Yoksulluğun gölgesinde 1 Mayıs: ‘Bayram’ değil ‘direniş günü’
Emekçiler bu yılki 1 Mayıs’ı da “yoksulluğun gölgesinde” kutluyor. Maaş, fiyat ve aylıklar her geçen gün enflasyon karşısında eriyor. İşçilerin büyük bir kısmının fiyat ve maaşları yoksulluk hududunun altında kaldı. Taban fiyat ile açlık hududu ortasındaki makas ise açılıyor. Çalışırken düşük fiyat alan işçi, emekli olduğunda da açlık hududunun altındaki aylıklara mahkum ediliyor. Sigortasız, kayıt dışı çalıştırılan işçiler, sendikalara üye olduklarında ise kapının önüne konuluyor.
ASGARİ ‘AÇLIK’ ALTI
Yılbaşından bu yana 22 bin 104 lira olan taban fiyat daha yılın birinci aylarında açlık sonunun altına düştü. Yaklaşık 8 milyon personel açlık hududunun altındaki taban fiyat ile bir ay geçinmeye çalışıyor. Türk-İş’in dün açıkladığı bilgilere nazaran açlık sonu 24 bin 35 liraya ulaştı. Yoksulluk hududu ise 78 bin 292 lira. Bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti yani olması gereken taban fiyat 31 bin 142 lira. Halbuki yaklaşık 8 milyon emekçinin bir aylık geçim fiyatı olan minimum fiyat şu anda 22 bin 104 lira.
İKTİDARIN ‘YILSONU’ ISRARI
İktidar, açlık sonunun altında kalmış olmasına rağmen, taban fiyatın yıl sonuna kadar birebir kalacağını söylüyor.
EMEKLİLİKTE DE SEFALET
Düşük fiyatlarla çalıştırılan personeller, emekli olduklarında da aldıkları aylıklar ile geçinemiyor. Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın datalarına nazaran, hala en düşük personel emekli aylığı 15 bin 781 lira ile gerek minimum fiyatın gerekse de açlık sonunun çok altında bulunuyor. En düşük Bağ-Kur emekli aylığı ise 14 bin 469 lira. Emeklilerin açlık hududunun altındaki bu aylıkları kiraya bile yetmiyor.
MEMUR YOKSUL
Memurlar çalışırken aldıkları maaşı, emekli olduklarında alamıyor. En düşük memur maaşı 43 bin 726 lira. Ortalama memur maaşı ise 49 bin 598 lira. Milyonlarca memurun maaşı yoksulluk sonunun yanına bile yaklaşamıyor. Memur da emekli olduğunda geçinemiyor. Ortalama memur emekli aylığı bile 20 bin 554 lira ile gerek taban fiyatın gerekse de açlık sonunun altına düşmüş durumda.
Kamudaki yaklaşık 600 bin emekçiyi kapsayan kamu kontratı ortadan aylar geçmesine rağmen hala imzalanmadı. Kamudaki en düşük emekçi fiyatları minimum fiyatın biraz üzerinde bulunuyor. Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın bilgilerine nazaran, ortalama kamu çalışanının fiyatı ise 43 bin 660 lira. Yoksulluk hududunun altında.
KAYNAK SERMAYEYE AKIYOR
İşçi, memur ve emekliye yapılan artırımlar düşük kalıyor. Milyonlarca memur ile memur emeklisi bu yıl yalnızca yüzde 6+5 toplu mukavele artırımı alacak. Öteki yandan kaynaklar başta yap-işlet-devret projelerindeki “garantiler” olmak üzere sermayeye akıyor. Sermayenin ulusal gelirden aldığı hisse, emeğin aldığı paydan daha fazla. İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla gayrisafi katma paha içerisindeki hissesi 2024 yılında yüzde 37.9 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin hissesi ise 42.2 olarak gerçekleşti.
ÇALIŞAN YOKSUL
Çalışan her 100 bireyden 12’si fakir. CHP Malatya Milletvekili, TBMM Plan ve Bütçe Komitesi üyesi Veli Ağbaba’nın araştırmasına nazaran, Türkiye’de çalışan yoksulluğu, bilhassa son yıllarda giderek derinleşen bir sorun haline gelmiş durumda. Yüksek enflasyon, düşük fiyatlar, teminatsız çalışma şartları ve artan ömür maliyetleri, çalışanların büyük bir kısmını yoksulluk hududunun altına itiyor. Çalışan yoksulluğu, hem bireylerin hayat kalitesini olumsuz etkileyen hem de toplumdaki gelir eşitsizliğini artıran bir olgu olarak iktisadın kıymetli meselelerinden biri olarak öne çıkıyor. Ağbaba’nın araştırmasına nazaran, Türkiye’de çalıştığı halde fakir olanların oranı yüzde 12’ye yakın. Bu oran erkeklerde yüzde 13.7, bayanlarda ise yüzde 7.6.
EMEK SÖMÜRÜSÜ
Düşük fiyat dayatılan işçiler bir de kayıt dışı yani sigortasız çalıştırılıyor. SGK’nın datalarına nazaran 2024 dördüncü çeyrek itibariyle kayıt dışı istihdam oranı yüzde 26.27 düzeylerinde bulunuyor.
SENDİKASIZLAŞTIRMA YAYGIN
Emekçiler, sendikalara üye olduklarında ise patronun baskısı ile karşılaşıyor. Sendikalara üye olan personeller “istifaya” zorlanıyor. Açılan davalar ise yıllarca sürüyor. Bilhassa emekçilerde sendikalaşma oranı çok düşük. Son datalara nazaran toplam personel sayısı 16.8 milyon. Toplam sendikalı personel sayısı ise yalnızca 2.5 milyon. Çalışanlarda sendikalaşma oranı yüzde 14.97’lerde kalmış durumda. Memurlarda ise durum biraz daha farklı. Sendikalı olabilecek toplam kamu vazifelisi sayısı 2.9 milyon. Sendikalı kamu vazifelilerinin sayısı ise 2.2 milyon. Memurlarda sendikalaşma oranı yüzde 75.18.
