12 Eylül darbesine ilişkin karar AİHM’de: İnsanlığa karşı suç işlendi, ‘düşme’ kararıyla kapatılamaz
12 Eylül askeri darbesine ilişkin, dönemin Genelkurmay Başkanı ve 7. Cumhurbaşkanı Kenan Cihan ile Hava Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Ali Tahsin Şahinkaya’nın yargılandığı davada, Cihan ve Şahinkaya hakkındaki kamu davasının vefat nedeniyle “ortadan kaldırılmasına” karar verilmiş, sanıkların mal varlıklarına el konulması ve TSK’den çıkarılarak rütbelerinin geri alınmasına yer olmadığına hükmedilerek, dava düşmüştü.
Bunun üzerine mağdurlar, Anayasa Mahkemesi’ne (AYM), 2022’de müracaat yapmıştı. AYM, adil yargılanma hakkının ve cürümde ve cezada yasallık unsurunun ihlal edildiğine ait savların kabul edilemez olduğuna karar vermişti.
AYM’DEN SONUÇ ALAMAYAN MAĞDURLAR, BELGEYİ AİHM’E TAŞIDI
12 Eylül darbesinden birkaç ay sonra sivil polislerce konutundan gözaltına alınan ve azap sonucu ölen TÖB-DER genel merkez yöneticisi Abdullah Gülbudak’ın kızı Senem Gülbudak, yeniden 12 Eylül darbesinin akabinde TÖB-DER davası nedeniyle tutuklanan ve cezaevi şartları nedeniyle tüberküloza yakalanarak hayatını yitiren Hayri Erdoğan’ın oğlu Utku Erdoğan ile 12 Eylül periyodunda azap sonucu 34 yaşındayken ölen Mustafa Hayrullahoğlu’nun eşi Aynur Hayrullahoğlu, avukatları Arif Ali Cangı aracılığıyla AİHM’e başvurdu.
“RÜTBELERİNİN GERİ ALINMASI KONUSUNDA KARAR KURULMALIYDI”
Başvuruda, Türkiye’nin siyasi ve hukuk tarihi açısından en kıymetli davalarından birinin 12 Eylül Darbe davası olduğu ve bu davanın düşme kararıyla kapatılamayacağının altı çizilerek, “Darbeci sanıklar ölmeden evvel kurulan karar, yalnızca hürriyeti bağlayıcı cezayı değil, tıpkı vakitte maddi menfaatlere ait kararları de içermekteydi. Hasebiyle ölmeleri üzerine mahpus cezası düşse de maddi menfaat niteliği de olan rütbelerinin geri alınması konusunda karar kurulmalıydı. Darbe yapmaktan ömür uzunluğu mahpus cezasına çarptırılmış Ahmet Kenan Cihan ile Ali Tahsin Şahinkaya’nın rütbelerinin geri alınmamış olmasının, hiçbir hukukî ve vicdani yanı olamaz. Bir daha darbeler yaşamak istemeyen katılan müvekkiller, bu nedenle adalet arayışlarına devam etmişlerdir” denildi.
“12 Eylül darbesi periyodunda binlerce insanın yanı sıra müracaatçıların yakınlarının, pek çok hakkının ihlal edildiği belirtilen müracaatta “İnsanın, insanlık onuruna layık bir biçimde var olabilmesi ve kişiliğini koruyup geliştirebilmesi için haklarının korunduğu demokratik hukuk sisteminin sağlanması gerekmektedir. Hakları ihlal edilen müracaatçıların adalet arayışının cezasızlıkla sonuçlanması manevi varlıklarını müdafaa ve geliştirme haklarının ihlali sonucunu doğurmuştur. 12 Eylül darbe cürmünün bu biçimde cezasız kalması, müracaatçıların adil yargılanma, tesirli müracaat hakları ağır halde ihlal edilmiştir” sözlerine yer verildi.
“İNSANLIĞA KARŞI HATA İŞLENMİŞTİR”
DAVANIN GEÇMİŞİ
12 Eylül davasında sanıklar, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Cihan ve eski Hava Kuvvetleri Kumandanı Tahsin Şahinkaya, 765 sayılı TCK’nın “Devlet kuvvetleri aleyhine cürümler” başlıklı 146. unsuru uyarınca evvel “ağırlaştırılmış müebbet hapis” cezasına çarptırıldı, akabinde takdiri indirimle bu cezaları “müebbet mahpus cezasına” çevrildi.
Kararın temyiz edilmesinin akabinde, süreç devam ederken, Kenan Cihan 9 Mayıs 2015’te, Şahinkaya 9 Temmuz 2015’te hayatını kaybetti. Yargıtay ve mahallî mahkeme süreçlerinin sonunda, sanıkların vefatları nedeniyle davanın düşürülmesine, sanıkların mal varlıklarına el konulması ve TSK’den çıkarılarak rütbelerinin geri alınmasına yer olmadığına karar verilmişti.
