kalkmayı alışkanlık haline getirmiş; bu üzere fırsatların iddia edilemediğini belirtiyor. Hudson ayrıyeten pıhtı tehlikesi altında olabilecek bireylere de bu tehlikeyi azaltmak için uçuştan evvel reçetesiz satılan kan sulandırıcılardan almayı düşünmelerini tavsiye ediyor. Günün sonunda, yolcuların uzun müddetler boyunca sıkışık şartlarda kalmanın sıhhat üzerinde meydana getirebileceği muhtemel tesirlere karşı en uygun kararlarını vermelerini gerektiğini söylüyor Hudson.

“Bedenlerimiz dar alanlarda uzun mühlet oturmaya uyumlu değil” diyor Hudson.