İş cinayetleri, telif ihlalleri, güvencesizlik: Dizi sektörü TBMM gündeminde
Emek Partisi İstanbul Milletvekili İskender Bayhan, Türkiye’de süratle büyüyen televizyon ve sinema dalında yaşanan ağır çalışma şartları, iş cinayetleri ve telif hakkı ihlallerine ait Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un yanıtlaması istemiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yazılı soru önergesi sundu. Bayhan, bölümün ihracat başarısına karşın emek sömürüsünün derinleştiğini ve kamu kaynaklarının yaratıcı hak sahipleri dışında kullanıldığını vurguladı.
2024 yılında 500 milyon doları aşkın ihracat geliri elde edilen bölümde, Bayhan’a nazaran set işçileri haftada 90 saati aşan mesailerde, gece gündüz demeden, garantisiz biçimde çalıştırılıyor. Son iki yılda yaşanan yangınlar ve iş cinayetleri de bu vahim tabloyu gözler önüne serdi. Son olarak, 16 Nisan 2025’te “Şakir Paşa” dizisinin setinde çıkan yangında bir set işçisi, Serkan Sükyan ömrünü yitirmişti.
Bayhan, bu gelişmelerin akabinde bölümdeki üretim monopolleri ve cast ajanslarının kurduğu kontrolsüz sistemin kamuoyunun gündemine alınması gerektiğini belirterek şu soruları yöneltti:
TELİF GELİRLERİ NEDEN HAK SAHİPLERİNE ÖDENMİYOR?
Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün topladığı özel kopyalama harçlarının neden 20 yılı aşkın müddettir hak sahiplerine ulaştırılmadığını sorgulayan Bayhan, geçmişe dönük ödeme yapılması için bir takvim oluşturulup oluşturulmadığını sordu.
TELİF GELİRLERİNİN BÜYÜK KISMI NEDEN KAMUYA AKTARILIYOR?
Fonların sadece yüzde 37,5’inin hak sahiplerine dağıtılacağının açıklanmasına reaksiyon gösteren Bayhan, bu oranın Avrupa’daki uygulamalarla çeliştiğini belirterek tamamının sanatkarlara ödenmesini talep etti.
TRT BAŞTA OLMAK ÜZERE YAYINCILAR MADDEYİ İHLAL Mİ EDİYOR?
5846 Sayılı Kanun’a nazaran yayıncıların eser sahiplerinden müsaade alması gerektiğini hatırlatan Bayhan, birçok yayıncının bu yükümlülüğü yerine getirmediğini, buna karşılık rastgele bir yaptırım uygulanıp uygulanmadığını sordu.
DİZİ MÜDDETLERİ VE YARATICILIĞIN DÜŞÜŞÜ GÜNDEMDE
Türkiye’de dizi kısımlarının 120 ila 150 dakika ortasında değiştiğini ve bu durumun hem bölümdeki sürdürülebilirliği tehdit ettiğini hem de yaratıcı kaliteyi düşürdüğünü söz eden Bayhan, Bakanlığın bu hususta teşvik ya da dayanak düzeneği oluşturup oluşturmayacağını sordu.
SİNEMA TELİFLERİNDE YILLARDIR SÜREN KAYIP
Müzik meslek birliklerinin otelleri lisansladığını fakat sinema yapıtlarının birebir sistemden yararlanamadığını belirten Bayhan, sinema alanında da emsal bir lisans sistemi kurulmasını talep etti.
Bayhan ayrıyeten kültür dayanakları ve şenliklerde, telif yükümlülüklerini yerine getirmiş üretimlere öncelik verilmesi gerektiğini belirterek, bu tarafta bir prensip kararının alınıp alınmayacağını da sordu.
Önergesiyle ilgili açıklamada bulunan Bayhan, “Türkiye dizilerini ihraç ederek zenginleşiyor üzere görünse de bu dal, yaratıcılarından set çalışanlarına kadar işçilerin sömürüsü üzerine şurası. Kültür üretiminin yaratıcılık, adalet ve güvenlik temelinde yine yapılandırılması gerekiyor,” dedi.
