78 . Cannes Film Festivali’nden notlar: Adalet, polis ve devlet terörü…
Altın Palmiye için yarışan iki çarpıcı sinema, dünyamızın hangi coğrafyasında bulunuyorsak bulunalım, en acil yurttaşlık vazifemizin “tehlike” olmadığını; lakin tehlikeli ve yaşamsal bir kıymet taşıyan demokrasiye sahip çıkma çabası olduğunu, yüksek sesle anımsattı.
İzleyicisini omuzlarından kavrayıp silkelercesine uyaran her iki sinema de hepimizi yakın tarihin değerli gerçeklerini görmeye ve üzerinde düşünmeye davet etmekteydi.
Baskı nizamı, siyasi davalar…
Önce, Sergei Loznitsa (1964), “İki Savcı” isimli sinemasında, siyasi iktidarların maşası olarak kullanılan “adalet” sisteminin nasıl çürüdüğünü (daha doğrusu çürütüldüğünü), keskin ve çarpıcı bir mizansen eşliğinde gözler önüne sermekteydi.
1930’lu yılların ortasında, Stalin’in tek adam rejimini güçlendirdiği devirdeyiz. Baskı nizamı, siyasi davalar, hukuk kurallarını hiçe sayan kapalı polisin dokunulmazlığı… Azabın sistematik olarak uygulandığı karanlık hapishaneler… Her cins manipülasyona kolay kolay kucak açan polis kuvvetlerinin yasallaştırılmış şiddeti… Devlet terörünün dehşeti…
Herkesin korktuğu, sindiği, ferdi küçük çıkarlar uğruna vicdanının sesini dinlemediği, derin devletle resmi devletin terör uygulamakta buluştuğu bu gergin ortamda, genç ve idealist bir savcı, işini dürüstçe, hukuk kuralları çerçevesinde gerçekleştirmek istemektedir.
Gizli polisin, Bolşevik mefkurelere hakikaten sahip çıkan has devrimcileri bile geçersiz suçlamalarla, azap altında imzalatılan düzmece itiraflarla zindanlarda çürüttüğü sistemin hukukî ve ideolojik yanlışlarını düzeltmeye çalışır.
Azimlidir; gerçekleri ortaya çıkarmak için misyonlu olduğu taşra kentinden kalkıp Moskova’ya, devletin başsavcısına gidecek kadar da inatçıdır. Lakin, kendisi kadar cesaretli olmayan (yoksa tertemiz ve saf mı olmayan?) ve ne yazık ki çoğunluğu oluşturan hukukçuların uysallığı (ya da bencil çıkarcılığı) sayesinde güçlenen ve sertleşen sistem tarafından bir lokmada, kolaylıkla yutulacaktır…
“İki savcı”, biçimsel açıdan son derece dengeli bütünlüğü yanında, tiyatrosal yalın mizanseniyle de ödül kazanacak güçte bir sinema. Loznitsa, vakit ve coğrafya ötesi (yer yer de kafkavari) içeriği yanında, biçimsel seviyede sergilediği soğuk estetiğin hüzünlü şiirselliğiyle de ödüllendirilebilir.
FRANSIZ ‘SARI YELEKLİLER’ BAŞKALDIRISI VE POLİS ŞİDDETİ
Fransa’nın yakın tarihine, 2018 yılında patlak veren “Sarı Yelekliler” hareketinin değerli boyutlarından olan ve polis şiddeti konusuna odaklanan Dominik Moll’un (1962) sineması “137 Numaralı Dosya” da içeriğiyle çok değerli bir sinema.
Biçimiyle savlı olmayan, bilakis, sıradan bir polisiyenin (hatta bir televizyon dizisinin) akıcı klasik lisanını tercih eden Dominik Moll, öncelikle bir geniş kitle sineması örneği gerçekleştirmeyi hedeflemiş. Âlâ ki de bu yolu seçmiş. Zira siyasilerden polislere, toplumbilimcilerden hâkim ve savcılara, avukatlardan gazetecilere kadar herkesin, milyonların izlemesinde fayda olan bir sinema “137 Numaralı Dosya”…
Alman kökenli Fransız direktör Dominik Moll yaşanmış bir olaydan yola çıkarak, gerçekleri çarpıtmadan, “polis şiddeti” konusunu siyasal, etik, toplumsal ve ruhsal boyutlarıyla derinlemesine işliyor.
“Sarı Yelekliler” hareketi sırasında, Aralık 2018’de Paris’te, Champs-Elysées caddesine yakın bir orta sokakta, silahlı beş polisten oluşan taşınabilir tim, hiçbir küme içinde bulunmayan ve tehdit oluşturmayan iki gence, ellerindeki uzaklaştırıcı bombalarla 14 metre aralıktan ateş ederler. Gençlerden biri başından ağır yaralanarak olduğu yerde, sokak ortasına yığılıp kalır. Silah kullanan polislerden biri, ambulans çağırmak yerine, kanlar içinde hareketsiz yatan genci tekmeleyecektir…
Taşralı ailenin şikâyeti üzerine, polislerin polisi denilen kontrol düzeneği devreye girer.
Kurumsal seviyede yürütülen soruşturma grubunu yöneten bayan polisin (Léa Drucker) gerçeği ortaya çıkarma konusundaki kararlılığı sonucu, polislerin ve hiyerarşik sorumluların palavra söyledikleri; hiçbir legal müdafaa durumu yokken orantısız şiddet uyguladıkları; üstelik, buyruk almadan ateş ettikleri; kurallara uymayan kovboylar üzere keyfi davrandıkları, görsel evraklarla kanıtlanır. Güvenlik kameraları ve herkesin cebindeki telefonlarla çektiği görüntülerden kimileri yadsınamaz delillerdir.
İki polis gözaltına alınır lakin “Sarı Yelekliler” ayaklanması sırasında ülke denetimini bir mühlet kaybeden iktidar, kamu nizamını sağlamak için gereksinim duyduğu polis teşkilatını hoşnut etmek zorundadır.
Gözaltı kararı, üstten gelen buyruklarla, sonraki sabah çabucak kaldırılır…
Fransa üzere hukuk devletinin hâlâ var olduğu, bağımsız adaletin sesini taviz vermeden duyurabildiği bir ülkede polis şiddeti (ya da emsal bir nitelemeyle devlet terörü), vakit zaman hukuk devletini bile susturabiliyorsa siz gelin, demokrasi ve hukuk devleti kavramlarının hedef değil araç olduğu coğrafyalardaki durumdan dehşete kapılmayın…
İyice uçuk bir dünya diktatörü çıksa da, üstte kelamını ettiğimiz sinemaların, global seviyede tüm televizyon kanallarında ve sinemalarda birebir anda gösterilmesini emretse… Bir şeyler değişir mi
