Kapadokya’ya hançer saplanıyor: Doğa ve kültür yok ediliyor

Kapadokya Dünya Miras Alanı hudutları içinde kalan en özel vadilerden Devrent Vadisi’ni doğal bir doruktan görme imkânı veren alana, yani zirveye 70 adet fore kazık üzerine yapılması onaylanan bir çelik cam görünüm terasının hafriyatı damga vurdu.

Doğal doruğun üzerine yeni bir çelik cam bina inşa edilmesi reaksiyonlara neden oldu. Dünyanın her tarafında yüzlerce örneği olan bu yapılar, kalabalık ziyaretçi kümelerine kısa müddet görünüm seyrettirmek ve heyecan yaratmak için yapılan büyük masraflı binalar. 3. dünya ülkelerinin pek istekli olduğu kitle turizmini teşvik eden bu çeşit projeler Kapadokya üzere istisnai özellikteki müdafaa alanlarında geri dönülmez hasarlara yol açıyor.

Uzmanlar “Kapadokya giderek muhafaza eforundan uzaklaşıyor” diyerek tehlikeye dikkat çekiyor. Gazetemize açıklamalarda bulunan hususun uzmanı, “Her geçen gün daha çok inşaat, daha çok insan, daha çok para hırsıyla bölgenin kendine has doğal avantajları kayboluyor. Yıllardır yapılaşmaya müsaade verilmeyen doğal alanlarda yaptırılan yeni sitelerle, tarihi köyler doğallığını ve cazipliğini kaybediyor. Tampon bölge ismi verilen geçiş alanları yok ediliyor.

Balon turizminin getirdiği ağır araç trafiğini kolaylaştırmak, alana daha çok aracın daha rahat girebilmesini sağlamak için milyonlarca yılda oluşan Peri Bacaları’nın yanı başına otoyollar açılıyor. Aşk Vadisi içindeki doğal patikayı 4 şeritli otoyola dönüştüren zihniyet Kapadokya turizmini geliştirmiyor, aksine öldürüyor. Ağır inşaat faaliyetinin yarattığı tonlarca moloz ise bambaşka bir sorun: Kapadokya’nın her yerinden çıkan molozlar vadilerin içine boşaltılıyor. Büyük bir hassasiyetle korunması gereken doğal vadiler, moloz dolgularla bozuluyor, dönüştürülüyor” diyerek bölgenin yapısının bozulduğunu lisana getirdi.

Aynı uzman “Kapadokya’nın cazibesini sürdürmesi için tam karşıtının olması, alana araç girişinin sınırlanması, zorlaştırılması gerekirdi. Daha az sayıda balon, daha az sayıda turist, daha uygun bir biçimde doğal ortamın kollanması… Balonların önünde fotoğraf çektirme meraklısı turizm anlayışının denetim altında tutulması gerekirdi” diyor ve ekliyor: “Bölgeyi korumaktan fazla sömürmeye yönelik bu gelişmelerin nasıl denetleneceği başka sorun. Zira olanların tamamı, Kapadokya’nın korunmasını sağlamak ve denetlemekle vazifeli kamu yetkililerinin bilgisi ve onayı dahilinde gerçekleşiyor. Yegâne misyonu bölgenin korunması olan Kapadokya Alan Başkanlığı’nın, çok şeritli otoyollar, cam teraslar, yeni konut siteleri, yeni akaryakıt istasyonları üzere projelerin tamamının altında imzası var. Bu gidiş artık Kapadokya için alarm veriyor. ‘Altın yumurtlayan tavuğu kesmek’ deyişini doğrularcasına, asırlarca gururla korunup para kazandırabilecek çok kıymetli bir kültürel emanet, kısa vadeli kar hırsları uğruna yok ediliyor” tabirlerini kullandı.

Prof. Dr. Mehmet Tuncer

(Çankaya Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Kent Ve Bölge Planlama Kısmı Öğretim Üyesi)

Öncelikli misyon Kapadokya’nın nitekim korunmasıdır. Peri Bacaları’nı korumak, betonlaşmayı engellemek anayasal ve yasal misyondur. Turizm için değil dünya mirası olan Kapadokya’mızı kendimiz ve gelecek nesiller için korumalıyız.

‘YABANCI ZİYARETÇİLER DE YANSILI…’

Nezih Başgelen

(Arkeolog-Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu Yöneticisi)

Kapadokya, binlerce yıldır tabiat ve insan faaliyetlerinin bölgedeki doğal etraf kıymetlerini karakteristik kültürel peyzaj alanları haline getirmesinin de özgün örnekleriyle ünlü bir bölgedir. Bu peyzaj bedellerinin oluşum sürecinde bölgedeki ekosistemin de dönüşerek yöreye has bir istikrara oturduğu izlenmektedir. Avanos ile Ürgüp ortasında Ürgüp yolu üzerinde yer alan birbirinden enteresan görünümlerle dolu Devrent Vadisi de bu eşsiz kültürel peyzaj alanlarının önde gelen örneklerinden birisidir.

Devrent Vadisi’ni geçen döneme kadar doğal bir zirve üzerinden izlemegözlemleme imkânı veren mevcut seyir alanına 70 adet fore kazık üzerine yapılması onaylanan çelikcam görünüm terası inşaatının yol açtığı tahribat yerli, yabancı ziyaretçilerin reaksiyonunu çekmekte. Yapılan projede koruma-kullanma ortasındaki istikrar kurulamayınca yapılmakta olan cam-çelik seyir projesinin buradaki eşsiz peyzajın büyüsünü örseleyeceği görülüyor. Yakın vakitte Antalya’da Hıdırlık Kulesi’nin ve Aksaray’da Ihlara Vadisi’nin başına gelenler Kapadokya’da Devrent’in de başına geliyor. Burayı bilhassa gün batımında görmek isteyen kümelerin tercih ettiği seyir alanlarından biri olan bu doğal zirvenin üzerine camçelik bina inşa edilmesi toplumsal medya paylaşımları üzerinden de ağır biçimde eleştiriliyor. Bedel ve ihtiyaç ortasındaki ara yüzün buradaki projede de hakikat kurulamadığı görülüyor. Vadinin kendine has eşsiz kültürel peyzaj bedellerini negatif etkilememesi için buradaki projede korumakullanma istikrarı bakımından daha hassas davranılması bekleniyor.

UNUTULMASIN!

Hatırlayalım; Kapadokya 22 Ekim 2019 yılında cumhurbaşkanının kararıyla ulusal park statüsünden çıkartıldı. O tarihte CHP milletvekili Faruk Sarıaslan kararı, “Anlaşılıyor ki maksat bölgeyi büyük yapılanmalara açmak. Bu durum Kapadokya’yı mahveder” diye eleştirmişti, AKP Nevşehir Milletvekili Yücel Menekşe ise “Kapadokya’da 4 ilçe ve 9 beldeyi kapsayan Kapadokya Alan Başkanlığı, bölgenin tarihi ve kültürel yapısını koruma etmek hedefindedir. Yetkiler, Kapadokya Alan Başkanlığı çatısı altında toplanmak suretiyle bölge daha faal biçimde korunacak ve korunarak sonraki kuşaklara aktarmak vazifemiz olacak. Bu telaffuzların arka niyetli olduğunu düşünüyorum” diyerek tenkitleri reddetmişti.

Kapadokya Alan Başkanlığı idaresindeki 6 yılın sonunda büyük yapılandırma savları ne yazık ki doğrulandı. Bölgenin en hoş vadilerinden olan Zelve’nin girişinde etrafla son derece uyumsuz 14 betonarme dükkân yapısının olduğu otopark inşaatına başlandı. Kapadokya’nın kalbindeki Ortahisar’ın girişine, 20 bin metrekarelik bir macera parkı inşa ediliyor. Bu parkın yuvarlak beton yapıları dünyada eşi olmayan Kapadokya görüntülerinin içinde yükseliyor artık.

Göreme Açık Hava Müzesi’nin çabucak yanına, Ortahisar’a giden yol yapıldı. Korunması gereken eşsiz tabiat asfaltla kaplandı. Yeni hotellerin sayısı arttı. Eski kaya meskenlerin de hotele dönüştürülmesi kolaylaştı. Artık Göreme’nin tamamı Hotelturistik dükkân-kafe-restorana dönüşmüş durumda. Nevşehir valisi 2024 yılında Kapadokya ören yerlerine 4 milyondan fazla ziyaretçinin geldiğini açıkladı. Kapadokya artık ne yazık ki “kitle turizmi”ne teslim edildi. Bölgedeki rehberlerden aldığımız bilgiler ise şu istikamette; “Ünü bütün dünyaya yayılan, her sabah Kapadokya semalarını dolduran yüzlerce hava balonu, yerde, son derece hassas olan volkanik yer üzerinde o balonları takip eden yüzlerce araç demek. Bunun yanı sıra turistlere korunması gereken vadilerde ‘safari’ yaptıran yüzlerce ATV yahut Jeep üzere arazi aracı da eforu. Bunların yarattığı gürültü, bölgedeki yaban hayatı bitirmiş durumda. Dünyanın birçok ülkesi tarihi ve doğal hoşluklarını ‘kitle turizmi tehlikelerine karşı müdafaaya aldı. Buna ‘sürdürülebilir turizm’ deniyor” tabirlerini kullandılar.

ÖRNEK OLSUN DİYE!

Şili, Paskalya Adası için ziyaretçi sayısını sınırlandı. Tayland Maya Koyu (Maya Bay) ziyaretçi sayısını sonlandırdı. Bhutan, ülkeye gelen turist sayısını azaltıp gelenlerden de 200 dolara yakın “sürdürülebilir kalkınma vergisi” alıyor. Venedik, ziyaretçi ve cruise gemilerine sınırlama getirdi. Son olarak unutulmasın: Kitle turizmi eşsiz bir coğrafyayı sıradanlaştırır ve yavaş yavaş yok eder.